«دنیای‌اقتصاد» بررسی کرد
سهم خودرو از تورم، سهم تورم از خودرو
در کنار این موارد باید تورم ۴۱ درصدی سال گذشته را نیز به چالش‌های تولید افزود تا مشخص شود که خودرو با چه شرایطی به بازار عرضه شده است. آنچه مشخص است تورم منجر به تولید چالش برانگیز بسیاری از کالاها از جمله خودرو شده و این در حالی است که خودرو نیز خود تاثیر چالش برانگیزی بر نرخ تورم داشته است. در این زمینه اوایل خردادماه پژوهشکده آمار گزارشی منتشر کرد که در آن سهم خودرو از تورم کل سال ۱۳۹۸ محاسبه شده بود. طبق این گزارش، سهم خودرو از تورم کل طی سال گذشته با نوسان همراه بوده و در فروردین ماه کمترین و در بهمن بیشترین عدد را به ثبت رسانده است. این عدد البته در ابتدای سال جاری رکورد شکسته و به ۶۳/ ۶ درصد رسیده است.
قیمت خودرو در بازه‌های زمانی مورد بررسی این پژوهشکده اگر چه در کارخانه رشد چندانی به خود ندیده اما در بازار به دلیل افت تولید و همچنین قیمت‌گذاری دستوری روند صعودی بی‌سابقه‌ای را تجربه کرده است. در سال ۹۸ سیاست‌گذار کلان خودرو با اصرار بر قیمت‌گذاری دستوری، بر شکاف قیمتی کارخانه و بازار افزود که همین امر خود منجر به تشدید دلالی و واسطه‌گری در بازار خودرو شد. حالا عنوان می‌شود که افزایش بی‌حساب و کتاب قیمت خودرو و بی‌توجهی سیاست‌گذار خودرو به این امر، خودرو را در لیست کالاهایی قرار داده که بر تورم کل کشور تاثیر به‌خصوصی داشته‌اند. حال به سراغ گزارش پژوهشکده آمار می‌رویم. در ابتدای این گزارش تاکید شده که منظور از سهم کالاها از جمله خودرو از تورم کل ۹۸، نسبت تغییرات هزینه‌های انجام شده برای آن کالا در سال جاری و سال قبل، به تغییرات هزینه‌های انجام شده خانوارها برای کل کالاها در این دو سال است. به عبارت دیگر اگر خانوارها در سال جاری، مبلغ مشخصی نسبت به سال قبل برای کالاها و خدمات از جمله خودرو بیشتر هزینه کرده باشند، درصدی از آن مبلغ اضافه شده مشخص که مربوط به یک کالای خاص است، نشان‌دهنده سهم آن در تورم کل خواهد بود. محاسبات موردنظر برای خودرو نیز بر اساس اطلاعات مرکز آمار ایران در طول ۱۲ ماه سال ۱۳۹۸ انجام شده است.
طبق این محاسبات اما سهم خودرو از تورم سالانه کل در دو بخش به‌صورت درصدی و عدد جبری در نظر گرفته شده است. تفاوت این دو عدد در این است که عدد اولی (عدد مربوط به محاسبه درصدی)، نسبت به ۱۰۰ درصد تورم لحاظ شده، حال آنکه عدد جبری، با توجه به شاخص اعلامی برای تورم در هر ماه به دست آمده و مربوط به خرید خودرو است. به‌عنوان مثال در اسفند‌ماه سال گذشته، سهم خودرو از ۱۰۰ درصد تورم، ۴۷/ ۶ درصد بوده، حال آنکه سهم این کالا از تورم اعلامی در اسفند یعنی ۴/ ۳۴، بیش از ۲/ ۲ درصد اعلام شده بود. به‌عبارت بهتر، در اسفند‌ماه ۲۲/ ۲ واحد از ۴/ ۳۴ واحد تورم کل سبد مصرفی خانوار، مربوط به خرید خودرو بوده است.
اما مرور سهم خودرو از تورم کل طی سال ۹۸ نشان‌دهنده نوسان آن است که خود ریشه در تغییرات قیمتی دارد. خودرو سال ۹۸ را با سهمی ۸۶/ ۵ درصدی آغاز و با سهم ۴۷/ ۶ درصدی به پایان رسانده است. این اعداد البته از در نظرگرفتن شاخص ۱۰۰ درصدی برای تورم حاصل شده‌اند، حال آنکه اعداد جبری در آغاز و پایان سال به ترتیب ۷۷/ ۱ و ۲۲/ ۲ بوده‌اند.
طبق گزارش پژوهشکده آمار، در فروردین ۹۸، سهم خودرو از تورم سالانه (با شاخص ۱۰۰ درصدی)، ۸۶/ ۵ درصد بوده است. باتوجه به اینکه تورم سالانه کل در فروردین پارسال ۲/ ۳۰ درصد بوده، عدد جبری سهم خودرو از آن، ۷۷/ ۱ درصد محاسبه شده است. به عبارت بهتر خرید خودرو به اندازه ۷۷/ ۱ واحد در واحد کل ۲/ ۳۰ درصدی اعلامی در فروردین ۹۸ نقش داشته است. در اردیبهشت ۹۸ اما با توجه به اوج‌گیری قیمت خودرو، سهم این کالا از تورم کل افزایش داشته است.
در اردیبهشت سال گذشته قیمت خودرو پس از آرامش یک ماهه به یکباره افزایش یافت. هر چند برخی از دست‌اندرکاران صنعت خودرو روند صعود قیمتی اردیبهشت‌ماه را بعد از آرامش نسبی بازار به اخلال خودروسازان در عرضه خودرو نسبت می‌دادند اما آنچه مشخص است تورم انتظاری با توجه به تشدید تحریم‌ها تاثیر زیادی بر قیمت بازار داشت. به این ترتیب محاسبات مرکز پژوهشکده آمار نشان می‌دهد در صورت ۱۰۰ درصد تورم در اردیبهشت، سهم خودرو ۱۹/ ۶درصد بوده که در مقایسه با فروردین ۳۳/ ۰ درصد افزایش را نشان می‌دهد. در اردیبهشت اما تورم سالانه ۷/ ۳۳ درصد اعلام شده که سهم خودرو از آن عدد ۰۹/ ۲ را نشان می‌دهد، یعنی ۳۲/ ۰ درصد بیش از عدد ثبت شده در فروردین. همان‌طور که عنوان شد در اردیبهشت سال گذشته، قیمت خودرو رشد قابل توجهی را به خود دید و این موضوع کم و بیش ادامه پیدا کرد و از همین رو سهم خودرو از تورم کل نیز تا مرداد ماه افزایشی بود. در گزارش پژوهشکده آمار، سهم خودرو از شاخص ۱۰۰ درصدی برای تورم طی خرداد، افزایشی ۱۹/ ۰ درصدی نسبت به اردیبهشت داشته و عدد ۳۸/ ۶ را ثبت کرده است. در خرداد اما تورم سالانه کل ۹/ ۳۶ درصد بوده و سهم خودرو از آن به ۳۶/ ۲ درصد رسیده که افزایش ۲۷/ ۰ درصدی را نسبت به اردیبهشت و ۵۹/ ۰ درصدی را در مقایسه با فروردین نشان می‌دهد. با توجه به این اعداد، سهم خودرو از تورم کل طی فصل بهار ۹۸ افزایشی بوده است. در این فصل، قیمت خودرو روندی افزایشی داشت، به نحوی که در اردیبهشت، اولین نقطه عطف سال ۹۸ به ثبت رسید.
به تابستان ۹۸ برویم، فصلی که افت تولید تا حدودی متوقف ماند اما بازار به دلیل تقاضای زیاد همچنان افزایش قیمت را به خود می‌دید. طبق بررسی‌های این پژوهشکده در تیر ماه سهم خودرو از فرض ۱۰۰ درصد برای تورم، به عدد ۵۳/ ۶ رسیده تا نسبت به خرداد، ۱۵/ ۰ درصد بالا برود. در این ماه، تورم سالانه کل ۷/ ۳۹ درصد بوده که خودرو سهمی ۵۹/ ۲ درصدی در آن داشته است. با این حساب، سهم خودرو از تورم کل طی تیر ماه سال گذشته ۲۳/ ۰ درصد افزایش را نشان می‌دهد. این عدد در مقایسه با اردیبهشت و فروردین، به ترتیب نیم درصد و ۸۲/ ۰ درصد بالا رفته است.
در مرداد اما اگرچه سهم خودرو از فرض ۱۰۰ درصد تورم روی همان عدد ۵۳/ ۶ تیرماه ثابت مانده، اما عدد جبری افزایش داشته است. به عبارت بهتر، سهم خودرو از تورم سالانه کل اعلامی در مرداد، روند افزایشی نسبت به ماه‌های قبل داشته است. در مرداد، تورم سالانه کل ۴/ ۴۱ درصد اعلام شده که خودرو سهم ۷۰/ ۲ درصدی در آن داشته است. با این حساب، سهم خودرو از تورم سالانه کل طی مرداد و نسبت به تیر، ۱۱/ ۰ درصد بالا رفته است. این سهم همچنین نسبت به خرداد، ۳۴/ ۰ درصد، در مقایسه با اردیبهشت، ۶۱/ ۰ درصد و نسبت به فروردین، ۹۳/ ۰ درصد افزایش یافته است. پایان تابستان ۹۸ اما کاهش سهم خودرو از تورم را در هر دو شاخص به دنبال داشته است. بر این اساس، سهم خودرو ازتورم کل، ۲۵/ ۶ درصد (با فرض تورم ۱۰۰درصدی) بوده که نسبت به مرداد، ۲۸/ ۰ درصد کاهش نشان می‌دهد. در شهریور همچنین شاخص کل سالانه تورم، ۹/ ۴۱ درصد اعلام شده که سهم خودرو از آن با کاهشی ۰۸/ ۰ درصدی نسبت به مرداد، ۶۲/ ۲ درصد بوده است. این سهم در مقایسه با ماه‌های تیر، خرداد، اردیبهشت و فروردین به ترتیب ۰۳/ ۰ درصد، ۲۶/ ۰ درصد، ۵۳/ ۰ درصد و ۸۵/ ۰ درصد بالاتر بوده است. این موضوع نشان می‌دهد با وجود کاهش سهم خودرو از تورم کل در شهریور، قیمت‌ها در مقایسه با ماه پایه (فروردین) رشد قابل توجهی داشته‌اند.
روند کاهشی سهم خودرو از تورم کل، طی مهر ماه نیز ادامه داشته، به نحوی که در هر دو شاخص، نزول کرده است. بر این اساس، سهم خودرو از ۱۰۰ درصد تورم فرضی، ۱۸/ ۶ درصد بوده که در مقایسه با شهریور ۰۷/ ۰ درصد کاهش را نشان می‌دهد. در مهر ماه اما تورم سالانه کل کاهش یافته و به ۳/ ۴۱ درصد رسیده و سهم خودرو نیز از آن، به ۵۵/ ۲ درصد نزول کرده است که کاهش ۰۷/ ۰ درصدی را نشان می‌دهد. سهم خودرو از تورم کل سالانه در مهر اما نسبت به ماه پایه (فروردین) ۷۸/ ۰ درصد افزایش داشته است.
آمارهای آبان نیز نشان از ثبات نسبی و حتی کاهش سهم خودرو از تورم کل دارند، هرچند البته تورم عمومی نیز عدد کمتری را به ثبت رسانده است. طبق گزارش پژوهشکده آمار، سهم خودرو از ۱۰۰ درصد تورم فرضی در آبان، تنها یک صدم درصد نسبت به مهر بالا رفته و این در حالی است که سهم آن از تورم ۳/ ۴۰ درصدی اعلامی در دومین ماه پاییز، ۰۵/ ۰ درصد کم شده است. این سهم اما نسبت به ماه پایه (فروردین) ۷۳/ ۰ درصد افزایش را نشان می‌دهد. آمارهای آذر ۹۸ نشان می‌دهند عدد جبری سهم خودرو از تورم سالانه کل کماکان کاهشی بوده و ۰۵/ ۰ درصد کم شده، اما در مقایسه با فرض ۱۰۰ درصد تورم، سهم خودرو ۰۵/ ۰ درصد افزایش یافته است. مقایسه عدد جبری سهم خودرو از تورم سالانه کل با ماه پایه نیز افزایش ۶۸/ ۰ درصدی را نشان می‌دهد.
در اولین ماه زمستان ۹۸، سهم خودرو از ۱۰۰ درصد تورم کل، ۴/ ۰ درصد افزایش یافته، حال آنکه سهم این کالا از تورم اعلامی برای دی ماه (۳۸ درصد) با کاهشی ۰۴/ ۰ درصدی، به ۴۱/ ۲ درصد رسیده است. اختلاف این سهم با ماه پایه نیز عدد ۶۴/ ۰ درصد را نشان می‌دهد. در بهمن اما سهم خودرو از تورم اعلامی (۵/ ۳۶ درصدی) به ۳۹/ ۲ درصد کاهش یافته، حال آنکه با در نظر گرفتن شاخص ۱۰۰ درصدی تورم، سهم خودرو افزایشی بوده و آن هم ۱۹/ ۰ درصد. با در نظر گرفتن فروردین به‌عنوان ماه پایه، عدد جبری سهم خودرو از تورم کل، ۶۲/ ۰ درصد افزایش داشته است.
در نهایت اما طی اسفند، سهم خودرو از شاخص فرضی ۱۰۰ درصد تورم کاهشی شده و به ۴۷/ ۶ درصد رسیده است. با توجه به تورم سالانه کل ۴/ ۳۴ درصدی در اسفند، سهم خودرو از این عدد ۱۶/ ۰ درصد نسبت به بهمن کاهش یافته و به ۲۲/ ۲ درصد رسیده است. این سهم در مقایسه با ماه پایه فروردین، ۵۵/ ۰ درصد افزایش را نشان می‌دهد.
در مجموع مشخص می‌شود که در طول سال ۱۳۹۸ سهم خودرو از تورم کل با نوسان همراه بوده، اما این عدد در انتهای سال به ۴۷/ ۶ رسیده که نسبت به ابتدای سال بیشتر است. همچنین در ابتدای سال ۱۳۹۹ نیز سهم خودرو از ۱۰۰ درصد تورم فرضی کل سالانه به عدد ۶۳/ ۶ درصد رسیده است.اوایل امسال با توجه به تورم انتظاری و همچنین افت تولید خودروسازان به دلیل شیوع کرونا، قیمت‌ها در بازار روند صعودی به خود گرفت به‌طوری‌که پراید تا ۹۰ میلیون خیز برداشت.
