جایگاه شاخص قیمت تولیدکننده

مرکز آمار ایران، گزارش شاخص تولیدکننده برای فصل اول سال را منتشر کرد. شاخص قیمت تولیدکننده(PPI) تعقیب‌کننده تغییرات قیمت کالاها و خدمات تولیدشده در داخل کشور از دیدگاه تولیدکنندگان است. یعنی قیمت در نظر گرفته شده برای محاسبه این شاخص، صرفا از فیلتر تولید عبور می‌کند و فارغ از قیمت واسطه و دیگر عوامل موثر بر قیمت مصرف‌کننده است. این شاخص تاثیر قابل‌توجهی بر تصمیم‌گیری صاحبان صنایع، سرمایه‌گذاران و حتی سیاست‌مداران خواهد داشت. این شاخص از سوی دیگر به‌عنوان تورم پیش‌نگر از آن یاد می‌شود. در واقع انتظار بر این است که تغییرات قیمت در مرحله تولید، با یک تاخیر زمانی خود را بر میانگین قیمت‌ها در مرحله مصرف نشان دهد. البته بخشی از کالاهایی که در شاخص قیمت تولیدکننده در نظر گرفته می‌شود، مستقیما به دست مصرف‌کننده می‌رسند و در مورد این کالاها و خدمات، انتظار تاثیر تاخیری چندان نیست. اما هرچه تغییرات قیمت در آن بخش از کالاها باشد که بین شاخص قیمت تولیدکننده با شاخص قیمت مصرف‌کننده مشترک نیست، احتمال اثر تاخیری بیشتر خواهد شد.

از طرف دیگر شاخص قیمت تولیدکننده می‌تواند میزان افزایش بهره محصولات تولیدی در داخل کشور را به ما دهد و در قیاس با نرخ تورم، نشان دهد که قیمت‌های کالاهای تولید داخل موازی با تورم حرکت کرده‌اند یا خیر.

تحولات در فصل اول

در بهار ۱۳۹۷، شاخص کل قیمت تولیدکننده به عدد ۱/ ۲۷۸ واحد رسید. این عدد نسبت به فصل قبل، ۵/ ۱۰ درصد رشد و نسبت به فصل مشابه سال قبل، ۲۵ درصد رشد را ثبت کرده است. در حقیقت تورم فصلی تولیدکننده ۵/ ۱۰ درصد و تورم نقطه به نقطه ۲۵ درصد گزارش شده است. همچنین تورم میانگین که تغییرات میانگین شاخص کل قیمت تولیدکننده در چهار فصل منتهی به بهار سال ۱۳۹۷ نسبت به دوره مشابه سال قبل را نشان می‌دهد، معادل ۸/ ۱۶ درصد بوده است. اما روند این اعداد در فصل گذشته به چه شکلی بوده است؟

تورم فصلی دچار جهش شدیدی در فصل اول سال شده است. در سال گذشته، بیشترین تورم فصلی تولیدکننده ۷/ ۳ درصد بوده است. همچنین از زمستان سال ۱۳۹۱، تورم فصلی همواره در بازه تک رقمی اعداد قرار داشته است. اما در فصل گذشته، این رویه تغییر کرد و تورم فصلی به ۵/ ۱۰ درصد صعود کرد تا پس از ۲۱ فصل، قله جدیدی ثبت شود.

ثبت رکورد تورم فصلی، موجب شد تا تورم نقطه به نقطه که نشان‌دهنده تغییرات میانگین شاخص کل تولیدکننده در فصل بهار نسبت به فصل مشابه سال قبل است نیز دچار جهش شود. تورم نقطه به نقطه در تمام فصول سال‌های ۱۳۹۴ و ۱۳۹۵ تک رقمی بوده، اما در سال گذشته وارد یک روند صعودی شده و از مرز ۱۰ درصد عبور کرده است، به‌طوری که در زمستان ۹۶، تورم نقطه به نقطه به ۳/ ۱۷ درصد رسید، اما با این حال، همچنان کمتر از سطح ۲۰ درصد باقی مانده بود. در واقع از زمستان ۱۳۹۲، تورم نقطه به نقطه تولیدکننده هیچ‌گاه از ۲۰ درصد فراتر نرفته بود. اما فصل گذشته قصه دیگری را روایت کرد و تورم تولید از این مرز نیز با اقتدار عبور کرد و با ثبت عدد ۲۵ درصدی، به قله ۲۳ ماهه رسید. تورم میانگین نیز که متاثر از تورم فصلی است، در روند صعودی با شدت در حرکت است. دو سال پیش، یعنی در بهار ۱۳۹۵، تورم میانگین در زیر ۴ درصد قرار داشت، اما از آن فصل با قرار گرفتن در سربالایی و تند شدن شیب این مسیر، به نزدیکی ۱۷ درصد در فصل گذشته رسید. این عدد، قله ۱۸ ماهه تورم میانگین محسوب می‌شود.

سرنخ جهش بهاری

برای اینکه سرنخ جهش شاخص قیمت تولیدکننده در فصل بهار مشخص شود، باید به آمار زیرگروه‌ها در بخش‌های مختلف تولیدی توجه کرد. بخش‌های اصلی در گزارش مرکز آمار عبارتند از:کشاورزی، معدن، صنعت، تولید برق و خدمات. شاخص کل در فصل گذشته، رشد فصلی ۵/ ۱۰ درصدی را تجربه کرد. در بین گروه‌های اصلی، تنها گروه خدمات بوده که کمتر از شاخص کل رشد کرده است. در حقیقت تمام کالاهای تولید داخل کشور، در بهار سال‌جاری نسبت به زمستان گذشته، معادل ۵/ ۱۰ درصد یا بیشتر رشد قیمت داشته‌اند. بیشترین رشد شاخص در بازه فصلی، مربوط به گروه تولید برق بوده که معادل ۱/ ۱۶ درصد است. اما ضریب اهمیت این گروه در شاخص کل، حدود ۲ درصد است و از این‌رو، نمی‌توان سرنخ اصلی رشد جهشی شاخص را به افزایش بهای تولید برق نسبت داد. به‌نظر می‌آید تولید در بخش صنعت، بیشترین نقش را در افزایش شاخص قیمت تولیدکننده داشته است. گروه صنعت که اهمیت ۵۱ درصدی در جهت‌گیری شاخص کل دارد، در فصل گذشته رشد ۱۴ درصدی نسبت به زمستان ثبت کرد. این رشد باعث شد تا تورم نقطه به نقطه تولید در بخش صنعت به بیش از ۳۷ درصد برسد که نسبت به دیگر بخش‌ها ماکزیمم است. اما کدام بخش‌های صنعتی در این روند نقش پررنگ‌تری داشته‌اند؟ صنایع تولید زغال‌سنگ و پالایشگاه‌‌های نفت را باید سرنخ اصلی جهش شاخص قیمت تولیدکننده در فصل گذشته دانست. شاخص تولید زغال‌سنگ و پالایشگاه‌های نفت، ضریب اهمیتی معادل یک‌پنجم از شاخص کل دارد و در بهار ۹۷، معادل ۵/ ۱۹ درصد رشد در طول یک فصل را پشت‌سر گذاشت. تولید فلزات اساسی نیز دیگر گروه مهم صنعتی است که در جهت‌دهی بخش صنعت نقش داشته و با ثبت تورم فصلی ۷/ ۱۷ درصدی، رشد قیمتی بالایی را پشت سر گذاشته است. همچنین رشد شاخص قیمت فلزات اساسی در مرحله تولید در بهار سال جاری نسبت به بهار سال قبل، بیش از ۵۴ درصد گزارش شده است، یعنی کارخانه برای فروش مقدار مشخصی از فلزات در بهار سال‌جاری، نسبت به بهار سال قبل، ۵۰ درصد بهای بیشتری را طلب می‌کند. اما بیشترین نوسان قیمت‌ها در فصل بهار، در تولید محصولات توتون، تنباکو و سیگار رخ داده که در بازه فصلی، بیش از ۴۷ درصد رشد قیمت را تجربه کرده‌اند.

در مقابل صنعت، خدمات آرام‌ترین گروه در فصل گذشته بوده است. تولیدات خدماتی در بهار ۹۷ نسبت به بهار ۹۶، معادل ۶/ ۴ درصد رشد کرده است. در این بخش، خدمات واسطه‌گری‌های مالی همچون بیمه، بیشترین رشد شاخص را در فصل گذشته به ثبت رساندند. تورم فصلی واسطه‌گری‌های مالی، معادل ۳/ ۱۰ درصد گزارش شده است.

 

06-01