کانال موازی مذاکرات احیای برجام فعال شد
سورپرایز هستهای سپتامبر؟
ابراز ناامیدی مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا درخصوص احیای برجام و گفت‌وگوهای دوجانبه مقامات ایران و آمریکا با وزیر خارجه عمان که همواره از آن به عنوان میانجی سنتی بین تهران و واشنگتن یاد می‌شود، این سناریو را تقویت می‌کند که شاید پیش از پایان سپتامبر و برگزاری انتخابات میاندورهای آمریکا شاهد تحولاتی درباره گفت‌وگوهای هستهای باشیم و حتی با «سورپرایز سپتامبر» مواجه شویم.
جوزپ بورل، مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا روز چهارشنبه در رابطه با مذاکرات احیای برجام، به خبرگزاری فرانسه گفت: «متاسفانه با توجه به شرایط سیاسی در آمریکا و با توجه به اینکه بسیاری از مسائل همچنان قطعی نشده است، ما در نوعی بن‌‌‌بست مانده‌‌‌ایم.» سخنانی که با واکنش سید رسول موسوی، دستیار وزیر امور خارجه مواجه شد و وی در صفحه توییتر خود نوشت: «آدم عاقل دوبار از یک سوراخ گزیده نمیشه! برعکس گفته آقای بورل معتقدم مذاکرات برجام در بن بست نیست بلکه آنچه مذاکرات را به بن بست می‌‌‌کشاند تلاش سیاسی برای بازنگه داشتن پرونده ایران در آژانس به‌رغم بازگشت به شرایط ۲۰۱۵ است. بازگشت به برجام بلی، فرصت‌‌‌سازی برای صهیونیست‌‌‌ها هرگز»این سخنان مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا در شرایطی بیان شد که تا به امروز اروپا به‌ویژه شخص بورل که چند ماه نقش میانجی‌گر را در این مذاکرات عهده‌‌‌دار بود، دیدگاه مثبتی نسبت به گفت‌وگوها بین تهران و واشنگتن داشت.
اما پس از آنکه آمریکا و ایران در هفتههای اخیر موفق نشدند با پاسخ‌‌‌های خود به متن ۳۵ صفحه‌‌‌ای پیشنهادی اتحادیه اروپا مذاکرات را به سرانجام برسانند، اکنون بروکسل نیز در رده گروهی قرار گرفته که از احیای برجام ناامید شده است. اما آیا قطع امید اروپا به منزله این است که بن‌‌‌بست در مذاکرات تداوم پیدا می‌کند؟ پاسخ به این سوال را می‌توان منفی دانست و دلیل آن نیز موضع‌‌‌گیری برخی مقامات آمریکایی مثل جان کربی، هماهنگ‌‌‌کننده ارتباطات شورای امنیت ملی کاخ سفید است که روز گذشته در گفتوگو با شبکه صدای آمریکا گفت که دولت آمریکا از تلاش برای حصول توافق دست نکشیده است.
همچنین کربی به سخنان اخیر آنتونی بلینکن، وزیر امور خارجه آمریکا مبنی بر «دورتر شدن چشم‌‌‌انداز دستیابی به این هدف نسبت به چند هفته پیش و اینکه بعید است بتوانیم به این زودی به توافق بازگردیم» اشاره و تاکید کرد: «اما این، به آن معنا نیست که ما دست از تلاش کشیده‌‌‌ایم یا همه آنچه انجام شده است را رها کرده‌‌‌ایم.»ند پرایس، سخنگوی وزارت خارجه آمریکا هم روز پنج‌شنبه در کنفرانسی خبری گفت که هنوز برای احیای برجام دیر نیست. از این اظهارات می‌توان دریافت که آمریکاییها دست روی دست نگذاشته‌‌‌اند و برخلاف تصور عمومی که ممکن است مذاکرات تا انتخابات میاندورهای در ماه نوامبر به تعویق بیفتد، شواهد نشان می‌دهد واشنگتن در این برهه زمانی چند هفته‌‌‌ای، برای احیای برجام و مذاکرات تلاش خواهد کرد؛ اما نه به واسطه میانجی‌گری اروپا.
احیای کانال سنتی عمان
به نظر می‌رسد که آمریکا بار دیگر کانال سنتی بین تهران و واشنگتن یعنی عمان را فعال کرده است و گفتوگوی تلفنی روز جمعه رابرت مالی با وزیر خارجه عمان بیانگر این موضوع است. نماینده ویژه آمریکا در امور ایران در توییتی با اشاره به گفتوگوی تلفنی خود با همتای عمانی، از همکاری مسقط و واشنگتن جهت حصول توافق برای بازگشت به توافق هستهای برجام قدردانی کرد. به گزارش «ایسنا»، راب مالی، روز جمعه در توییتی نوشت: «از تماس امروز خود با بدر بوسعیدی، وزیر خارجه عمان قدردانم. من بر قدردانی ایالات متحده از همکاری نزدیک عمان با واشنگتن بر سر مسائل منطقه‌‌‌ای و به‌‌‌خصوص در تلاش‌‌‌های‌‌‌مان برای حصول توافق جهت بازگشت متقابل به پایبندی‌‌‌های برجامی تاکید کردم.»
از دیگر سو حسین امیرعبداللهیان، وزیر خارجه ایران نیز روز چهارشنبه گذشته با همتای عمانی خود به صورت تلفنی گفتوگو کرده و از رمز رسیدن به یک توافق خوب سخن گفت. امیرعبداللهیان در این گفتوگو با تاکید بر پایبندی ایران به روند گفتوگو و تبادل پیام برای رفع تحریم‌ها و با اشاره به تلاش همه طرف‌‌‌ها طی چند ماه گذشته، رمز رسیدن به نقطه مطلوب توافق در شرایط حاضر را تمرکز ایالات متحده بر واقع بینی و نشان دادن داشتن اراده لازم دانست. کانال عمان پیش‌تر نیز به عنوان یک کانال سنتی و کلاسیک برای مذاکره مستقیم یا رد و بدل کردن پیام‌‌‌ها بین تهران و واشنگتن پشت درهای بسته فعال بوده است. یعنی عمان همیشه کانال موازی مذاکرات رسمی بوده است. از این زاویه می‌توان به اهمیت نقش سنتی عمان در میانجی‌گری بین ایران و آمریکا، تلاش‌‌‌های آن برای آغاز مذاکرات هستهای در سال ۹۲ و سفر سلطان قابوس پادشاه متوفی سلطان‌‌‌نشین عمان به تهران و دیدار با حسن روحانی رئیس‌‌‌جمهور سابق که منجر به توافق برجام در تیر ماه ۹۴ شد، اشاره کرد.
فرصت نیویورک
همزمان با انتشار این اخبار از نقش میانجی‌گرانه عمان بین ایران و آمریکا، زمزمه‌‌‌هایی نیز مبنی بر اینکه شاید اجلاس سالانه مجمع عمومی سازمان ملل، آخرین فرصت برای احیای برجام باشد مطرح است. در این اجلاس علی باقری، مذاکره‌کننده ارشد ایران نیز به همراه ابراهیم رئیسی حضور خواهد یافت. دو هفته قبل، لارنس نورمن، خبرنگار وال‌‌‌استریت ژورنال خبر داده بود باقری در لیست هست اما احتمالا به نیویورک نخواهد رفت. اما لورا روزن، روزنامه نگار آمریکایی در آخرین گزارش خود اعلام کرده که علی باقری به این سفر می‌رود. لورا روزن اواخر هفته گذشته در توییتی نوشت که علی باقری نیز در لیست نیویورکی‌‌‌ها قرار دارد و همراه با رئیس‌‌‌جمهور به مجمع عمومی سازمان ملل خواهد رفت. از سوی دیگر راب مالی و انریکه مورا به تناسب سمت‌‌‌ها و فعالیت‌هایی که دارند در مجمع حضور خواهند داشت.
بنابراین ممکن است کانال عمان بی‌ارتباط با داستان نیویورک نباشد یعنی شاید از طریق عمان پیغام‌‌‌هایی داده شده که در نیویورک آخرین تلاش‌‌‌ها انجام شود. این احتمال می‌رود که برهه زمانی حضور ابراهیم رئیسی و تیم وی در نیویورک، آخرین تلاش‌‌‌ها برای مذاکرات باشد؛ البته ممکن است این مذاکرات احتمالی تا اواخر سپتامبر و حتی یک ماه پیش از انتخابات میاندورهای کنگره در تاریخ هشتم نوامبر نیز تداوم داشته باشد و باوجودی که اکنون مذاکرات به بن‌‌‌بست خورده اما ما با یک «سورپرایز سپتامبر» مواجه شویم. در این رابطه یک مقام ارشد آمریکایی روز پنج‌شنبه به روزن گفت: «ما همچنان علاقه‌‌‌مند هستیم بررسی کنیم که آیا توافقی در آینده نزدیک ممکن است.»
روزن همچنین در گزارشی نوشت: «اگرچه هیچ نشست رسمی‌‌‌ای قرار نیست در ارتباط با برجام برگزار شود اما انتظار می‌رود بسیاری از مذاکره‌‌‌کنندگان کلیدی مثل راب مالی، انریکه مورا و باقری کنی برای دیدارهایی در حاشیه افتتاحیه نشست سالیانه مجمع عمومی در نیویورک حضور داشته باشند.» وی افزود: «فرصت‌‌‌ها برای پیدا کردن راهی جهت رسیدن به یک توافق این هفته می‌تواند در نیویورک به دست آید.»روزن از یک مقام آمریکایی پرسیده آیا امکان دارد ملاقاتی در نیویورک انجام شود که وی در پاسخ گفته است: «دقیقا نمی‌‌‌دانم چه ملاقات‌‌‌هایی قرار است در نیویورک انجام بگیرد اما با توجه به رویه‌‌‌ای که ایران از زمان خروج ترامپ از توافق از سال ۲۰۱۸ در پیش گرفته، این کشور نمی‌‌‌خواهد با آمریکا ملاقات کند.»
روزن از یک مقام ارشد اروپایی نیز پرسیده آیا انتظار دارد باقری را در نیویورک ببیند که وی گفته است: «امیدوارم.» البته قرار نیست در نشست نیویورک کمیسیون برجام برگزار شود اما با توجه به حضور باقری در آنجا، تبادل برخی پیام‌‌‌ها دور از انتظار نیست. در این خصوص رویترز در گزارشی به نقل از لیندا توماس گرینفیلد، نماینده آمریکا در سازمان ملل نوشت که هیچ برنامه‌‌‌ای برای برگزاری نشست برجامی در نیویورک وجود ندارد. در این بین تیم مذاکراتی آمریکا به رهبری راب مالی در میانه دو ارزیابی قرار دارد. ارز یابی اول این است که اگر مذاکرات بماند برای بعد از انتخابات بهتر است و راحت‌‌‌تر می‌توان برجام را احیا کرد. یعنی به دلایلی همچون برخی ارزیابی‌‌‌ها در خصوص بهبود وضعیت دموکرات‌‌‌ها در یکی از مجلسین و شکست بنیامین نتانیاهو در انتخابات پارلمانی اسرائیل. ولی ممکن است تیم راب مالی یا در مورد آینده دچار ابهام شود یا به این ارزیابی برسد که هرچه زمان بگذرد احیای برجام سخت‌‌‌تر می‌شود. اگر نتیجه‌‌‌گیری اول را داشته باشند تعجیل نمی‌‌‌کنند اما اگر ابهام به وجود آید که در آینده ممکن است مذاکرات پیچیده‌‌‌تر شود به تلاش‌‌‌های خود پیش از انتخابات و احتمالا تا قبل از پایان سپتامبر ادامه خواهند داد؛ البته تلاش‌‌‌هایی با میانجی‌گری عمان و نه بروکسل.
