به‌ گزارش گروه اقتصاد بین‌الملل روزنامه «دنیای اقتصاد»، خبرگزاری رویترز در گزارشی اختصاصی پیرامون اتمام معافیت خرید نفت از ایران برای برخی کشورها به نقل از سه منبع آگاه کاخ‌سفید نوشت: تصمیم غیرمنتظره دونالد ترامپ، رئیس‌جمهوری آمریکا برای ممنوعیت کامل خرید نفت از ایران از ماه مه- پایان دادن به معافیت‌های خرید نفت از ایران- پس از آنکه مشاوران امنیتی و اقتصادی تندرو نگرانی‌های او را در مورد احتمال افزایش بهای نفت کاهش داده‌اند اعلام شده است. این اقدام ناگهانی برای مسدود ساختن کامل شاهراه حیاتی مالی تهران -که چند روز پیش از بیانیه ۲۲ آوریل نهایی شد- نشان‌دهنده نفوذ گسترده تندروها در کابینه ترامپ است. این افراد برای ماه‌ها خواستار تنگ‌تر شدن حلقه تحریم‌ها در برابر اعتراض برخی از مقامات وزارت‌خارجه مبنی بر تداوم صدور معافیت‌های نفتی از تحریم‌های ایران برای برخی از متحدان واشنگتن بوده‌اند.

یک مقام دولت ترامپ در این‌باره به رویترز گفت: «ایجاد یک اجماع‌نظر میان تمامی نهاد‌های دولتی آمریکا در این زمینه نیازمند تلاش‌های بسیار بیشتری بود.» دونالد ترامپ از زمان بازگرداندن تحریم‌ها علیه ایران در نوامبر سال گذشته، اشتیاق فراوانی را برای توقف صادرات نفت این کشور از خود بروز داد. با این‌حال ترامپ موضعی پلکانی را در این‌باره طی کرد و در همین‌راستا معافیت‌های خرید نفت از ایران را برای برخی از شرکای تجاری واشنگتن نظیر ترکیه، هند و چین صادر کرد. آمریکا از طریق اعمال تحریم‌های نفتی علیه ایران و ونزوئلا می‌تواند روزانه تا دو میلیون بشکه نفت را از بازارهای جهانی خارج کند، اما واشنگتن امیدوار است که افزایش تولید نفت آمریکا- که اکنون به‌طور روزانه تا ۱۲ میلیون بشکه می‌رسد- بازارهای جهانی را تامین و ثبات آن را حفظ خواهد کرد.

به‌گفته منابع آگاه که خواستند نامشان فاش نشود، تا ۲۰ آوریل و پایان یافتن معافیت ۱۸۰ روزه برای خرید نفت ایران، مشاوران ارشد اقتصادی و امنیتی ترامپ، وی را قانع ساخته بودند که زمان به صفر رساندن تولید نفت در ایران فرا رسیده است. از این‌رو، وزارت‌خارجه حداقل با پنج کشور چین، هند، کره‌جنوبی، ژاپن و ترکیه مذاکراتی را انجام داده است. ترامپ نیز از مشاوره‌های جان بولتون مشاور امنیت‌ملی، استیون منوچین وزیر خزانه‌داری، ریک پری وزیر انرژی و مایک پمپئو وزیرخارجه خود بهره برد. این منبع آگاه می‌گوید درحالی‌که بولتون و پری از پایان دادن به معافیت‌های تحریمی حمایت کرده‌اند، برخی از مقامات وزارتخانه پمپئو نگرانی‌هایی را در مورد افزایش احتمالی بهای جهانی نفت در پی این اقدام ابراز کردند اما در نهایت این مقامات نیز اعتراض خود را کنار گذاشته و از سیاست خصمانه‌تر علیه ایران حمایت کردند.

بیانیه غیر‌منتظره

این تصمیم برخی از متحدان واشنگتن و خریداران نفت ایران را شگفت‌زده کرد. وزارت‌خارجه چین در واکنش به این بیانیه شکایتی رسمی را خطاب به آمریکا صادر کرد.

اما دیپلمات‌هایی که حداقل از دو کشور خریدار نفت ایران با رویترز گفت‌و‌گو کرده‌اند، اعلام کردند که مذاکره برای تمدید معافیت‌های خرید نفت از ایران تا چند روز پیش از اعلام این بیانیه ادامه داشته است. این بدان‌ معنا است که وزارت‌خارجه آمریکا زمان اندکی را برای توجیه شرکا و خریداران نفت ایران داشته است. در زمان اعلام این بیانیه، بهای نفت به بالاترین حد خود طی ۶ ماه گذشته رسید با این حال از آن زمان به‌طور مرتب روند کاهشی را طی کرده است. ترامپ همواره در رابطه با افزایش نرخ نفت و تاثیر آن بر اقتصاد و خرده‌فروشی قیمت بنزین نگران بوده است و در آخرین پیام توییتری خود پیش از بیانیه مذکور، بازارهای جهانی نفت را «شکننده» توصیف کرد. او از کشورهای عضو «اوپک» درخواست کرده است تا صادرات نفت خود را برای جبران نبود نفت ایران و ونزوئلا در بازارها، افزایش دهند. یک مقام کاخ‌سفید می‌گوید که ترامپ به پشتوانه همین راهکار معافیت‌های نفتی را لغو کرده است. به گفته او ترامپ گفت‌و‌گوهایی را با امارات و عربستان‌سعودی در مورد بهای نفت انجام داده و اطمینان یافته که این دو تولید‌کننده نفت تضمین می‌دهند که ثبات در بازارهای نفتی حفظ شود.

زمان مناسب

دولت اوباما که تحریم‌های نفتی را علیه ایران در سال ۲۰۱۲ در راستای توقف برنامه هسته‌ای تهران، اجرایی کرد معافیت‌های خود را در تمام طول زمان کمپین فشار ضدایرانی خود حفظ کرد. با این‌حال برنامه تحریم‌های اوباما با امضای برجام خاتمه یافت. اما ترامپ سال گذشته و باوجود اعتراض دیگر اعضای این توافق، آمریکا را به‌طور یکجانبه از برجام خارج کرد. این درحالی است که بازرسان بین‌المللی اعلام کردند که ایران به تعهدات هسته‌ای خود پایبند بوده است. مقامات وزارت‌خارجه می‌گویند که قصد دولت ترامپ از ابتدا آن بود تا صادرات نفت ایران را به‌ صفر برساند اما زمان مناسب آن تا امروز فرا نرسیده بود. به‌گفته دو منبع دیگر، شورای امنیت‌ملی کاخ‌سفید در هدایت گفت‌و‌گوهای داخلی به نقطه پایان دادن به معافیت‌های نفتی ایران نقش کلیدی را ایفا کرده است. در این مهم، ریچارد گلدبرگ، عضو جدید کابینه ترامپ و مدافع مقابله با ایران نقش ویژه‌ای داشته است. یکی از این منابع، گلدبرگ را در این زمینه بسیار «کارساز» معرفی می‌کند. گلدبرگ را به‌تازگی جان بولتون به عضویت شورای امنیت‌ ملی درآورده است. وی در سال ۲۰۱۸ در قامت مشاور بنیاد دفاع از دموکراسی با حضور در یک جلسه استماع به کنگره گفت که محدود ساختن فعالیت‌های ایران نیازمند موضع «خصمانه‌ حداکثری بدون هیچ‌گونه مانع دست‌و‌پا گیر است و باید در همین راستا جنگ در عرصه‌های سیاسی، اقتصادی و ایدئولوژیک آغاز و همزمان عملیات کاملی برای خروج نیروهای ایران از سوریه و یمن انجام شود.»

یک مقام رسمی کاخ‌سفید هم به رویترز گفت که کوین هاست و لری کولو، مشاوران اقتصادی ترامپ نیز خواستار لغو معافیت‌های نفتی ایران بوده‌اند.

فرانک فانون، دستیار وزیرخارجه آمریکا در حوزه انرژی در این باره گفت: «ما درحالی به معافیت‌های تحریم برای خرید نفت از ایران پایان داده‌ایم که تضمین‌های محکمی را از دیگر تولید‌کنندگان نفت دریافت کرده‌ایم و معتقد هستیم که اکنون بهترین زمان است.»