افزایش شفافیت و سرعت در واگذاری‌ها دو خواسته رئیس مجلس از نوبخت بود
دو مطالبه لاریجانی از دولت
عكس: خانه ملت
موضوع واگذاری پروژه‌های تملک دارایی سرمایه‌ای حدود ۲۰ سال است که در قالب بودجه مطرح می‌شود تا دولتی‌ها بتوانند از طریق آن، پروژه‌های عمرانی نیمه‌تمام را که دیگر منابعی برای تکمیل آن وجود ندارد، از طریق واگذاری به مردم یا فروش آنها تکمیل کنند؛ موضوعی که طی این سال‌ها دولت‌ها نتوانستند در اجرای آن توفیق یابند. گفت‌و‌گوهای علنی دیروز معاون رئیس‌جمهوری، علی لاریجانی و برخی نمایندگان در صحن پارلمان هم، به اعداد و ارقام ارائه شده از سوی نوبخت درباره میزان واگذاری طرح‌های نیمه‌تمام در سال ۹۶ محدود نماند؛ چالش‌ها و موانع عدم توفیق در واگذاری‌هایی که دولت باید براساس بودجه سال ۹۶ در مشارکت با مردم به پایان می‌رساند، نیز مطرح شد و با وجود توضیحات نوبخت درباره میزان واگذاری‌های امسال، باز با گلایه و انتقاد از سوی رئیس و برخی نمایندگان مجلس روبه‌رو شد. مهم‌ترین انتقادها را می‌توان در اظهارات علی لاریجانی دید؛ انتقادی که در دو بخش قابل بررسی است. لاریجانی در اظهاراتش نخست از «شفافیت کم در واگذاری‌ها» انتقاد و در بخشی دیگر، انتقاد خود را به «سرعت کم در واگذاری‌ها» معطوف کرد.
واگذاری ۴۱۳۱ پروژه نیمه‌تمام
به هر روی، نوبخت گرچه در گزارش خود به مجلسی‌ها اعلام کرد که از نیمه سال ۹۵ تا خرداد ۹۶، بیش از ۴۱۳۱ پروژه نیمه‌تمام عمرانی به مردم واگذار شده و سرمایه‌گذاری بالغ‌بر ۴۵ هزار و ۴۰۰ میلیارد تومان در این باره صورت گرفته، اما این خبر نمایندگان را قانع نکرد. نوبخت تاکید کرد که با صرفه‌جویی سالانه ۴ هزار و ۴۰۰ میلیارد تومان دولت توانست ۶ درصد از طرح‌های جدید، ۲۷ درصد از طرح‌های نیمه‌تمام و ۶۷ درصد از پروژه‌هایی که سابقه دریافت اعتبار از بودجه عمومی را داشتند، واگذار کنیم.
او البته اشاره‌ای به عملکرد دولت در واگذاری طرح‌های نیمه‌تمام سال گذشته یعنی سال ۹۵ کرد و گفت که در این سال بالغ‌بر ۴۲ هزار میلیارد تومان از ۵۸ هزار میلیارد تومان طرح‌های تملک سرمایه‌ای پرداخت شده و این نخستین بار است که ۷۳ درصد از اعتبارات عمرانی پرداخت می‌شود. رئیس سازمان برنامه و بودجه با اشاره به اینکه طبق روال گذشته برای اتمام این پروژه‌ها ۱۲ سال زمان و ۴۰۰ هزار میلیارد تومان سرمایه‌گذاری نیاز داشتیم، توضیح داد: سایتی طراحی کردیم تا براساس آن وضعیت ۶۵ هزار پروژه استانی و ۶ هزار پروژه ملی را بررسی کنیم تا پروژه‌هایی که قابلیت واگذاری و مشارکت به بخش خصوصی را دارد، احصاء و در سایت طراحی شده ارائه کنیم. او البته گفت که دستگاه‌های خصوصی به‌دلیل ریسک‌های زیادی که در واگذاری یا فروش پروژه‌ها وجود داشت راغب به خرید پروژه‌ها نبودند، اما در نهایت در سامانه چنین فضایی ایجاد شد و پروژه‌ها را به ۳ گروه نیمه‌تمام استانی، تمام ملی و پروژه‌های نیمه‌تمام استانی در بخش دولتی تقسیم کردیم و پروژه‌ها را یا به بخش غیردولتی واگذار کردیم یا قرارداد مشارکتی عمومی خصوصی منعقد کردیم.
نوبخت با اشاره به اینکه تاکنون ۴ هزار و ۱۳۱ پروژه نیمه‌تمام عمرانی به مردم واگذار شده است، گفت: برای اتمام طرح‌های عمرانی دو راه وجود دارد؛ یا باید به سمت برون‌سپاری حرکت کرد که واگذاری بیش از ۴ هزار پروژه نمادی از این راه تلقی می‌شود یا اینکه مبلغ محدود بودجه‌های عمرانی را به طرح‌های نیمه‌تمام اختصاص دهیم که آن هم کافی نیست. معاون رئیس‌جمهوری با اشاره به اینکه تاکنون حدود ۳۰ هزار میلیارد تومان اعتبار به طرح‌های عمرانی تخصیص یافته است، افزود: در این میان ۶ هزار و ۸۰۰ میلیارد تومان به‌صورت نقدی پرداخت شده است. نوبخت با اشاره به اینکه باید از اعتبارات دولتی به‌صورت اهرم برای اتمام پروژه‌های نیمه‌تمام استفاده شود، اظهار کرد: بر این اساس ۲۵ درصد اعتبار مورد نیاز برای تکمیل پروژه‌ها از سوی دولت پرداخت شده، ۲۰ درصد از سوی پیمانکار و ۵۵درصد باقی‌مانده طبق قانون از طریق سرمایه‌گذاری یا ارائه تسهیلات بانک‌ها تامین می‌شود.
انتقادهای لاریجانی
با این همه، علی لاریجانی پس از پایان گزارش نوبخت، انتقاد خود را نیز مطرح کرد. او گرچه به تاخیر ۳ تا ۴ ساله دولت در کلید زدن واگذاری‌ها به مردم، انتقاد کرد اما انتقادات دیگری نیز داشت. نخست از «شفافیت کم در واگذاری‌ها» انتقاد کرد و در این باره با اشاره به گزارش مرکز پژوهش‌ها نسبت به اطلاعات ناکافی در سایت برای واگذاری‌ها گفت: براساس این گزارش سایت سازمان برنامه و بودجه جهت جذب بخش خصوصی اطلاعات کافی ارائه نداده است. همچنین با بیان اینکه درباره نحوه واگذاری‌ها نگرانی دیگری نیز وجود دارد، یادآوری کرد که اکثر واگذاری‌ها به تعاونی دستگاه‌ها و صندوق‌ها صورت گرفته که سابقه خوبی ندارند. بخش دوم انتقاد او به «سرعت کم در واگذاری‌ها» بازمی‌گردد؛ آنجا که تاکید کرد: «باید شیوه واگذاری‌ها را تندتر کرد چرا که اگر با همین روند واگذاری‌ها صورت بگیرد ۱۵ سال دیگر زمان لازم داریم تا تمام پروژه‌ها به بخش خصوصی داده شود.»
چالش‌های موجود
هرچند علی لاریجانی به دو چالش مهم موجود برای توفیق دولت در واگذاری طرح‌های نیمه‌تمام عمرانی اشاره کرد، اما این دو تمام چالش‌های موجود نیست. همچنان که گفته شد، موضوع واگذاری پروژه‌های تملک دارایی سرمایه‌ای حدود ۲۰ سال است که در قالب بودجه مطرح می‌شود تا دولتی‌ها بتوانند از طریق آن، پروژه‌های عمرانی نیمه‌تمام را که دیگر منابعی برای تکمیل آن وجود ندارد، از طریق واگذاری به مردم یا فروش آنها، تکمیل کنند؛ موضوعی که طی این سال‌ها دولت‌ها نتوانستند در اجرای آن توفیق یابند.
کارشناسان علاوه‌بر آنچه رئیس مجلس گفت، به سه چالش دیگر اشاره می‌کنند. یکی از اصلی‌ترین چالش‌ها بر سر واگذاری موفق طرح‌های نیمه‌تمام عمرانی را «حجم بسیار زیاد طرح‌های تملک دارایی سرمایه‌ای» می‌دانند. به استناد پیوست ۱ بودجه ۹۶، ارزش طرح‌های تملک دارایی استانی و ملی، دست‌کم ۴۵۰ هزار میلیارد تومان است. البته علی لاریجانی دیروز در اظهارات خود گفت که ۶۰۰ هزار میلیارد تومان اعتبار برای اتمام پروژه‌های نیمه‌تمام نیاز است. بر این اساس، اگر دولتی‌ها بخواهند پروژه‌های نیمه‌تمام عمرانی را به پایان برسانند، به رقمی معادل مجموع بودجه عمرانی چندین سال نیازمندند. دومین چالش‌های پیش روی دولتی‌ها برای واگذاری طرح‌های عمرانی نیمه‌تمام، «نبود توجیه فنی و اقتصادی» است. کارشناسان بر این باورند که بسیاری از واگذاری‌ها در دوره‌های گذشته با نگاهی سیاسی یا احساسی همراه بوده و ضرورت طرح‌ها مورد نظر قرار نگرفته است.
در واقع «غیبت توجیه فنی و اقتصادی رویکردها» سبب شده است طی ۲۰ سال اخیر، واگذاری‌ها به درستی به سرانجام نرسد. سومین چالش اما به «فقدان نگاه راهبردی» بازمی‌گردد. کارشناسان عقیده دارند، دولت‌ها در دوره‌های مختلف، با رویکردی یک‌سویه و نگاه‌های درآمدی راه‌حل این معضل را بستند؛ رویکردی که به کارآیی و اثربخشی بی‌توجه بوده است. با این حال لازم است حاکمیت نگاه درآمدی پایان یابد و در مقابل، با نگاهی راهبردی و استراتژیک، سبد واگذاری متنوع شود. برای مثال دولت باید برای متنوع کردن سبد واگذاری‌های طرح‌های نیمه‌تمام عمرانی، برخی واگذاری‌ها را به‌صورت مشارکتی و برخی را به‌صورت رایگان انجام دهد. به هر روی با توجه به «محدودیت منابع» و نیز «طولانی شدن تکمیل پروژه‌های عمرانی نیمه‌تمام روی دست دولت»، لزوم غربالگری برخی طرح‌ها نیز احساس می‌شود؛ طرح‌هایی که ممکن است طی سال‌هایی که از نیمه‌تمام ماندن آنها می‌گذرد، توجیه خود را از دست داده باشند.
ارسال نظر