نکته قابل‌توجه در مقایسه میزان تولید با اهداف تعیین‌شده تولیدی در طی پنج سال از برنامه ششم توسعه این است که برنامه و اهداف مشخص‌شده سال به سال افزایش داشته؛ اما در عمل تولید هر سال کاهش پیدا کرده و حتی با گذر زمان فاصله بین اهداف مربوط به یک سال با میزان تحقق‌یافته همان سال دچار اختلاف بیشتری شده است. عوامل مختلفی را می‌توان در عدم تحقق اهداف برنامه ششم توسعه و از جمله میزان تولیدی که در این برنامه پیش‌بینی شده بود دخیل دانست. یکی از مهم‌ترین عوامل موضوع تحریم‌هاست که دور دوم آن یک سال پس از تنظیم سند برنامه ششم توسعه شروع شد. اما شاید عامل مهم‌تر در این زمینه قیمت‌گذاری دستوری و همچنین بالا بودن میزان هزینه تولید خودروسازان به دلیل عدم وجود مدیریت صحیح باشد.

در طی زمانی که طبق قانون برنامه ششم توسعه قرار بود میزان تولید خودروسازان افزایش یابد، شرکت‌های تولیدکننده خودرو بیش از پیش در حلقه زیان گرفتار شدند؛ تا جایی که به هر میزان که تولید آنها افزایش می‌‌یابد، زیان آنها نیز افسارگسیخته‌تر می‌شود و تاکنون به گفته خودروسازان رقم زیان آنها به ۱۱۵هزار میلیارد تومان رسیده است. بنابراین نه‌تنها انگیزه‌ای برای افزایش تولید وجود ندارد بلکه خودروسازان مجبور هستند برای کاهش زیان خود میزان تولید را کاهش دهند. این موضوع همچنین سبب می‌شود باقی تولیدکنندگان در زنجیره تامین خودرو نیز با مشکل مواجه شوند؛ به طوری که محمدرضا نجفی‌منش، رئیس هیات‌مدیره انجمن همگن قطعه‌سازان کشور، پیش از این گفته بود به هر میزان که تولید خودروسازان افزایش می‌یابد به دلیل افزایش زیان، پرداختی تولیدکنندگان خودرو به قطعه‌سازان نیز کاهش می‌یابد و بنابراین بدهی خودروسازان به قطعه‌سازان نیز با افزایش تولید رو به فزونی می‌رود.

طبق اهداف پیش‌بینی‌شده در برنامه ششم توسعه، خودروسازان در سال ۹۶ باید یک‌میلیون و ۶۰۰هزار دستگاه خودرو تولید می‌کردند. میزان تولید تحقق‌یافته در این سال گرچه به رقم‌ پیش‌بینی‌شده نرسید اما فاصله چندانی نیز نداشت. در این سال میزان تولید خودرو در کشور به یک‌میلیون و ۵۱۲هزار دستگاه رسید. سیاستگذاران برای سال ۹۷ نیز در برنامه ششم توسعه هدفی معادل تولید یک‌میلیون و ۸۰۰هزار دستگاه خودرو پیش‌بینی کردند؛ اما در این سال نسبت به سال پیش از آن میزان اختلاف میان رقم تحقق‌یافته و برنامه‌ریزی‌شده افزایش یافت و با تولید ۹۳۸هزار و ۶۰۰ دستگاه خودرو به اختلاف ۸۶۱هزار و ۴۰۰ دستگاه رسید. این اختلاف حتی بیشتر از میزان تولید خودرو در سال بعد از آن یعنی سال ۹۸ بود. در سال ۹۸ خودروسازان طبق اهداف پیش‌بینی‌شده قانون مذکور باید یک‌میلیون و ۹۰۰هزار دستگاه خودرو تولید می‌کردند اما رقم تحقق‌یافته تنها ۸۲۵هزار و ۷۰۰ دستگاه بود. یعنی در سال ۹۸ تنها ۴۳درصد از اهداف مربوط به تولید خودرو که در برنامه ششم توسعه پیش‌بینی شده بود محقق شد.

در سال ۹۹ این روند کاهشی در تیراژ خودروهای تولیدی متوقف شده و خودروهای تولیدی با افزایش مواجه بودند، اما باز هم نتوانستند حتی نیمی از رقم هدف‌گذاری‌شده را محقق کنند. در این سال میزان تولید خودرو ۹۸۴هزار و ۵۰۰ دستگاه بود؛ در صورتی که هدف پیش‌بینی‌شده برای این سال به دومیلیون دستگاه تولید خودرو می‌رسید. رقمی که به نظر می‌رسد کمی رویاپردازانه بوده و رسیدن به آن نیازمند برنامه‌ریزی دقیق و اصلاح ساختار بود. اما در عمل نه‌تنها اصلاح ساختاری شکل نگرفت بلکه وضعیت هر سال نسبت به سال قبل پیچیده‌تر شد. بررسی تولید خودرو در سال ۹۹ و مقایسه آن با اهداف پیش‌بینی‌شده در برنامه ششم توسعه نشان می‌دهد تنها ۴۹درصد از هدف تعیین‌شده محقق شده است. در سال ۱۴۰۰ نیز به عنوان آخرین سال از مهلت اجرایی برنامه ششم توسعه، باز هم میزان تیراژ تولیدی خودروسازان نسبت به مدت مشابه سال پیش از آن با کاهش مواجه شد و تنها ۹۴۳هزار و ۷۰۰ دستگاه خودرو در این سال تولید شد.

به نظر می‌رسد دولت سیزدهم اصرار جدی برای افزایش میزان تولید خودرو دارد. باید دید با زمام‌داری این دولت و وزارت صمت فاطمی‌امین شاهد روند افزایشی تولید خودرو خواهیم بود یا خیر. گرچه فاطمی‌امین مدعی شده است میزان تولید خودروی کامل در پنج‌ماهه ابتدایی امسال ۲۷۹درصد نسبت به مدت مشابه سال قبل افزایش داشته، اما باید توجه داشت این افزایش مربوط به خودروی کامل است و با تکمیل خودروهای ناقص به‌دست‌آمده، حالا که دیگر خودروی ناقصی در پارکینگ‌های خودروسازان نیست، باید منتظر عملکرد این وزارتخانه در افزایش تولید بود. البته هرگونه افزایش تولیدی منوط به خروج از زیان‌دهی خودروسازان است؛ در غیر این صورت نمی‌توان منتظر اتفاقات مثبت در صنعت خودروی کشور بود.