عباس عراقچی مطرح کرد
گلایه‌های ایران از اروپا
وزارت خارجه ایالات‌متحده به نهادهای اروپایی در مورد تجارت غیردلاری با جمهوری اسلامی هشدار داد
عكس: ایرنا
همزمان رئیس کمیسیون امنیت ملی مجلس نیز از «تعلل» اروپایی‌ها در همکاری «عملی» با ایران در زمینه تحریم‌ها انتقاد کرد. این واکنش‌ها در شرایطی است که نماینده ویژه وزارت‌خارجه آمریکا در امور ایران با تهدید کردن کشورهای اروپایی گفته است که گول سازوکار اروپا برای تجارت با ایران را نخورید، چون مجازات می‌شوید. این هشدار در حالی مطرح می‌شود که هیچ‌یک از کشورهای اروپایی تاکنون حاضر به پذیرفتن خطر میزبانی کانال مالی اتحادیه اروپا برای تسهیل مراودات بانکی و تجاری با ایران نشده‌اند.
در همین ارتباط، سیدعباس عراقچی که برای سفری یک‌روزه به رم رفته در جمع خبرنگاران گفته است، جمهوری اسلامی ایران به تعهداتش در چارچوب برجام عمل کرده است و از اتحادیه اروپا انتظار داریم در کنار عمل به تعهدات سیاسی به تعهدات اقتصادی خود در برجام عمل کند، چراکه تاکنون اقدامات اتحادیه اروپایی به‌راه‌حل‌های عملیاتی منجر نشده است. با خروج آمریکا از توافق هسته‌ای شش قدرت جهانی با ایران موسوم به برجام در روز ۱۸ اردیبهشت امسال، کلیه تحریم‌هایی که ایالات‌متحده در چارچوب این توافق علیه ایران تعلیق کرده بود، بار دیگر در دو مرحله به اجرا گذاشته شدند.
هشدار آمریکا به نهادهای اروپایی
در همین حال کشورهای باقی‌مانده در این توافق درصددند تا به نوعی این توافق را حفظ کرده و ایران را ترغیب کنند که تعهدات خود در چارچوب این توافق را اجرا کند. در همین راستا، اروپا در نظر دارد سازوکار یا کانالی را ایجاد کند که بدون استفاده از دلار بتواند تجارت با ایران را ادامه داده و از جمهوری اسلامی نفت بخرد. این سازوکار به ایران اجازه خواهد داد که در ازای نفت صادراتی به اروپا، مواد غذایی و کالا وارد کند. اروپا درنظر دارد طی ماه جاری این سازوکار را از لحاظ حقوقی راهاندازی کند، اما فعالیت عملی آن از سال آینده آغاز خواهد شد. با این حال آمریکا به نهادهای اروپایی درخصوص تجارت غیر دلاری با جمهوری‌اسلامی هشدار داده است. از سوی دیگر روز گذشته دیپلمات‌ها گفتند که هیچ کشور اروپایی از ترس تحریم‌های آمریکا حاضر نیست میزبان نهاد سازوکار ویژه مالی موسوم به «اسپیوی» باشد.
تشویق به نقض قطعنامه
عباس عراقچی همچنین در جمع خبرنگاران تاکید کرده است که آمریکا با خروج از برجام عملا قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل متحد را نقض کرده است. به گفته معاون سیاسی وزارت امورخارجه ایران، آمریکا فقط به خروج از برجام اکتفا نکرده و دیگر کشورهای جهان را نیز به نقض قطعنامه۲۲۳۱تشویق می‌کند.
قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل متحد در تایید توافق هسته‌ای ایران و شش قدرت جهانی یا «برنامه جامع اقدام مشترک» تصویب شد. این قطعنامه با اکثریت قاطع ۱۵ رای مثبت از ۱۵ عضوتصویب شد و همه کشورهای عضو سازمان ملل متحد را به اجرای مفاد برجام متعهد می‌کند. عراقچی در ادامه گفته است: «برجام یک موافقت‌نامه امنیتی و عدم اشاعه است و خروج آمریکا از برجام، امنیت اروپا و منطقه و نظام بین‌الملل را با چالش مواجه کرده است.»
معاون وزیر امورخارجه ایران همچنین در دیدار با رئیس کمیسیون سیاست خارجی ایتالیا با اشاره به اجرای تعهدات ایران در چارچوب برجام، از اروپا خواسته است «در مقابل اجازه ندهد که آمریکا از مسائل مالی و پولی به‌عنوان یک سلاح در جهت تحمیل یک‌جانبه‌گرایی خود بر جامعه بین‌المللی سوءاستفاده کند.» پیش از این شماری از مقام‌های ایرانی از ناتوانی اروپا برای مقابله با تحریم آمریکا انتقاد کرده بودند.
با این حال مقام‌های آمریکا نیز می‌گویند، تلاش‌ها برای ایجاد سازوکار ویژه اروپا با ایران نتیجه‌ای در بر نخواهد داشت. در همین زمینه، برایان هوک، نماینده ویژه آمریکا در امور ایران هفته گذشته گفته بود که «هر کمپانی بزرگ اروپایی در نهایت بازار آمریکا را به بازار ایران ترجیح خواهد داد.»
پیشتر نیز وزیر امورخارجه ایران در گفتوگو با روزنامه قطری العربی‌الجدید درخصوص بسته اروپا برای ایران گفته بود که اروپایی‌ها هنوز آمادگی اجرای تعهد سیاسی را همزمان با دادن بهای اقتصادی ندارند.
سیطره دلار
عراقچی پیشتر در بیان دلایل تاخیر راهاندازی سازوکار ویژه مالی اروپا و عملیاتی شدن آن، به سیطره دلار و سیستم مالی آمریکا بر نهادهای اروپایی و پیچیدگی‌های این سازوکار اشاره کرد. معاون سیاسی ظریف که با باشگاه خبرنگاران جوان سخن می‌گفت، افزود: «متاسفانه به‌دلیل سیطره‌ای که دلار و سیستم مالی آمریکا بر نهادهای اروپایی دارد، ایجاد مکانیسمی که با این سیطره دلار سروکار نداشته باشد و آمریکایی‌ها نتوانند آن را در چنبره تحریم‌های خود قرار بدهند، کار آسانی نیست.»
تعلل اروپا
همزمان با سخنان عراقچی در رم، رئیس کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس ایران نیز روز پنج‌شنبه، ۲۴ آبان‌ماه، در واکنش به رد میزبانی کانال مالی اروپا از سوی اتریش، از «تعلل» اروپایی‌ها در همکاری «عملی» با ایران در زمینه تحریم‌ها انتقاد کرد. او مناسبات ایران و اروپا را مناسبات «همواره لوکسی» توصیف کرد که «اثری عملی برای مقابله با تحریم‌های ایران نداشته است.»
اظهارات حشمت‌الله فلاحت‌پیشه، رئیس این کمیسیون، پس از آن بیان شد که اتریش به‌طور رسمی اعلام کرد میزبانی نهادی را که اروپا قرار است برای امکان ارتباطات مالی با ایران در دوره تحریم‌های آمریکا راهاندازی کند، نمی‌پذیرد. خبرگزاری رویترز نیز پس از آن خبر داد که هیچ کشور اروپایی از ترس تحریم‌های آمریکا حاضر نیست میزبان چنین نهادی باشد. فلاحت‌پیشه در واکنش به این موضوع گفت: «در زمانی که باید اتحادیه اروپا مناسبات مثبتی را با ایران پیش ببرد ما می‌بینیم که یک نگاه ملی در این شرایط در اتحادیه اروپا حاکم می‌شود و کشورهای عضو سعی می‌کنند کشور خودشان را درگیر میزبانی کانال مالی با ایران نکنند.» به گفته وی، این «تعلل» اروپایی‌ها در همکاری «عملی» با ایران به‌ویژه در زمینه کانال مالی «سوالات جدی» در میان مقامات جمهوری اسلامی ایجاد کرده است.
به گفته این نماینده، با گذشت زمان، تعلل کشورهای اروپایی در همکاری با ایران نمایان می‌شود و «عملا هنوز اتفاقی در محاسبات ایران و اتحادیه اروپا نیفتاده است و حتی آنچه که مشهودتر است پیگیری سیاست‌های منفی است که عملا مناسبات بین ایران و اتحادیه اروپا را با چالش مواجه می‌کند.»
فلاحت‌پیشه در عین حال خبر داد کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس روز یکشنبه هفته آینده، ۲۷ آبان، موضوع تاخیر در مکانیسم مالی اروپا را مورد بررسی قرار خواهد داد. رئیس کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس افزود که جمهوری اسلامی باید در شرایط فعلی «سیاست‌های» خود در مقابله با تحریم‌ها را «تقویت» کند و «مناسبات دوجانبه با کشورهای دیگر را معطل مناسبات با کشورهایی چون اتحادیه اروپا» نکند.
در همین زمینه خبرگزاری رویترز پیشتر خبر داده بود با آنکه اروپا در تلاش است سازوکار ویژه‌ای برای تجارت غیردلاری با ایران راهاندازی کند، اما عدم آمادگی کشورهای اروپایی برای میزبانی نهاد سازوکار تجاری با ایران ممکن است برنامه اروپا برای حفظ تجارت با ایران بعد از تحریم‌های آمریکا را متزلزل کند. موضوع سازوکار تجاری غیردلاری با ایران بسیار حساس است، چون جمهوری اسلامی تهدید کرده است در صورتی که از مزایای اقتصادی و تجاری توافق هسته‌ای سال ۲۰۱۵ با قدرت‌های جهانی بهره‌مند نشود، از این توافق خارج خواهد شد. این درحالی است که اروپا نگران است برهم خوردن برجام منجر به گسترش ناامنی در خاورمیانه شود.
شرط تنش‌زدایی
رئیس کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس همچنین گفت که اجرایی شدن بسته پیشنهادی اروپا به ایران به مواردی چون «تنش‌زدایی احتمالی» بین ایران و آمریکا موکول شده است. حشمت‌الله فلاحت‌پیشه روز سه‌شنبه هشتم آبان در مصاحبه با «خانه ملت»، گفت که این بسته تا هفته آینده با عنوان «سند همکاری» بین طرفین ثبت خواهد شد. به گفته فلاحت‌پیشه، اجرایی شدن این سند در عین حال «به چند مورد دیگر موکول شده است.» او اضافه کرد: «مذاکراتی که ایران و اروپا خواهند داشت و تنش‌زدایی احتمالی که ممکن است بین ایران و آمریکا شکل بگیرد، از جمله مواردی هستند که اجرایی شدن بسته پیشنهادی اروپایی‌ها به آنها موکول شده است.»
هشدار آمریکا
بانک‌ها و شرکت‌های اروپایی که براساس سازوکار ویژه اتحادیه اروپا با ایران وارد معامله و داد و ستد می‌شوند از گزند مجازات‌های اقتصادی واشنگتن در امان نخواهند بود. این هشداری است که نماینده ویژه وزارت‌خارجه آمریکا در امور ایران روز پنج‌شنبه در واکنش به فشار قدرت‌های بزرگ اقتصادی اروپا به کشورهای کوچک‌تر برای میزبانی کانال مالی اتحادیه اروپا جهت اجرای این سازوکار ویژه مطرح کرده است. برایان هوک در این خصوص گفته است: «جای تعجب ندارد که اتحادیه اروپا برای اجرای آنچه سازوکار ویژه یا «اسپیوی» نامیده می‌شود و رفع نگرانی شرکت‌ها جهت معامله با ایران تلاش کند. ما نیز می‌گوییم که میزبان کانال اجرایی این سازوکار با مجازات آمریکا مواجه خواهد شد.»
این هشدار در حالی مطرح می‌شود که هیچ یک از کشورهای اروپایی تاکنون حاضر به پذیرفتن خطر میزبانی کانال مالی اتحادیه اروپا برای تسهیل مراودات بانکی و تجاری با ایران نشده‌اند. اتریش آخرین کشوری بود که پیشنهاد میزبانی این کانال مالی را رد کرد. براساس آخرین گزارش‌ها کشورهای بزرگ اروپایی درحال‌حاضر کشور کوچک لوکزامبورگ را تشویق به پذیرفتن این پیشنهاد کرده‌اند. اما پیش از آن، خبرگزاری بلومبرگ گزارش داده بود که لوکزامبورگ و بلژیک پیش از اتریش پیشنهاد میزبانی نهاد سازوکار ویژه مالی را رد کرده‌اند. با این همه دیپلمات‌های اروپایی پیش از شروع تحریم‌های آمریکا گفته بودند که این کانال به‌طور سمبلیک و نمادین و پیش از اجرایی شدن تحریم‌های نفتی آمریکا علیه ایران، افتتاح می‌شود اما عملیاتی شدن آن احتمالا تا اوایل زمستان جاری طول می‌کشد. طرح ایجاد این کانال مالی در جریان اجلاس وزرای خارجه آلمان، بریتانیا، فرانسه و مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا با همراهی چین و روسیه در حاشیه اجلاس مجمع عمومی سازمان ملل در نیویورک تصویب شد. شرکت‌کنندگان در این جلسه که همگی از اعضای توافق هسته‌ای با ایران هستند منظور از ایجاد این کانال جدید را «حفاظت از آزادی فعالان اقتصادی این کشورها جهت دنبال کردن مبادلات مشروع با ایران» همزمان با خروج آمریکا از توافق هسته‌ای عنوان کردند.
تجارت غیردلاری با ایران
همچنین وزارت خارجه ایالات‌متحده به نهادهای اروپایی در مورد تجارت غیردلاری با جمهوری اسلامی هشدار داده است. خبرگزاری رویترز روز پنج‌شنبه، ۲۴ آبان‌ماه، گزارش داد که نماینده ویژه وزارت خارجه آمریکا در امور ایران در تماسی تلفنی به کمپانی‌های اروپایی در مورد تجارت غیردلاری با ایران هشدار داده است. برایان هوک تهدید کرد که بانک‌ها و کمپانی‌های اروپایی که برای ادامه تجارت با ایران به سازوکار ویژه اتحادیه اروپا متوسل شوند «خطر تحریم‌های تازه آمریکا» را به جان می‌خرند. رویترز به نقل از هوک نوشت: «بانک‌ها و کمپانی‌های اروپایی می‌دانند که ما در اجرای تحریم‌ها علیه رژیم ایران، بسیار جدی هستیم.»
آغاز به کار سازوکار ویژه مالی
این تحولات در شرایطی رخ می‌دهد که مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا و وزرای‌خارجه آلمان، سوئد و دانمارک در گفت‌وگوی تلفنی پنج‌شنبه شب با وزیر امورخارجه ایران با تاکید بر تعهد خود برای حفظ کانال‌های مالی با ایران اعلام کردند که سازوکار ویژه مالی اروپا ظرف روزهای آینده رسما ثبت شده و آغاز به کار می‌کند. محمدجواد ظریف جمعه ۱۱ آبان با «فدریکا موگرینی» مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا، «هایکو ماس» وزیر امورخارجه آلمان، «والستروم» وزیر امورخارجه سوئد و «هانتر ساموئلسون» وزیر امورخارجه دانمارک تلفنی گفتوگو کرد. در این گفت‌وگوهای تلفنی وزیر امورخارجه ایران درخصوص اقدام آمریکا در اعمال مجدد تحریم‌های آن کشور و تلاش‌های اروپا برای مقابله با این اقدامات با مقامات اروپایی رایزنی و تبادل نظر کرد. موگرینی و وزرای خارجه اروپایی با تاکید چندباره بر تعهد خود به برجام و تلاش برای حفظ کانال‌های مالی با ایران و تداوم صادرات نفت و گاز ایران، بر اهمیت تعهد وزرای دارایی علاوه بر وزرای خارجه سه کشور اروپایی و سایر اعضا برای اجرایی کردن سازوکار ویژه مالی اروپا تاکید کرده و اعلام کردند این سازوکار ظرف روزهای آتی رسما ثبت شده و آغاز به‌کار خواهد کرد.
توافق هفت بانک مرکزی اروپا
وزیرخارجه ایران پیشتر درخصوص توافقات صورت گرفته در سازوکار ویژه مالی اروپا گفته بود، هفت بانک مرکزی اروپا توافق کرده‌اند« راهکار ویژه مالی برای ارتباط با ایران ایجاد و در آینده این راهکار را به موسسه تبدیل کنند.» محمدجواد ظریف روز جمعه، ۶ مهر، در مصاحبه با «ایرنا» گفت که این راهکار در آینده نزدیک ایجاد می‌شود اما تشکیل موسسه‌ای که فراتر از ایران بتواند کار کند، ممکن است بیشتر طول بکشد. او به نقل از فدریکا موگرینی، مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا، اعلام کرد که این راهکار ویژه فقط برای اروپا نیست، بلکه سایر کشورها و شرکت‌ها نیز برای همکاری با ایران می‌توانند پول را به این حساب واریز و هزینه‌های صادرات را از آن برداشت کنند. به گفته ظریف، این نهاد، هیچ حضوری در بازارهای دلاری و آمریکا ندارد و فقط با یورو کار می‌کند. وزیرخارجه ایران به نام هفت کشور اروپایی که برای راهاندازی این راهکار ویژه مالی توافق کرده‌اند، اشاره‌ای نکرده است.
کانال مالی چگونه عمل می‌کند؟
پیش‌بینی می‌شود کانال مالی احتمالی، همانند صندوقی تحت حمایت اتحادیه اروپا باشد که پول نفت ایران از سوی شرکت‌های خریدار به آن واریز می‌شود. واردات ایران از اروپا هم از محل منابع این صندوق تامین می‌شود. اینکه انتقال این پول به ایران چگونه صورت می‌گیرد احتمالا راسا از سوی این کانال مالی خواهد بود که مشابه بانک عمل می‌کند. این جزئیات در حال مذاکره است و تا عملیاتی شدن فاصله دارد. براساس گزارش دو رسانه آلمانی، این نهاد مالی واسطه‌ای به‌عنوان یک بورس معاوضه عمل می‌کند و می‌تواند از طریق معاوضه و انتقال اعتبارات مالی، امکان دادوستد بین طرف‌های اقتصادی ایرانی و اروپایی را فراهم آورد. برای مثال، ایران می‌تواند محموله نفت خود را به شرکتی در اسپانیا بفرستد، اما پول ناشی از فروش این محموله به‌عنوان اعتبار نزد این نهاد مالی واسطه‌ای باقی می‌ماند تا اگر برای نمونه یک خریدار ایرانی از یک شرکت ماشین‌سازی آلمانی ماشین‌آلات می‌خرد، این دادوستد با اعتبار ناشی از فروش نفت ایران به شرکت اسپانیایی تسویه شود.
اهمیت تاسیس کانال مالی
تحریم‌های قبلی ایالات‌متحده علیه ایران همراه با تحریم‌های تازه‌تری بازگشته است. بخشی از نفت صادراتی ایران به مقصد کشورهای اروپایی است و در صورتی که اروپایی‌ها خرید نفت ایران به دلیل تحریم‌های آمریکا را قطع کنند، به افت شدید درآمدهای ایران می‌انجامد و می‌تواند انگیزه‌ای برای خروج از توافق برجام از سوی جمهوری اسلامی ایران باشد. خریداران اروپایی نفت ایران، شرکت‌ها و پالایشگاه‌های خصوصی هستند که دولت‌ها نمی‌توانند آنها را مجبور به خرید نفت ایران کنند و در عین حال در برابر تحریم‌های آمریکا آسیب‌پذیرند، کانال مالی اتحادیه اروپا برای ایران می‌تواند اثری حیاتی در ادامه توافق هسته‌ای داشته باشد.
ارسال نظر