شاخص تولید صنعتی شرکت‌های بورسی برای پنجمین ماه متوالی مثبت شد
رشد پاییزی صنعت با حرکت خودرو
جزئیات تولید صنعتی ماهانه
بیش از 280شرکت صنعتی که در بورس و فرابورس پذیرفته شده‌‌اند، بهصورت ماهانه گزارش تولید خود را منتشر می‌‌کنند. از‌‌آنجاکه این شرکت‌ها، بیش از نیمی از تولید کشور را در اختیار دارند، با بررسی و تجزیه و تحلیل آمارهای این شرکت‌ها می‌‌توان وضعیت تغییرات تولید صنعتی کشور را دنبال کرد. شاخص‌‌هایی که از داده‌های این شرکت‌ها استخراج می‌‌شود، همراستا با شاخص تولید کل کشور است. بنابراین در زمانی که شاخص‌‌های رسمی کل کشور با تاخیر منتشر می‌‌شوند، می‌‌توان به‌عنوان جایگزین، از شاخص‌‌های این شرکت‌ها برای رصد تغییرات ماهانه صنعت استفاده کرد. براساس این گزارش، پس از کاهش قابل‌‌توجه تولید صنعتی در نیمه دوم سال1397 و ابتدای سال1398، رشد تولید بخش صنعتی از زمستان سال1398 روند صعودی به خود گرفت و این روند تا خردادماه سال1400 ادامه یافت.
روند افزایشی رشد شاخص تولید در تابستان متوقف شد و رشد شاخص تولید صنعتی در تیر و مرداد1400، به‌‌ترتیب به 1/ 3 و صفردرصد رسید. در پاییز همان سال این روند دوباره نزولی شد و رشد شاخص در ماه‌های پاییز1400 به بازه منفی یک تا صفر رسید. مشابه این وضعیت در زمستان سال1400 ادامه یافت؛ به‌طوری‌که در دی‌‌ماه و بهمن‌‌ماه سال گذشته عدد شاخص به ترتیب به منفی 1/ 0درصد و منفی 7/ 0درصد رسید. در ادامه روند نزولی شاخص تولید صنعتی شرکت‌های بورسی، این شاخص در اسفندماه سال قبل به منفی 2/ 1درصد کاهش یافت. درنهایت پس از رسیدن عدد این شاخص به کمتر از منفی 5درصد در فروردین سال جاری، روند رشد این شاخص در دو ماه اردیبهشت و خرداد صعودی و در اردیبهشت رشد شاخص تولید صنعتی شرکت‌های بورسی به نزدیک صفر درصد رسید.
از خردادماه روند افزایشی رشد این شاخص شروع شد و شاخص تولید صنعتی در خرداد، تیر و مرداد به ترتیب 5/ 2، 8/ 5 و 7/ 6درصد نسبت به مدت مشابه سال قبل رشد داشته است. در شهریورماه امسال نیز شاخص تولید صنعتی نسبت به مدت مشابه سال قبل 5/ 6درصد رشد داشته است. اما در اولین ماه نیمه دوم سال1401، رشد شاخص تولید صنعتی برای پنجمین ماه متوالی مثبت شد و با 7/ 7درصد رشد نسبت به مدت مشابه سال قبل، رکورد بیشترین نرخ رشد در یک‌‌سال اخیر را ثبت کرد. بررسی آمار رشد صنایع در مهرماه نشان می‌‌دهد که شاخص تولید محصولات شیمیایی بعد از چهار ماه رشد مثبت نسبت به مدت مشابه سال قبل، در مهرماه رشد منفی داشت. افزایش موجودی انبار در ماه‌های گذشته در این صنعت نشان از عدم تداوم رشد مثبت در این صنعت داشت.
اگرچه موجودی انبار در این ماه در این صنعت افزایش نداشته و اندکی کاهشی بوده است. همچنین تولید در صنعت فلزات اساسی در مهرماه نیز مانند شهریورماه حدود ۱۰درصد بیشتر از مدت مشابه سال گذشته بوده است. البته شاخص تولید در مهرماه در صنعت فلزات اساسی نسبت به ماه قبل حدود 3درصد کاهش داشته است. به‌‌علاوه موجودی انبار نیز در این صنعت افزایش را نشان می‌‌دهد. رشد شاخص تولید صنعت خودرو و قطعات و صنعت ماشین‌‌آلات و تجهیزات در چند ماه اخیر نسبت به سال قبل بیشتر از سایر صنایع بوده و در مهرماه نیز رشد بالای ۲۰درصد برای تولید در این صنعت رقم خورده که اصلی‌‌ترین عامل مثبت شدن این شاخص در ماه‌های اخیر بوده است.
چرایی تغییرات تولید
برای تحلیل چرایی تغییرات در تولید نباید تنها به آمار تولید اکتفا کرد، بلکه با بررسی تغییرات در موجودی انبار، علاوه بر ارائه تحلیل بهتر از علت تغییرات در تولید، وضعیت بازار و شرایط عرضه و تقاضا نیز مشهودتر شده و همچنین پیش‌‌بینی روند آتی تولید نیز در دسترس‌‌تر خواهد بود. تغییر در موجودی انبار به‌معنی تفاوت رشد تولید و فروش است؛ یعنی اگر رشد تولید بیشتر از رشد فروش باشد موجودی انبار در آن دوره افزایش یافته و اگر رشد تولید کمتر از رشد فروش باشد، موجودی انبار کاهش یافته است. در زمان‌هایی که محدودیت تقاضا و ظرفیت مازاد تولید در بخش عرضه وجود دارد، روند رشد تولید و تغییرات موجودی انبار در خلاف جهت هم خواهند بود.
به این مفهوم که تغییرات رشد تولید ریشه در تغییرات تقاضا دارد و تولیدکننده در واکنش به افزایش تقاضا، موجودی انبار خود را کاهش و رشد تولید خود را افزایش می‌‌دهد. هنگامی که شوک منفی بخش عرضه تولید و فروش را تحت تاثیر قرار می‌‌دهد، در دوره‌های اولیه با وجود کاهش رشد تولید، رشد فروش تحت تاثیر قرار نمی‌‌گیرد و همین اتفاق باعث می‌‌شود تا موجودی انبار محصولات نهایی کاهش یابد. به همین دلیل هنگامی که کاهش رشد تولید با کاهش موجودی انبار توام باشد، می‌‌توان گفت که شوک واردشده از سمت عرضه است و درواقع عامل اصلی متوقف‌‌کننده رشد را باید از سمت عرضه جست‌وجو کرد. نمونه این مورد کاهش تولید در فروردین1399 رخ داد که علت آن تعطیلی واحدهای صنعتی و بخش عرضه بود و موجودی انبار و تولید باهم کاهش یافتند.
موجودی انبار و تولید صنایع از فروردین تا تیرماه1399 هردو افزایش یافتند که به معنای برطرف شدن مشکل عرضه بود. شاخص موجودی انبار از خرداد تا آذر1400 به جز در شهریورماه مثبت بود که نشان‌دهنده افزایش در موجودی انبار صنایع در این 6ماه بوده است. از مهرماه تا آذرماه روند افزایش در موجودی انبار صنایع صعودی بوده؛ به‌نحوی‌که در آذرماه بیش از 5/ 2درصد از تولید انجام‌شده در انبار ذخیره شد. در سه ماه زمستان1400 نیز تولید صنایع به‌طور متوسط 5/ 1درصد بالاتر از فروش آنها بوده و موجودی انبار نیز افزایشی بوده است. در فروردین1401 بعد از حدود 6ماه شاخص موجودی انبار صنعت، کاهش را نشان داد؛ به‌طوری‌که معادل 4درصد تولید فروردین از موجودی انبار صنعت کاسته شده است. البته باید توجه داشت که در سال‌های اخیر همواره میزان تولید در اولین ماه سال کمتر از میزان فروش بوده و به همین دلیل موجودی انبار در این ماه کم شده است.
در سه ماه اخیر رشد فروش شرکت‌های خودروسازی به‌طور قابل توجهی از رشد تولیدشان پیشی‌‌گرفته و همین امر باعث کاهش در موجودی انبار این شرکت‌ها شده است که در سال‌های قبلی تجمیع شده بودند. خودروسازی در چند سال اخیر به واسطه محدودیت‌‌هایی که در واردات خودرو وجود دارد همواره با مازاد تقاضا روبه‌رو بوده و همین امر زمینه‌‌ساز رشد تولید در این صنعت شده است. با وجود این وجود موجودی انبار بخش صنعت به جز خودروسازی افزایش داشته است.
صنعت محصولات شیمیایی در دو ماه ابتدای سال رشد تولید منفی و افزایش در موجودی انبار را داشت. اما رشد این صنعت از خردادماه به بعد مثبت شد؛ ولی با این حال هنوز رشد تولید در این صنعت بیشتر از رشد تقاضا و فروش بوده و موجودی انبار در این صنعت افزایش نشان می‌‌دهد. اما صنعت فلزات اساسی در سه ماه ابتدایی سال برخلاف نیمه دوم سال قبل هم شاخص تولید مثبت داشته و هم موجودی انبار در این صنعت بعد از چند ماه در این سه ماه کاهش را نشان می‌‌دهد. در سه‌ماه تابستان با وجود اینکه رشد تولید در این صنایع مثبت شده؛ اما موجودی انبار در این صنعت نیز افزایشی بوده است. به عبارت دیگر تقاضای این صنعت از این میزان رشد پشتیبانی نکرده است.
