وزارت صمت اعلام کرد
سهم کم‌درآمدها در بازار خودرو
وزارت صنعت، معدن و تجارت میزان سهم دهک‌های درآمدی جامعه از بازار خودرو را اعلام کرد تا مشخص شود 85درصد از شهروندان توان خرید خودروهای بالای 300میلیون تومان را ندارند.
در این دسته‌بندی که در گزارش تحول صنعت خودرو آمده و طبق آن ده دهک با محدوده قیمتی متفاوت درنظرگرفتهشده، بیشترین سهم در بازار خودرو مربوط به دهک دوم است و کمترین سهم نیز به دهک نهم مربوط می‌شود. همچنین طبق آنچه وزارت صنعت، معدن و تجارت در گزارش تحول صنعت خودرو آورده، کمتر از 50درصد مشتریان بازار خودروی کشور توان خرید محصولاتی در محدوده قیمتی 200میلیون تومان را دارند، موضوعی که نشان از افت شدید قدرت خرید در این بازار دارد. وزارت صمت در گزارش موردنظر به بررسی قدرت خرید 10 دهک جامعه در بازار خودرو پرداخته و محدوده قیمتی را نیز حداقل 108میلیون تومان و حداکثر یک‌میلیارد و 750میلیون تومان در نظر گرفته است.
طبق آنچه وزارت صمت در گزارش تحول صنعت خودرو آورده، نزدیک به نصف مشتریان بازار خودروی کشور توان خرید محصولاتی با قیمت بالای 203میلیون تومان را ندارند و از نظر صمتی‌ها این موضوع ضرورت عرضه خودروی اقتصادی را نشان می‌دهد. وزارت صمت مدت‌هاست روی عرضه خودروهای اقتصادی چه از مسیر واردات و چه از راه تولید تاکید می‌کند، خودروهایی که ظاهرا قرار است علاوه‌بر دهک‌های بالا، دهک‌های درآمدی اول و دوم جامعه را نیز پوشش دهند. در این مسیر، وزارت صمت پروژه طراحی و تولید خودروی اقتصادی را آغاز کرده و قصد دارد محصول موردنظر را سال آینده عرضه کند. از آن‌سو با مشوق‌هایی که برای واردات خودروی اقتصادی در نظر گرفته شده، بناست محصولاتی تا حد امکان قابل‌خرید توسط دهک‌های پایینی جامعه، وارد شوند.
طی چهار سالی که از تحریم کشور در نتیجه نقض توافق هسته‌ای و برجام از سوی آمریکا می‌گذرد، قیمت خودرو چه در بازار و چه در کارخانه رشدی شدید داشته و چون درآمد شهروندان متناسب با تورم پیش نرفته، قدرت خرید آنها افتی شدید را تجربه کرده است. به عنوان مثال، اگر اعضای دهک نخست چهار سال پیش می‌توانستند پژو 206 صفر بخرند، در حال حاضر توان خرید این خودرو را در بازار آزاد ندارند، مگر اینکه شانس بیاورند و در قرعه‌کشی طرح‌های فروش برنده شوند تا بتوانند خودروی موردنظر را با قیمت کارخانه‌ای خریداری کنند. در حال حاضر فاصله زیادی بین قیمت کارخانه و بازار خودروهای داخلی وجود دارد و با توجه به اجرای طرح‌های فروش با سیستم قرعه کشی، خرید خودرو با قیمت کارخانه‌ای مستلزم برنده شدن در بخت‌آزمایی است. در غیر این صورت، شهروندان باید نسبت به خرید خودرو از بازار آزاد اقدام کنند که طبعا توان مالی بسیار بالاتری را می‌طلبد. با در نظر گرفتن قیمت کارخانه‌ای خودروها، هم‌اکنون ارزان‌ترین خودروی داخلی تیباست و گران‌ترین نیز تارا. اگر قیمت بازار خودروها را در نظر بگیریم، مدل‌هایی که قبلا تولید می‌شدند، بیشترین قیمت را دارند؛ از جمله پژو 2008 که بالای یک میلیارد تومان به فروش می‌رسد.
سهم 85درصدی چهار دهک اول
وزارت صمت در گزارش خود برای هر دهک یک محدوده قیمتی را در نظر گرفته و بر اساس آن مشخص کرده سهم بازار هر یک از دهک‌های ده‌گانه چقدر است. برای دهک درآمدی نخست، محدوده قیمتی 108 تا 156میلیون تومان در نظر گرفته شده است، به این معنی که شهروندان این دهک توان خرید خودرویی حداکثر 156میلیون تومانی را دارند. وزارت صمت مدل خودروهای قابل‌خرید برای هر دهک را قید نکرده، بنابراین مشخص نیست منظورش قیمت خودروها در بازار است یا کارخانه. طبعا اگر ملاک قیمت کارخانه باشد، دهک درآمدی نخست امکان خرید محصولاتی مانند تیبا، ساینا و پژو 206 را دارد. این در حالی است که اگر ملاک قیمت بازار باشد، شهروندان عضو دهک درآمدی نخست امکان خرید خودروی نو ندارند و باید به سراغ دست‌دوم‌ها بروند، چون در حال حاضر هیچ خودروی صفر کیلومتر زیر 156میلیون تومانی در بازار آزاد وجود ندارد. از همین رو به نظر می‌رسد ملاک وزارت صمت برای دسته‌بندی قیمتی دهک‌ها، نرخ کارخانه‌ای آنهاست نه بازار. طبق محاسبات وزارت صمت، 1/ 18درصد از مشتریان بازار خودرو عضو دهک درآمدی یک هستند که می‌توانند خودرویی نهایتا 156میلیون تومانی را بخرند.
اما دهک درآمدی دوم با وجود اینکه محدوده قیمتی بین 157 تا 203میلیون تومان برای آن در نظر گرفته شده، دارای بیشترین سهم بازار است. طبق گزارش وزارت صمت، 8/ 30درصد از سهم بازار خودروهای داخلی به این دهک مربوط می‌شود که با فرض ملاک قرار دادن قیمت کارخانه، شامل سمند و پژوپارس می‌شوند. با تجمیع سهم دهک‌های نخست و دوم، مشخص می‌شود 9/ 48درصد از مشتریان بازار خودرو قدرت خریدی حول‌و‌حوش 200میلیون تومان دارند. باید منتظر ماند و دید آیا وزارت صمت در‌نهایت می‌تواند پروژه خودروی اقتصادی خود را به ثمر نشانده و محصولی بهتر از مدل‌های فعلی برای دهک‌های اول و دوم عرضه کند یا در تحقق این هدف ناکام خواهد بود.
پس از این دهک اما دهک سوم دارای رتبه دوم از نظر قدرت خرید است. برای این دهک درآمدی محدوده قیمتی 204 تا 243میلیون تومان در نظر گرفته شده و وزارت صمت می‌گوید 6/ 21درصد از بازار خودروی کشور سهم این دهک می‌شود. بنابراین در مجموع 5/ 70درصد از سهم بازار خودروی کشور به سه دهک نخست اختصاص دارد، دهک‌هایی که حداکثر قدرت خرید خودرو در آنها 243میلیون تومان است. با فرض قیمت کارخانه‌ای خودروها، شهروندان عضو دهک درآمدی سوم، توان خرید خودروهایی مانند رانا، سورن پلاس و دنای معمولی را نیز خواهند داشت. بنابراین لیست خودروهای قابل‌خریدهای درآمدی اول تا توسط دهک‌سوم، شامل تیبا، ساینا، کوئیک، انواع سمند، رانا، پژو 206، پژو 207 (به‌جز مدل اتومات)، پژوپارس و دنای معمولی و دنا پلاس می‌شود.
این در حالی است که اگر ملاک را قیمت خودرو در بازار در نظر بگیریم، سه دهک نخست تنها توان خرید امثال تیبا، ساینا و کوئیک را خواهند داشت و اگر قصد خرید 206، پارس، دنا و... را داشته باشند، باید به سراغ مدل‌های دست‌دوم بروند. طبق محاسبات وزارت صمت، شهروندان عضو دهک چهارم توان خرید خودروهایی در محدوده قیمتی 244تا 298میلیون تومان را دارند. برآورد این وزارتخانه نشان می‌دهد 5/ 14درصد از سهم بازار خودروی کشور به این دهک اختصاص پیدا می‌کند. بنابراین در مجموع 85درصد از سهم بازار خودرو را چهار دهک درآمدی اول به خود اختصاص داده‌اند.
وزارت صمت با در نظر گرفتن محدوده قیمتی 299 تا 380میلیون تومان برای دهک درآمدی پنجم، عنوان کرده سهم شهروندان عضو این دهک از بازار خودرو تنها 5/ 3درصد است. با ملاک قرار دادن قیمت کارخانه‌ای خودروها، امکان خرید محصولاتی مانند پژو 207 اتومات، شاهین و دنا پلاس توربوشارژ توسط شهروندان عضو دهک درآمدی پنجم وجود دارد. این در حالی است که اگر ملاک را قیمت بازار قرار دهیم، اعضای این دهک می‌توانند نهایتا امثال 206 و پارس فول را (علاوه بر تیبا، ساینا و...) خریداری کنند.
در دهک ششم، هرچند محدوده قیمت خودروها بیشتر شده، با این حال سهم بازار در آن بیش از سهم دهک پنجم است. وزارت صمت محدوده قیمت این دهک درآمدی را 381 تا 569میلیون تومان در نظر گرفته و عنوان کرده 1/ 7درصد از سهم بازار خودرو به این دهک اختصاص دارد. با در نظر گرفتن قیمت کارخانه‌ای خودروها، شهروندان عضو این دهک درآمدی قدرت خرید تمام محصولات تولیدی ایران‌خودرو، سایپا و پارس‌خودرو را دارند. این در حالی است که اگر قیمت بازار آزاد را ملاک قرار دهیم، دهک موردنظر قدرت خرید برخی مدل‌ها مانند پژو 207 اتومات را نخواهد داشت. با تجمیع سهم دهک‌های تحت بررسی، مشخص می‌شود دهک‌های اول تا ششم در مجموع 6/ 95درصد از سهم بازار خودروی کشور را در اختیار دارند و حداکثر قدرت خرید آنها زیر 570میلیون تومان است.
اما برای شهروندان عضو دهک درآمدی هفتم، محدوده قیمتی 570 تا 680میلیون تومان در نظر گرفته شده است. طبق محاسبات وزارت صمت، 6/ 1درصد از سهم بازار خودروی کشور به دهک هفتم اختصاص دارد. همچنین دهک هشتم نیز که محدوده قیمتی درنظرگرفتهشده برای آن 681 تا 842میلیون تومان است، 3/ 1درصد از سهم بازار خودروی کشور را به خود اختصاص داده است. شهروندان عضو این دو دهک علاوه بر اینکه می‌توانند تمام خودروهای تولید ایران‌خودرو، سایپا و پارس‌خودرو را چه با قیمت کارخانه و چه با قیمت بازار بخرند، توان خرید برخی محصولات متعلق به بخش خصوصی را نیز دارند. آنها همچنین می‌توانند نسبت به خرید برخی مدل‌های دست‌دوم خارجی نیز اقدام کنند. در مجموع دهک‌های اول تا هشتم 5/ 98درصد از سهم بازار خودروی کشور را به خود اختصاص داده‌اند.
وزارت صمت برای دهک درآمدی نهم محدوده قیمتی 843 تا 930میلیون تومان را در نظر گرفته است. این دهک تنها حدود نیم درصد از سهم بازار خودروی کشور را در اختیار دارد که کمترین در بین دهک‌های ده‌گانه است. بنابراین 99درصد سهم بازار خودروی کشور در اختیار 9 دهک قرار دارد و طبعا دهک دهم از سهمی تنها یک‌درصدی برخوردار است. وزارت صمت برای دهک دهم محدوده قیمت 931میلیون تا یک میلیارد و 750میلیون تومان را در نظر گرفته که اگر ملاک قیمت کارخانه‌ای باشد، شهروندان این دهک درآمدی توان خرید تمام خودروهای تولید داخل چه در بخش وابسته به دولت و چه در بخش خصوصی را دارند. اعضای این دهک همچنین می‌توانند نسبت به خرید خودروهای وارداتی (بیشتر دست‌دوم) نیز اقدام کنند. در صورت آزادسازی واردات و شکسته شدن قیمت در بازار، شهروندان عضو دهک درآمدی دهم با تنوع خرید بیشتری مواجه خواهند شد.
