خودروسازان خصوصی ۷۱ درصد از برنامه‌ریزی وزارت صمت عقب ماندند
خودروسازان خصوصی در کندرو
نبض واقعی تولید خودرو کند شد
آمار مقایسه‌ای تولید انواع خودرو که به‌طور ماهانه از سوی وزارت صمت منتشر می‌شود، گویای رشد ۳ درصدی تولید در شرکت‌های خصوصی خودرو در بازه زمانی چهار ماهه امسال نسبت به سال گذشته است. خودروسازی این بخش تا تیرماه امسال در شرایطی ۱۴ هزار و ۵۰۰ دستگاه خودرو تولید کرده که طبق برنامه‌ریزی وزارت صمت در این بازه زمانی باید ۵۰ هزار دستگاه تولید می‌شد که این به معنای عقب‌ماندگی ۷۰ درصدی خصوصی‌ها نسبت به برنامه تولیدی این بخش است. وزارت صمت برای سال ۱۴۰۰، تولید یک میلیون و ۲۵۰ هزار دستگاه خودرو را پیش‌بینی کرده حال آنکه سهم بخش خصوصی از این میزان ۱۵۰ هزار دستگاه خودرو است. به این‌ترتیب بخش خصوصی با توجه به برنامه‌ریزی وزارت صمت باید ماهانه ۱۲ هزار و ۵۰۰ دستگاه خودرو تولید کند این در شرایطی است که کلا در چهار ماه امسال اقدام به تولید ۱۴هزار و ۵۰۰ دستگاه خودرو کرده است که این به معنای عقبگرد ۷۱ درصدی از برنامه وزارت صمت تعبیر می‌شود.
آنچه مشخص است وزارت صمت تنها در دوره علیرضا رزم‌حسینی وزیر صنعت، معدن و تجارت دولت دوازدهم، برای بخش خصوصی برنامه تولید ارائه کرده چرا که وی بیش از دیگر وزرا خواستار رشد بخش خصوصی خودروسازی بوده است. رزم‌حسینی اگر چه در شعار بخش خصوصی را قطب سوم خودروسازی یا بخش انحصار‌زدا از صنعت خودرو می‌خواند اما در عمل حمایتی از خصوصی‌ها نکرد. اگر بخش خصوصی خودروسازی نیز نیمی از حمایت دو خودروساز بزرگ کشور را داشت شاید ۷۰ درصد از برنامه‌ریزی وزارت صمت عقب نمی‌ماند. این بخش با وجود قهر دولت و سنگ‌اندازی برخی خودروسازان بزرگ در دوره تحریم و مشکلات اقتصادی کشور باز هم به تولید ادامه داده این در شرایطی است که بسیاری از کارشناسان اقتصادی این بخش را نمادی از وضعیت صنعت خودروی کشور می‌دانند. سال‌هاست که وضعیت خودروسازی ایران با میزان تولید دو خودروساز بزرگ کشور یعنی ایران خودرو و سایپا سنجیده می‌شود حال آنکه این سنجش با توجه به دولتی بودن دو شرکت اساسا صحیح نیست.
در ظاهر، نبض تولید خودرو در دست دو غول خودروسازی کشور است حال آنکه همسان نبودن فعالیت این دو شرکت با سازو کار بازار، بسیاری از معادلات در شناسایی وضعیت خودروسازی کشور را دچار به‌هم ریختگی کرده است.
همان‌طور که عنوان شد دو خودروساز دولتی با سازو کار بازار فعالیت نمی‌کنند به همین دلیل تحولاتشان نمی‌تواند بیانگر وضعیت واقعی صنعت و بازار خودرو باشد. این در شرایطی است که خودروسازان از حمایت و رانت‌های فراوانی برخوردار هستند بنابراین تحولات اقتصادی کشور چندان بر آنها تاثیرگذار نیست حال آنکه بخش خصوصی در سه سال گذشته به واقعیت‌های بازار یعنی ریسک غیراقتصادی، سرمایه‌گذاری خارجی، تورم، تحریم، فضای کسب و کار و ... واکنش نشان داده و نتیجه آن نیز هم‌اکنون فعالیت اندک شرکت نسبت به سال ۹۶ است. سال ۹۶ تولید خودرو در شرکت‌های خصوصی به ۱۲۶ هزار و ۳۳۸ دستگاه رسیده بود.
به این‌ترتیب نبض واقعی خودرو را باید در شرکت‌های خصوصی جست‌وجو کرد، شرکت‌هایی که حالا چشم امید به آینده برجام دارند. از سال ۹۷ همزمان با خروج شرکای خارجی به واسطه اعمال تحریم‌ها، شرکت‌های خصوصی یکی پس از دیگری فعالیت خود را محدود یا متوقف کردند. آنچه مشخص است سال‌هاست که حیات این بخش به مشارکت‌های خارجی گره خورده و کوچک‌ترین اختلالی در مناسبات سیاسی ایران با دیگر کشورها، این بخش را متاثر از خود می‌کند. هر چند خصوصی‌ها در دور دوم تحریم که از سال ۹۷ آغاز شد انتظار خروج شرکت‌های چینی از خودروسازی کشورمان را نداشتند با این حال برخی از چینی‌ها کج دار و مریز به فعالیت خود در ایران ادامه دادند و چراغ تولید در برخی از خصوصی‌ها را روشن نگه داشتند. حالا نیز اگر توافقی در برجام صورت گیرد این شرکت‌ها امیدی برای حیات خواهند داشت این در شرایطی است که توقف مذاکرات برجامی ممکن است به توقف تولید طولانی‌مدت در شرکت‌های یاد شده منجر شود.
مثلث خطر در مسیر خصوصی‌ها
همان‌طور که عنوان شد خصوصی‌ها با توجه به ماهیت مونتاژکاری خود در دوران تحریم با افت سنگین تولید روبه رو شدند. با این حال این خودروسازان توانستند با تمهیداتی، به وضعیت تولیدی خود سروسامانی بدهند هر چند که همچنان با موانع و مشکلاتی که در اثر تحریم به وجود آمده دست و پنجه نرم می‌کنند.
بنابراین می‌توان گفت که همچنان دغدغه اول خودروسازان بخش خصوصی فائق آمدن بر فشار تحریم‌ها است. درست است که مذاکرات احیای برجام تا حدودی امیدها را برای خارج شدن صنعت خودرو از لیست صنایع تحریمی زنده کرده اما شاهد هستیم که در عمل اتفاقی رخ نداده است و همچنان شرکای خودروساز کشور از همکاری به صورت رسمی با خودروسازان داخلی سرباز می‌زنند. البته تنگ‌تر شدن فشار تحریم‌ها خودروسازان بخش خصوصی را به فکر داخلی‌سازی قطعات مورد نیاز خود انداخت اما در این ارتباط دست‌اندازهایی پیش روی آنها قرار دارد.در ارتباط با داخلی‌سازی نخستین بحثی که مورد توجه قرار می‌گیرد، بحث تیراژ است.از آنجا که تیراژ تولید خودروسازان خصوصی چندان بالا نیست، بنابراین تولید قطعات برای این خودروها احتیاج به سرمایه‌گذاری سنگین دارد.
از طرف دیگر با توجه به اینکه شرکت‌های چینی طرف قرارداد با شرکت‌های خودروساز خصوصی داخلی مایل به این مساله نیستند به نظر می‌رسد دستیابی به دانش فنی و همچنین راضی کردن این شرکت‌ها برای صدور مجوز داخلی‌سازی قطعات را نیز باید به لیست دردسرهای این مساله اضافه کنیم. نوسانات نرخ ارز سبب شد تا هزینه واردات قطعات مونتاژی شرکت‌های خودروساز خصوصی رشد چشمگیری داشته باشد از طرف دیگر دور زدن تحریم‌ها نیز هزینه مضاعفی روی دست این شرکت‌ها گذاشت، بنابراین افزایش نرخ ارز و پرداخت هزینه‌های دور زدن تحریم قیمت تمام شده محصولات تولیدی خودروسازان خصوصی را با رشد قابل توجهی مواجه کرده است. افزایش قیمت این محصولات سبب شده تا متقاضیانی که پیش‌تر برای دریافت محصولات مونتاژی به صف می‌شدند، ریزش کنند. بنابراین می‌توان گفت در کنار بحث تحریم‌ها و موانع داخلی‌سازی، ریزش تقاضا برای محصولات تولیدی خودروسازان خصوصی به سومین چالش این شرکت‌ها تبدیل شده است.
جزئیات تولید خصوصی‌ها
از ۱۳ شرکت بخش خصوصی در سال گذشته، هفت شرکت تا تیرماه امسال خط تولید خود را فعال نگه داشته‌اند.
توقف تولید این شرکت‌ها به تنگ شدن دایره تحریم، کمبود نقدینگی و همچنین بدعهدی شرکای چینی برمی‌گردد.حال به بررسی وضعیت تولید این شرکت‌ها طی چهار ماه گذشته می‌پردازیم.
از مدیران‌خودرو آغاز می‌کنیم که بیشترین نقش را در تولید خودرو طی بازه زمانی یاد شده بر عهده داشت.مدیران‌خودرویی‌ها تا پایان تیرماه سال جاری ۷ هزار و ۹۳۵ دستگاه از انواع محصولات حاضر در سبد محصولاتی خود را تولید کرده‌اند.این خودروساز مونتاژ برند چینی «چری» و «امویام» را در دستور کار دارد.میزان تولید مدیران‌خودرو تا پایان تیرماه سال جاری در مقایسه با تولید این خودروساز خصوصی در همین بازه زمانی در سال ۹۹ از افت تولیدی حول و حوش ۵/ ۲۷ درصدی حکایت دارد.در میان محصولات مدیران‌خودرو بیشترین سهم تولید را امویام X۲۲ به خود اختصاص داده است.از این محصول ۳هزار و ۳۶۰ دستگاه تولید شده که سهم بیش از ۴۲ درصدی را به خود اختصاص داده است.
محصول بعدی که بیشترین سهم را در سبد محصولاتی این خودروساز تا پایان تیرماه به خود اختصاص داده ام وی‌ام X۳۳ است.این خودروساز از این محصول خود در بازه زمانی یاد شده هزار و ۶۸۹ دستگاه تولید کرده است. بررسی سبد محصولاتی این خودروساز خصوصی نشان می‌دهد به جز‌ام وی‌ام X۲۲ که در پایان تیرماه امسال در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته رشدی حول و حوش ۲۸ درصدی را در کارنامه خود به ثبت رسانده، سایر محصولات این خودروساز در نخستین ماه از فصل تابستان در قیاس با مدت مشابه سال گذشته افت تولید را تجربه کردند. دو محصول‌ام وی‌ام H۳۱۵ و امویام X۵۵ در چهارماه ابتدایی سال جاری تولیدشان متوقف شده‌است.
مدیران خودرویی‌ها از تیگو ۸ که به تازگی به صف محصولات تولیدی خود اضافه کرده تا پایان تیرماه سال جاری در مجموع ۳۵۸ دستگاه تولید کردند.حال سراغ دیگر خودروساز بخش خصوصی یعنی کرمان‌موتور می‌رویم.
کرمان‌موتوری‌ها بعد از مدیران‌خودرو بیشترین محصول را تا پایان تیرماه ۱۴۰۰ تولید کرده‌اند.آمارها نشان می‌دهد این خودروساز توانسته تولید ۵ هزار و ۱۳۹ دستگاه از محصولات خود را نهایی کند. این خودروساز رشد تولیدی حول و حوش ۱۳۰ درصد را تا پایان تیرماه سال جاری در قیاس با تیرماه سال گذشته در کارنامه خود ثبت کرده است.در سبد محصولاتی این خودروساز کرمانی، جک S۵ بیشترین سهم را در بازه زمانی یاد‌شده به خود اختصاص داده است.کرمان‌موتوری‌ها از این محصول SUV خود در چهارماه ابتدایی سال جاری حدود ۲ هزار و ۸۹۰ دستگاه تولید کردند.
مقایسه آمار تولید این محصول تا پایان تیرماه سال جاری با همین بازه زمانی در سال گذشته بیش از ۶۵ درصد رشد را نشان می‌دهد.بعد از جک S۵، جک S۳ جایگاه دوم را به لحاظ تیراژ به خود اختصاص داده است.این خودروساز بخش خصوصی از این محصول کراس‌اوور خود در بازه زمانی یاد شده بیش از هزار و ۵۰۰ دستگاه تولید کرده است.جکS۳ در تیرماه سال گذشته در مجموع حدود ۴۷۰ دستگاه تولید شده است.جکJ۴ نیز با تولید حدود ۴۷۰ دستگاه در جایگاه سوم قرار دارد.کرمان‌موتوری‌ها نیز همانند رقیب خود یعنی مدیران‌خودرو یک محصول SUV جدید به نام KMC K۷ را به سبد محصولاتی این شرکت اضافه کردند. تا پایان تیرماه ۱۴۰۰ در مجموع بیش از ۲۰۰ دستگاه از این محصول نوبرانه کرمان‌موتور تولید شده است.بعد از کرمان‌موتور، خودروسازی بهمن توانسته جایگاه سوم را به لحاظ تیراژ تا پایان تیرماه سال جاری به خود اختصاص دهد.
بهمن‌موتوری‌ها در بازه زمانی یاد شده تولید بیش از هزار و ۵۰ دستگاه از محصولات خود را نهایی کرده‌اند.این میزان تولید در سال ۱۴۰۰ در مقایسه با همین بازه زمانی در سال گذشته رشد تولیدی حول و حوش ۱۹۵ درصد را نشان می‌دهد.در آمارهای ارائه شده توسط وزارت صمت جزئیاتی از تولید محصولات این شرکت عنوان نشده است.
جایگاه چهارم جدول تیراژ تولید خودروسازان بخش خصوصی به سروش دیزل مبنا اختصاص دارد.سروش دیزل‌مبنا نیز که بیشتر به عنوان یک تجاری‌ساز خود را مطرح کرده بود از سال گذشته به بخش تولید خودروهای سواری ورود کرد.در حال‌حاضر این شرکت تولید محصول روسی پاترویت را برعهده دارد.پاترویت نیز یک محصول SUV محسوب می‌شود.سروش‌دیزلی‌ها تا پایان تیرماه سال جاری توانسته‌اند تولید بیش از ۱۳۰ دستگاه از این محصول را نهایی کنند.بررسی آمار تولید این خودروساز تا پایان تیرماه سال جاری در قیاس با تیرماه گذشته از رشد بیش از ۶۶۰درصدی حکایت می‌کند.
سیف خودرو تا پایان تیرماه سال جاری توانسته با تولید ۱۳۴ دستگاه خودرو جایگاه پنجم را به خود اختصاص دهد.
با این حال بررسی کارنامه این خودروساز در نخستین ماه از سال جاری در قیاس با مدت مشابه در سال گذشته از افت تولید حول و حوش ۶۰ درصدی حکایت دارد.سیف خودرو تولید دو محصول چینی با برند SWM و BISU را در برنامه دارد اما به نظر می‌رسد تولید محصولات برند BISU در این خودروساز متوقف شده و تمرکز سیف خودرویی‌ها روی تولید برند چینی SWM قرار دارد. خودروسازان بم نیز بعد از سیف خودرو در جایگاه ششم قرار دارد. این خودروساز تا پایان تیرماه سال جاری تولید ۱۰۷ دستگاه از محصولات خود را نهایی کرده است.
این خودروساز که پیش‌تر تولید محصول جیلیGC۶ را در دستور کار داشت از ابتدای سال جاری تمرکز خود را روی محصول نوبرانه خود یعنی لیفان X۷۰ قرار داده است.این یک محصول SUV است که طرفداران زیادی در کشور ما دارد.
خودروسازی راین نیز با تولید ۲ دستگاه خودرو در قعر جدول خودروسازان خصوصی قرار دارد.
شرکت‌هایی نظیر عظیم خودرو، سرمایه‌گذاری بایک بین‌الملل، صنعت خودروی‌آذربایجان، سازه خودروی دیار، کارمانیا و ریگان هیچ محصولی را در چهارماه ابتدایی امسال در خطوط تولید خود نداشته‌اند.
