نیویورک‌تایمز تحلیل کرد
دردسر برجامی اروپا
به گزارش گروه اقتصاد بین‌الملل روزنامه «دنیای اقتصاد»، روزنامه نیویورک‌تایمز در گزارشی دلایل ناتوانی و استیصال اروپا در حفظ برجام را بررسی کرد و نوشت: در زمانی که تنش‌ها میان تهران و واشنگتن بالا گرفته است، رهبران اروپایی خود را در شرایط ناخوشایندی می‌بینند که از زمان فرمان ترامپ برای خروج آمریکا از برجام در حدود ۱۳ ماه پیش و ازسرگیری تحریم‌ها علیه ایران آغاز شد. درحالی که اروپا خواستار ادامه حیات توافق هسته‌ای است- که آن را برای امنیت خود و ثبات خاورمیانه بسیار مهم می‌دانند- اما در عمل در برابر سلطه نظامی و اقتصادی آمریکا شانسی ندارند. درحالی‌که ایران اعلام کرده است محدودیت‌های برجامی پیرامون میزان انباشت سوخت هسته‌ای را به‌حالت تعلیق در می‌آورد، هشدار داد که اروپا باید برای بقای برجام مشکلات اقتصادی را که در اثر بازگشت تحریم‌ها برای این کشور ایجاد شده است برطرف سازد. از سوی دیگر واشنگتن از اروپا می‌خواهد تا در فشار بر ایران برای وادار ساختن این کشور برای از سرگیری مذاکرات به شکل تحقیرآمیز حمایت کنند، تا ایران به توقف کامل برنامه هسته‌ای، محدود ساختن برنامه موشکی و کاهش نفوذش در منطقه متقاعد شود. اروپا به هیچ‌وجه مایل نیست ایران از توافق خارج شود و موجب افزایش تنش‌ها در قاره‌ای خواهد شد که به‌دلیل اقدامات سیاسی تجاری، توسعه نظامی و نادیده انگاشتن چندجانبه‌گرایی با چالش‌های جدی دست‌و‌پنجه نرم می‌کند. اروپایی‌ها که اکنون میان ایران و آمریکا به دام افتاده‌اند تنها به انتشار بیانیه‌‌هایی برای کاهش تنش اکتفا می‌کنند، آن هم در زمانی که تهران و واشنگتن در مسیر افزایش تنش حرکت می‌کنند که می‌تواند به‌صورت عامدانه یا سهل‌انگارانه موجب گسترش شعله‌های جنگ در خاورمیانه شود و تامین انرژی جهان را مختل سازد. اروپایی‌ها در برابر تهدید ایران به تعلیق بخشی از تعهدات هسته‌ای خود مقاومت کرده‌اند اما با این حال به سختی تلاش می‌کنند تا سامانه مالی را راه‌اندازی کنند که بتوانند برخی از اقلام دارویی و غذایی را به ایران بدهند. اما این مکانیزم مالی با نام «اینس‌تکس» آنچه را که ایران می‌خواهد فراهم نمی‌کند، اینس‌تکس تنها برای تجارت اقلام بشر‌دوستانه‌ای ترتیب داده شده که البته تحت تحریم‌های آمریکا نیستند. از سوی دیگر بعید است که هر یک از قدرت‌های اروپایی به‌دلیل افزایش تجارت با ایران، ریسک تحریم‌های آمریکا را به جان بخرند. جرمی شاپیرو، عضو شورای روابط خارجی اتحادیه‌اروپا معتقد است: «اروپایی‌ها نخواهند توانست به تنهایی وعده‌های اقتصادی برجام به ایران را عملی کنند. حتی درصورت راه‌اندازی اینس‌تکس پس از یک سال تلاش، حاصل آن برای ایران که به‌دنبال خنثی‌سازی تحریم‌های آمریکا است، کافی نخواهد بود.» او معتقد است نابودی برجام برای اروپایی ها بسیار دردناک خواهد بود چراکه آنها به نوعی عامل ایجاد این توافق هستند.
خاویر بندر، تحلیلگر آلمانی نیز در این باره می‌گوید: «این رهبران ارزش بسیار بالایی برای برجام قائل هستند که حتی کوچک‌ترین فکری به مسائل خارج از آن نمی‌کنند.» او با تاکید بر گمراهی اروپا در برابر ایران اظهار کرد: «به‌جای تمرکز بر تهدید واقعی که نه ایران هسته‌ای، بلکه احتمال درگیری ناخواسته میان تهران و واشنگتن است، اروپا اکنون به طرز دیوانه‌واری تلاش می‌کند تا با یک مکانیزم مالی برجام را نجات دهد، اما این کافی نیست.» انیسه بصیری، محقق موسسه دفاعی «RUSI» می‌گوید: «ایران از سال ۲۰۰۳ به یک اولویت برای اروپا بدل شد. اما اکنون گزینه‌هایی که برای حفظ برجام در اختیار دارد بسیار محدود هستند. درحالی‌که اروپا ممکن است بتواند اقدامات محدود مالی را انجام دهد اما در زمینه[کمک به] صادرات نفت ناتوان است.» ایران حتی پیش از خروج آمریکا از برجام نیز به آنچه انتظار داشت نرسیده بود اما اکنون درپی تحریم‌های آمریکا شرایط بسیار بدتر از گذشته است و دچار رکود اقتصادی شده است که این امر نیز به افزایش فشارهای داخلی بر دولت منتهی می‌شود. اروپایی‌ها که به‌طور علنی مسوولیت حمله به نفتکش‌ها را بر عهده ایران نمی‌دانند هنوز درحال بررسی درخواست‌های ایران برای گشایش‌های اقتصادی هستند. حملاتی که در ماه مه و هفته گذشته علیه برخی نفتکش‌ها انجام شد موجب شده است تا اروپایی‌ها به تکاپوی بیشتری بیفتند و برای تسهیل راه‌اندازی اینس‌تکس هیات‌هایی را به ایران اعزام کنند. به گزارش «دنیای اقتصاد»، مقامات ایران برخی از ادعاها و فرافکنی‌های آمریکا مبنی بر دخالت در این حملات را رد و این اتهامات را مشکوک توصیف کرده‌اند. ناتالی توچی، مشاور فدریکا موگرینی، مسوول سیاست‌خارجی اتحادیه اروپا بر این باور است که ایران یک واکنش محدود را به آنچه تنش‌زایی آمریکا در منطقه می‌داند نشان داده است. وی افزود: «نقش اروپا باید براساس خنثی‌سازی این چرخه خطرناک و تضمین دسترسی ایران به منافع ذکر شده در برجام باشد.» اکنون باتوجه به تهدید ایران به کاهش سطح تعهداتش در برجام، مقامات اروپایی از تلاش برای دستیابی به یک توافق فوری با ایران در رابطه با اینس‌تکس خبر داده‌اند تا ایران را به انجام تعهداتش قانع سازند. روز دوشنبه در واکنش به بیانیه ایران، پس از دیدار وزرای‌خارجه و دفاع اروپایی، موگرینی تاکید کرد که تمایلی ندارد ایران تعهداتش را نقض کند. او اظهارات ایرانی‌ها در این رابطه را نوعی «جدل سیاسی» دانست و نیز اعلام کرد که اروپا منتظر گزارش آژانس بین‌المللی انرژی اتمی است تا دریابد که آیا ایران تعهداتش را نادیده گرفته است یا خیر. آژانس تا ماه مه گذشته در تمامی گزارش‌های خود پایبندی ایران به برجام را تایید کرده است. شاپیرو می‌گوید: «اروپایی‌ها تا زمانی که گزارش آژانس منتشر شود ایران را پایبند به برجام تلقی می‌کنند. این تصمیم نشان از وضعیت دشواری دارد که در آن قرار دارند.»
بندر اما بر این باور است که ممکن است ایران ماه‌ها به برجام پایبند بماند، چراکه از دید او ایرانی‌ها نیز نمی‌خواهند تنش‌های گسترده ایجاد کنند. اما این شرایط دیپلماسی اروپا را در شرایط بسیار پیچیده‌ای قرار می‌دهد. اکنون کاری از دست موگرینی بر نمی‌آید چراکه نمی‌تواند با اقدامات آمریکا همراهی کند و از سوی دیگر نیز دولت ایران را حمایت کند. الی گرانمایه، تحلیلگر ارشد شورای روابط خارجی اتحادیه اروپا اما بر این باور است که ایران به درستی بازی کنونی را درک کرده است. محدودیت‌ها در مورد میزان انباشت سوخت هسته‌ای کم اهمیت‌تر از محدودیت درصد غنی‌سازی است که می‌تواند زمان لازم برای ساخت سلاح هسته‌ای را کاهش دهد. او این موضوع را مطرح می‌کند که ایران به‌تدریج گام‌هایی را برای افزایش درصد غنی‌سازی برخواهد داشت تا به این ترتیب فشار را بر اروپا، چین و روسیه افزایش دهد اما در عین حال مکانیزم حل اختلاف را در این توافق کنار نخواهد گذاشت.
گرانمایه می‌گوید: «اروپا همچنان نمی‌داند که باید چه کند. اما حالت سیاسی در بروکسل روز به روز تغییر می‌کند. فشارهای آمریکا نیز با کوچک‌ترین اتفاق در خاورمیانه افزایش می‌یابد تا به این ترتیب اروپا را راضی کند که پرونده ایران به شورای امنیت ارجاع داده شود.»
به گفته او اقدامات آمریکا در منطقه طی دو سال گذشته موجب شده است تا انگیزه ایران برای از سرگیری برنامه هسته‌ای خود افزایش یابد.
ارسال نظر