«دنیای اقتصاد» روند ۵ساله تورم تولید خودرو را بررسی کرد
تصویر خودروسازی در قاب تحریم
مرور گزارش‌های مرکز آمار ایران در باره شاخص تورم تولید خودرو حدفاصل ابتدای 96 تا انتهای تابستان 1401 نشان می‌دهد خودروسازان از منظر قیمت تولید بهترین دوران را در سال اوج برجام (96) داشته‌اند. ثبت چنین دوران خوشی برای خودروسازی کشور ریشه در باز شدن فضای بین‌المللی (در نتیجه برجام)، افت انتظارات تورمی، افزایش تولید و کاهش هزینه‌های سربار و البته آرامش در بازار ارز دارد.
این در شرایطی است که با آغاز تحریم‌ها در تابستان 97، تورم تولیدکننده بخش خودرو به‌تدریج رشد کرده و طی چهار سال گذشته اعداد سنگینی را به ثبت می‌رساند. در واقع همان دلایلی که موجب کنترل تورم تولید خودرو در سال 96 شده بودند، از سال 97 به بعد و به‌خصوص در سال 98، عکس عمل کرده و قیمت تولید را بالا می‌برند. بررسی‌های کلی نشان می‌دهد در بازه زمانی تحت بررسی، بهترین عملکرد تورم فصلی در بهار 1396، یعنی سالی که خودروسازی بیشترین اثرات برجام را لمس کرد، به ثبت رسیده است. در بهار 96، تورم تولید (نسبت به زمستان 95) نه تنها رشد نکرده بلکه منفی هم شده است. همچنین در کل سال 96، تورم فصلی تولید خودرو هرگز از 6/ 2درصد بالاتر نرفته است. همچنین در این سال، تورم نقطه به نقطه نسبت به سال 95 نیز تماما تک‌رقمی بوده و از پنج‌درصد تجاوز نکرده است. این آمار و ارقام نشان می‌دهد در سال 96، به عنوان آخرین سال کامل برجام، علاوه بر ثبت تیراژ بالای 5/ 1میلیون دستگاهی و همچنین ثبات نسبی قیمت در بازار، صنعت خودرو نیز با تورم تک‌رقمی و زیر پنج‌درصد (چه در بخش فصلی و چه در بخش نقطه به نقطه) این سال را سپری کرده است.
در سال‌های بعد با توجه به بروز تحریم، شرایط عکس می‌شود و علاوه بر رشد سنگین قیمت خودرو در بازار و افت تولید، شاخص قیمت تولیدکننده نیز صعود می‌کند. طبق آمار، رکورد تورم نقطه به نقطه تولید خودرو در بازه زمانی تحت بررسی، در تابستان 98 با ثبت عدد 8/ 98درصد می‌شکند. همچنین بالاترین رکورد تورم فصلی نیز به زمستان 97 (در مقایسه با پاییز) مربوط می‌شود که عدد 2/ 25درصد را به ثبت رسانده است. هرچند برجام در سال 94 به امضا رسید، اما اوج اثرگذاری آن حداقل در صنعت خودرو، در سال 96 بود. در این سال، علاوه بر اینکه تولید به بالای 5/ 1میلیون دستگاه رسید و مونتاژ برخی خودروهای خارجی جدید در کشور آغاز شد، روند رشد شاخص تورم تولیدکننده نیز دوران آرامی را پشت سر گذاشت. در آن دوران تورم عمومی تک‌نرخی و انتظارت تورمی اندک و بازار ارز نیز آرام بود و طبعا بخش تولید نیز متاثر از این شرایط روزگار کم‌تورمی را به خود می‌دید.
طبق گزارش مرکز آمار ایران، تورم تولید خودرو در بهار سال 96 و نسبت به زمستان همان سال به میزان 4/ 0درصد منفی شده است. در تابستان نسبت به بهار تورم موردنظر به 2/ 1درصد می‌رسد و در پاییز و در مقایسه با تابستان، عدد 6/ 2درصد را به ثبت می‌رساند. تورم تولید خودرو در فصل زمستان روندی نزولی را به خود می‌گیرد، تا جایی که به 5/ 1درصد افت می‌کند. مقایسه آمارهای مربوط به تورم تولیدکننده در سال 96 نسبت به 95 نیز نشان می‌دهد خودروسازان اوضاع آرامی با حداقل رشد در قیمت تمام‌شده داشته‌اند. طبق آمار، تورم تولیدکننده در بهار 96 نسبت به فصل مشابه سال گذشته تنها 6/ 0درصد بوده است. در تابستان نیز رشد 8/ 1درصدی در تورم تولید خودرو نسبت به فصل مشابه سال قبل از آن رخ می‌دهد و تورم پاییز هم در مقایسه با پاییز 95 رشد 2/ 4درصدی را تجربه می‌کند.
در نهایت تورم تولید خودرو طی زمستان 96 و در مقایسه با فصل مشابه 95 به پنج‌درصد می‌رسد. با توجه به آمار موردنظر، مشخص می‌شود سال 96 به عنوان دوران اوج برجام در خودروسازی، تاثیر بسیار مهمی بر کنترل تورم تولید این صنعت داشته؛ اتفاقی که ریشه در ارتباط با دنیا، کاهش انتظارات تورمی، آرامش در بازار ارز و دیگر مسائل ناشی از امضای برجام دارد. این در حالی است که در سال 97 با توجه به نقض برجام و تحریم کشور به‌ویژه بخش خودروسازی، شرایط کاملا تغییر می‌کند و ضمن افت سنگین تیراژ، تورم تولید نیز اوج می‌گیرد.
طبق آمار، روند تغییر در شاخص کل قیمت تولیدکننده بخش مربوط به خودرو در سال 97 و تحت‌تاثیر اتفاقات رخ‌داده از ناحیه تحریم، به‌تدریج روندی صعودی را آغاز می‌کند. این روند هرچند در ابتدا کند آغاز می‌شود، اما در نیمه دوم سال جهش کرده و در زمستان به اوج می‌رسد. بدون تردید ریشه رخ دادن چنین اتفاقی در سال 97، نقض برجام توسط آمریکا و اعمال تحریم‌های سختگیرانه علیه کشور است. آمریکایی‌ها در اردیبهشت 97 و با اعلام دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور وقت ایالات متحده، از برجام خارج شدند و ترامپ نیز اعلام کرد تحریم‌هایی سنگین را در تابستان همان سال علیه ایران اعمال خواهد کرد. تحریم‌های آمریکا در مرداد 97 در خودروسازی کشور کلید خورد و پس از آن به دیگر بخش‌های اقتصادی کشور سرایت کرد.
با توجه به اینکه تحریم‌ها رسما از اواخر مرداد 97 آغاز شد، خودروسازان در نیمه نخست آن سال چالش سنگینی را در بخش تولید تجربه نکردند؛ مخصوصا اینکه در فاصله سه‌ماهه بین نقض برجام و آغاز تحریم، تا توانستند قطعه و مواد اولیه ذخیره کردند. از طرفی، انتظارات تورمی و قیمت ارز در نیمه نخست 97 هرچند رو به رشد رفت اما سرعت خیلی بالایی (در مقایسه با ماه‌های بعد از آن) نداشت. از همین رو آمارها نشان می‌دهند در نیمسال اول 97، شاخص قیمت تولیدکننده به ویژه در بخش صنعت خودرو، ارقام چندان بالایی را ثبت نکردند. طبق اطلاعات استخراج‌شده از مرکز آمار ایران، تورم تولیدکننده در بخش خودرو طی بهار 97 و در مقایسه با زمستان 96، تنها 3/ 7درصد بالا رفته و نسبت به فصل مشابه سال قبل (بهار 96) نیز 2/ 13رشد می‌کند.
در تابستان 97 و نسبت به بهار همان سال نیز تورم تولید خودرو روندی نزولی در مقایسه با نرخ بهار به زمستان به خود می‌گیرد و 2/ 6درصد می‌شود. با‌این‌حال، تورم تولید خودرو در تابستان 97 و در مقایسه با فصل مشابه سال 96، به 7/ 18درصد می‌رسد تا مشخص شود آثار تورمی تحریم رفته‌رفته در حال بروز است. صنعت خودرو هرچند نیمه نخست 97 را با شوک اندکی پشت سر می‌گذارد، اما در نیمسال دوم با شوک‌هایی بزرگ‌تر مواجه می‌شود. نمود این اتفاق را می‌توان در کند شدن تولید و منفی شدن تیراژ نسبت به 96 و همچنین صعود نرخ تورم تولیدکننده به‌وضوح دید. طبق اطلاعات مرکز آمار ایران، تورم تولید خودرو در پاییز 97 و نسبت به تابستان همان سال به 7/ 14درصد می‌رسد و در مقایسه با پاییز 96 نیز 8/ 32درصد می‌شود. در زمستان نیز شوک ناشی از تحریم، رشد انتظارات تورمی و صعود قیمت ارز، بیشتر و بیشتر خود را در قیمت تمام‌شده تولید خودرو نشان می‌دهد، به نحوی که تورم تولید در فصل چهارم سال و نسبت به پاییز 2/ 25درصد بالا می‌رود. همچنین در مقایسه با زمستان 96، تورم تولید خودرو رشد خیره‌کننده 7/ 63درصدی را به ثبت می‌رساند تا مشخص شود صنعت خودرو با شوکی بزرگ از ناحیه تحریم و صعود انتظارات تورمی و قیمت ارز مواجه شده است.
اما در سال 98 روند تورم نقطه به نقطه اوج می‌گیرد و در مقطعی به نزدیکی 100درصد می‌رسد. البته در سال 98 نرخ تورم فصل به فصل (نه نقطه به نقطه) شرایط نسبتا مناسبی را داشته و روندی رو به نزول را در پیش می‌گیرد. طبق گزارش مرکز آمار ایران، شاخص تورم در بهار 98 نسبت به زمستان 97، 21درصد رشد می‌کند اما در تابستان نسبت به بهار، روند نزولی شده و به 5/ 14درصد می‌رسد. این روند در پاییز و نسبت به تابستان باز هم مسیری رو به افت را می‌رود، تا جایی که شاخص تورم تولید خودرو به 7/ 6درصد نزول می‌کند. با ادامه این روند در زمستان، تورم موردنظر به زیر یک‌درصد (3/ 0درصد) افت می‌کند تا خاطرات سال 96 برای خودروسازان به‌نوعی تکرار شود. این در حالی است که نرخ تورم نقطه به نقطه در سال 98 و نسبت به 97 اعداد بزرگی را به ثبت می‌رساند، موضوعی که با رشد انتظارات تورمی و صعود قیمت ارز ارتباط مستقیم دارد.
در سال 97، به دلیل آنکه خودروسازان نیمسال نخست را به‌نوعی به سلامت پشت سر می‌گذارند، شوک مربوطه در کل سال پخش نمی‌شود و از نیمه دوم و به‌خصوص زمستان، بزرگی‌اش را به نمایش می‌گذارد و به سال بعد نیز منتقل می‌شود. طبق آمار منتشره، تورم تولید خودرو در بهار 98 و نسبت به فصل مشابه 97 به 5/ 84درصد می‌رسد تا رکورد زمستان سال قبل از آن (97) شکسته شود. این رکورد البته در سال 98 دو بار دیگر نیز شکسته می‌شود، یک بار در تابستان و بار دیگر در پاییز. بنابر اعلام مرکز آمار ایران، تورم تولیدکننده خودرو در تابستان 98 و نسبت به فصل مشابه سال گذشته به 8/ 98درصد می‌رسد. در پاییز بار دیگر نرخ تورم تولید خودرو نسبت به بهار 98 شکسته می‌شود، به نحوی که نرخ موردنظر در تابستان 98 و در مقایسه با فصل مشابه 97 به 1/ 85درصد صعود می‌کند. درنهایت، در زمستان 98، شاخص تورم تولیدکننده در صنعت خودرو، 2/ 48درصد نسبت به فصل مشابه در سال 97 صعود می‌کند.
با شروع سال 99 تورم تولید خودرو در فصل بهار و نسبت به زمستان 98 رشد 8/ 12درصدی را تجربه می‌کند. این در حالی است که تورم تولید خودرو در زمستان 98 و در مقایسه با پاییز زیر یک‌درصد بوده است. طبق گزارش مرکز آمار، تورم تولید در تابستان 98 و نسبت به بهار همان سال 5/ 17درصد بالا می‌رود. در پاییز و نسبت به تابستان نیز نرخ تورم تولید خودرو بالغ بر 15درصد افزایش می‌یابد. سرانجام در زمستان 98 و نسبت به پاییز همان سال نیز تورم موردنظر 9/ 14درصد افزایش پیدا می‌کند.
بررسی تورم نقطه به نقطه تولید خودرو در سال 99 و نسبت به 98 نشان می‌دهد در این سال ارقام تورم نقطه به نقطه 98 به 97 تکرار نشده و اوضاع کمی بهتر می‌شود، موضوعی که البته با بالا بودن عدد پایه تورم (در سال 98) نیز در ارتباط است. طبق آمار، در بهار 99 تورم تولید نسبت به فصل مشابه 98 ،2/ 38درصد بالا می‌رود و تورم نقطه به نقطه در تابستان نیز به 9/ 41درصد می‌رسد. همچنین در پاییز 99 و نسبت به فصل مشابه 98، تورم تولید خودرو به 51درصد می‌رسد. در زمستان اما تورم نقطه به نقطه باز هم اوج می‌گیرد، به نحوی که شاخص قیمت تولیدکننده نسبت به زمستان 98 عدد 1/ 72درصد را ثبت می‌کند.
آمارهای مربوط به تورم فصلی تولید خودرو در سال 1400 نشان می‌دهد در هر چهار فصل طی این سال نرخ تورم موردنظر تک‌رقمی بوده است. طبق آمار منتشره، تورم تولید خودرو در بهار 1400 و نسبت به زمستان 99 رشد 6/ 2درصدی را تجربه می‌کند. در تابستان نسبت به بهار هم تورم تولیدکننده خودرو به 2/ 5درصد افزایش می‌یابد. در پاییز 1400 هرچند تورم فصلی تولیدکننده خودرو طی کل سال، به اوج خود می‌رسد، با‌این‌حال باز هم تک‌رقمی باقی می‌ماند و 5/ 9درصد می‌شود. در زمستان تورم موردنظر به کمترین رقم در سال 1400 رسیده و عدد 9/ 1درصد را به ثبت می‌رساند.
اما تورم نقطه به نقطه در سال 1400 نسبت به 99 نیز اوضاع بهتری را تجربه می‌کند. طبق گزارش مرکز آمار، قیمت تولیدکننده بخش خودرو در بهار 1400 و نسبت به فصل مشابه 99 رشدی 3/ 60درصدی را به خود می‌بیند اما در ادامه روندی نزولی را طی سه فصل دیگر تجربه می‌کند. بر این اساس، تورم نقطه به نقطه در تابستان 1400 و نسبت به فصل مشابه سال قبل از آن 39درصد می‌شود. در پاییز نیز تورم موردنظر رشد 9/ 35درصدی را به خود می‌بیند تا اینکه در زمستان و نسبت به فصل مشابه 99 به 6/ 20درصد می‌رسد.
در نهایت آماری که تا به امروز در مورد سال 1401 به ثبت رسیده، نشان می‌دهد در تابستان سال جاری و نسبت به فصل مشابه سال گذشته، قیمت تولیدکننده خودرو 4/ 29درصد بالا رفته است. همچنین تورم فصلی تابستان نیز عدد 4/ 2درصدی را به ثبت رسانده است. این در شرایطی است که آمار مربوط به فصل بهار نشان می‌دهد تورم فصلی (بهار 1401 نسبت به زمستان 1400) 2/ 13درصد بالا رفته و تورم نقطه به نقطه (بهار امسال به فصل مشابه پارسال) نیز 33درصد صعود کرده است.
