دولتمردان آمریکایی به اروپا پیوستند
خط دفاع برجامی روبه‌روی ترامپ
در آستانه تصمیم‌گیری دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور ایالات‌متحده آمریکا برای اعلام پایبندی یا عدم پایبندی ایران به برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) در اواسط ماه اکتبر، جبهه حامی حفظ توافق هسته‌ای شامل جیمز متیس، وزیر دفاع، رکس تیلرسون، وزیر خارجه و ژنرال مک مستر مشاور امنیت ملی آمریکا، تلاش‌هایشان را در این خصوص افزایش داده‌اند. در این باره وزیر دفاع آمریکا تاکید کرد که «ماندن در توافق هسته‌ای ایران در راستای منافع آمریکا است.» همچنین به گزارش سی ان ان، همزمان با بررسی‌های ترامپ درباره خروج یا ماندن در توافق هسته‌ای، رکس تیلرسون، وزیر امور خارجه آمریکا با همراهی کنگره در حال تدوین طرحی جدید است که در عین حفظ توافق، اقدامات جدید علیه ایران اعمال می‌کند. از سوی دیگر برخی مقام‌های اروپایی نیز بر لزوم حفظ توافق تاکید کرده‌اند. هلگا اشمید، معاون مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا با بیان اینکه برجام یک توافق دوجانبه نیست، گفت: «اروپا برای حفظ توافق هسته‌ای از هیچ تلاشی دریغ نمی‌کند.» اشمید سخنرانى را با یک اصطلاح لاتین به پایان برد که ترجمه تحت اللفظى‌اش مى‌شود «مرد است و حرفش!» یعنى باید به قول خود (برجام) پایبند بمانیم.
توصیه متیس به ترامپ
جیمز متیس، وزیر دفاع ایالات‌متحده آمریکا روز سه‌شنبه در سخنانی در سنای آمریکا با بیان اینکه بهتر است دولت آمریکا به توافق هسته‌ای با ایران پایبند بماند، تاکید کرد: «مگر آنکه ثابت شود دولت ایران این توافق را نقض کرده است.» به گزارش «ایسنا» به نقل از بلومبرگ، متیس، خطاب به قانونگذاران آمریکایی گفت که ماندن در برجام در راستای منافع استراتژیک آمریکا است. وی افزود: «زمانی که آمریکا می‌تواند تایید کند که ایران و دیگر قدرت‌های جهانی به توافق پایبند مانده‌اند، بنابراین ماندن در توافق موضوعی است که رئیس‌جمهور باید آن را بررسی کند.» متیس اما گفت که از تلاش دولت ترامپ برای تغییر توافق هسته‌ای حمایت می‌کند. وی افزود: «حتی اگر کاخ سفید در ۱۵ اکتبر پایبندی ایران به برجام را تایید نکند، ما می‌توانیم در توافق باقی بمانیم.» پیش‌تر محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران تاکید کرده بود که مذاکره دوباره در مورد برجام یک خیال خام است. همچنین ژنرال جوزف دانفورد، رئیس ستاد مشترک ارتش آمریکا نیز در جلسه استماع کمیته نیروهای مسلح سنا مدعی شد: «توافق هسته‌ای دستیابی ایران به سلاح‌های هسته‌ای را به تاخیر انداخته است.» به گزارش باشگاه خبرنگاران جوان به نقل از رویترز، دانفورد همچنین تاکید کرد که هیچ‌گونه نقض عمده توافق هسته‌ای از سوی ایران دیده نشده است.
واکنش وزارت خارجه آمریکا
همزمان با این موضع‌گیری‌ها، هیتر نوئرت، سخنگوی وزارت امور خارجه آمریکا در نشست خبری روز سه‌شنبه خود درباره سخنان وزیر دفاع این کشور در پشتیبانی از توافق هسته‌ای با ایران و اینکه برجام منافع ملی آمریکا را تامین می‌کند، گفت: «متیس یکی از چندین فردی است که به رئیس‌جمهور درباره ایران مشاوره و اطلاعات می‌دهد. رئیس‌جمهور اطلاعات زیادی در این زمینه دریافت می‌کند.»
طرح تیلرسون
در شرایطی که تمامی کشورهای عضو گروه ۱+۵ از این توافق حمایت می‌کنند اما دونالد ترامپ، رئیس‌جمهوری آمریکا، از زمان مبارزات انتخاباتی خود در سال ۲۰۱۶، بارها با انتقاد از برجام، آن را بدترین توافقی توصیف کرده که تاکنون دیده است. وی روز ۲۸ شهریور در نشست مجمع عمومی سازمان ملل بار دیگر به‌شدت به این توافق تاخت و آن را «مایه شرمساری» ایالات‌متحده دانست.
واشنگتن باید تا روز ۱۵ اکتبر در گزارش به کنگره اعلام کند که آیا ایران در سه ماه گذشته به برجام پایبند بوده است یا نه. امری که وزیر خارجه ایران، احتمال داده است ترامپ آن را تایید نکند. اگر دولت ترامپ در گزارش جدید خود پایبندی ایران به برجام را تایید نکند، کنگره آمریکا ۶۰ روز فرصت خواهد داشت تا تصمیم بگیرد آیا باید تحریم‌های ملغی شده علیه ایران براساس برجام را بار دیگر وضع کند یا نه. در این باره شبکه سی ان‌ان گزارش داد که رکس تیلرسون، وزیر امور خارجه آمریکا به همراهی کنگره درحال تدوین طرحی جدید است که در عین حفظ توافق، اقدامات جدید علیه ایران اعمال می‌کند. به گزارش «ایسنا» چند مقام آمریکایی و دیپلمات غربی به شبکه سی‌ان‌ان گفته‌اند: تیلرسون و اعضای کنگره درحال انجام تلاش‌هایی هستند تا قوانین آمریکا درباره ایران را اصلاح کنند تا اینکه تمرکز از مساله هسته‌ای دور شود. این کار به واشنگتن این امکان را می‌دهد تا همچنان در توافق هسته‌ای چندجانبه‌ای بماند که در سال ۲۰۱۵ میان ایران و قدرت‌های جهانی حاصل شد و درعین حال، بتواند- به ادعای آنها- با رفتارهای بی‌ثبات‌کننده دیگر ایران مقابله کند.
یک مقام بلندپایه دولت آمریکا در این زمینه به سی‌ان‌ان گفت: «تیلرسون گفته است که مشکل مطرح درباره برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) خود این توافق نیست، بلکه قوانین موجود است زیرا در هر ۹۰ روز، رئیس‌جمهور آمریکا باید این توافق را تایید کند و همین مساله سبب ایجاد بحران سیاسی در کشور می‌شود. حال اگر دولت بتواند مساله هسته‌ای را کنار بگذارد، همه می‌توانند با شادی به مسائل دیگری بپردازند که درباره ایران مشکل‌ساز است.» براساس طرح جدید، دولت آمریکا به‌جای آنکه به‌صورت ادواری تایید کند که ایران به تعهدات فنی خود براساس توافق هسته‌ای پایبند است، قادر خواهد بود به کنگره به‌صورت مرتب درباره رفتارهای دیگر ایران از جمله آنچه واشنگتن حمایت از تروریسم می‌خواند و برنامه موشک‌های بالستیک ایران گزارش دهد. یعنی همان فعالیت‌هایی که دولت آمریکا به دنبال مقابله با آن است. این رویکرد سبب می‌شود آمریکا همچنان بتواند در توافق هسته‌ای بماند اما درعین حال از درگیر شدن در این گرفتاری سیاسی که هر ۹۰ روز یکبار به علت مساله تایید مجدد این توافق پیش می‌آید رها می‌شود.
جزئیاتی از راهبرد جدید واشنگتن
همچنین ژنرال «هربرت ریموند مک‌مستر»، مشاور امنیت ملی کاخ سفید پس از انجام بررسی‌های لازم جهت تعیین راهبرد کلی و جدید آمریکا در قبال ایران، یک طرح پیشنهادی را آماده تقدیم به دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا کرده که خواستار حفظ توافق هسته‌ای برجام و در عین حال همکاری با کنگره و متحدان اروپایی واشنگتن برای افزایش فشارها علیه تهران است.
طبق گزارش «پولیتیکو»، در راهبرد پیشنهادی تیم مک‌مستر فرض بر این گذاشته شده که توافق هسته‌ای ایران فعلا بدون تغییر خواهد ماند. در این طرح پیشنهاد شده واشنگتن با کنگره و متحدان اروپایی خود برای اعمال فشارهای جدید بر ایران همکاری کند. به نوشته پولیتیکو هدف از این طرح این است که به ترامپ اجازه دهد موضع انتقادی خود نسبت به توافق هسته‌ای را حفظ کرده و بدون راه انداختن تنش‌های بین‌المللی، فشارها بر ایران در حوزه‌های خارج از برجام را تشدید کند. مقام‌های آمریکایی می‌گویند که این راهبرد هنوز نهایی نشده و ممکن است تغییر پیدا کند.
حمایت دوباره اروپا و روسیه از برجام
از سوی دیگر علاوه بر مقامات آمریکایی حامی حفظ برجام، مقام‌هایی از اروپا و روسیه نیز بر لزوم پایبندی به توافق هسته‌ای تاکید کرده‌اند. در این خصوص هلگا اشمید، معاون مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا در آغاز دومین روز از مجمع ایران و اروپا گفت: «توافق موسوم به برنامه جامع اقدام مشترک یک دستاورد سیاسی بزرگ و نمونه‌ای عالی از دیپلماسی موفق چند جانبه است. این توافق برای اتحادیه اروپا از اهمیت خاصی برخوردار است. ما تسهیل‌کننده مذاکرات بودیم و به ایفای نقش مهمی در دوره اجرای برجام از طریق کمیسیون مشترک ادامه می‌دهیم.» هلگا اشمید در سخنرانی خود وعده داد که اتحادیه اروپا به نشانه اعتماد خود به ایران به‌زودی اجازه خواهد داد بانک سرمایه‌گذاری اروپا در ایران فعالیت کند. پیش از این هم مقام‌های اروپایی گفته بودند شروع فعالیت بانک سرمایه‌گذاری اروپا در دستور کار این اتحادیه قرار گرفته است. با وجود رفع تحریم‌های بین‌المللی بعد از اجرای برجام، هنوز بانک‌های بزرگ غربی به‌دلیل نگرانی از تحریم‌های ثانوی آمریکا و مسائلی مانند پولشویی از همکاری با ایران خودداری می‌کنند.
خانم اشمید همچنین گفت که ۲۸ کشور عضو اتحادیه اروپا از پیوستن ایران به سازمان تجارت جهانی حمایت می‌کنند. ایران حدود ۲۰ سال پیش برای عضویت در سازمان تجارت جهانی درخواست داده اما به دلایلی از جمله مخالفت شدید آمریکا این موضوع هنوز در شورای عمومی این سازمان مطرح نشده است. اشمید سخنرانى را با یک اصطلاح لاتین به پایان برد که ترجمه تحت الفظى‌اش مى‌شود «مرد است و حرفش!» یعنى باید به قول خود (برجام) پایبند بمانیم. همچنین به گزارش «ایرنا» سفیران پنج کشور انگلیس، بلژیک، دانمارک، لهستان و هلند در مجمع ایران و اروپا در زوریخ نیز برجام را یک توافق مهم بین‌المللی دانستند که لازم است تمام طرف‌ها به اجرای آن ادامه دهند. نیکلاس هاپتون، سفیر انگلیس در ایران گفت: «لندن متعهد به موفقیت برجام است.» در عین حال آلن دانکن، معاون وزیر امور خارجه انگلیس با تاکید بر اینکه برجام بهترین راه برای رسیدگی به موضوع هسته‌ای ایران است، از آمریکا خواست تا پایبندی ایران به توافق هسته‌ای را تایید کند. همزمان ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه نیز در سخنانی با بیان اینکه گزارش‌های آژانس بین‌المللی انرژی اتمی نشان می‌دهد ایران به برجام پایبند است، تاکید کرد: «مسکو به حمایت از توافق هسته‌ای با ایران ادامه می‌دهد.»
حمایت ۱۸۰ نماینده دموکرات از برجام
همزمان روز گذشته ۱۸۰ نماینده دموکرات کنگره آمریکا نامه‌ای را خطاب به ترامپ امضا کردند که در آن بر لزوم ماندن آمریکا در برجام تاکید شده بود. به گزارش «ایسنا» تد داچ، نماینده دموکرات ارشد کنگره که از مخالفان برجام محسوب می‌شود، در تلاش است تا ترامپ را به ماندن در برجام متقاعد کند.
واکنش مقامات ایرانی
در داخل ایران نیز واکنش‌هایی به احتمال خروج آمریکا از برجام یا بحث مذاکره مجدد صورت گرفته است. علی لاریجانی، رئیس مجلس شورای اسلامی در سفر به فارس در سخنانی درخصوص اینکه آیا برجام قابل مذاکره است، گفت: «آقای ظریف چند بار در این زمینه پاسخ دادند و حرف‌های وزیر خارجه درست است چون وقتی یک مذاکرات طولانی انجام شده و نهایتا توافقی حاصل شده که جنبه بین‌المللی پیدا کرده و به مصوبه شورای امنیت مستند شده است بنابراین پروژه مذکور تمام شده و اگر بحثی می‌خواهد انجام شود باید موضوع جدید مطرح شود که مشاهده شود آیا طرفین مایل به مذاکره هستند یا نه.» لاریجانی ادامه داد: «ما در برجام منافعی تعریف کرده‌ایم که تا وقتی آن منافع تامین شود ما برجام را قبول داریم لاکن اگر طرف مقابل به برجام پایبند نباشد و به منافع ما لطمه زند آن موقع ما باید ما به ازای آن را در نظر بگیریم.»
همچنین محمد نهاوندیان، معاون اقتصادی رئیس‌جمهور در حاشیه جلسه هیات دولت درخصوص احتمال خروج آمریکا از برجام گفت: «این مساله‌ای است که با ملاحظه همه‌جانبه در بالاترین سطح تصمیم‌گیری خواهد شد.» وی ادامه داد: «خوشبختانه در قانون مصوب مجلس و در تدابیری که قبلا هم اندیشیده شده پیش‌بینی واکنش‌های مناسب و قاطع کاملا دیده شده، اما نباید به استقبال برخی از احتمالات نامناسب رفت و باید با هوشیاری کامل مساله را رصد کرد.»
سعیده سادات فهری
ارسال نظر