کشاورزی قراردادی؛ کلید طلایی توسعه

این سیستم شامل توافقاتی بین تولیدکنندگان و خریداران است که در آن شرایطی مانند میزان و کیفیت تولید، قیمت، زمان تحویل و نحوه ارائه نهاده‌‌‌ها از پیش تعیین می‌شود.

این توافقات مکتوب به  کشاورزان کمک می‌کند تا با برنامه‌‌‌ریزی دقیق‌‌‌تری به تولید بپردازند و ریسک‌‌‌های بازار را کاهش دهند.

اساسا یک نظام کشاورزی قراردادی شامل روابط قرارداد بین کشاورزان و یک واحد کشاورزی - صنعتی است که صادرات یا فرآوری محصول-محصولات- کشاورزی را بر عهده دارد. این واحد می‌تواند یک شرکت خصوصی، یک سازمان دولتی یا یک همکاری مشترک شرکت خصوصی با دولت باشد.

کشاورزی قراردادی بر پایه سه رکن اساسی استوار است:

۱-شرکت پشتیبان: مسوول تامین نهاده‌‌‌ها و خرید محصولات.

۲-کشاورزان: تولیدکنندگان تحت قرارداد.

۳-عوامل تولید: شامل آب، زمین و سایر نهاده‌‌‌های ضروری.

اعتماد متقابل میان این اجزا برای موفقیت کشاورزی قراردادی حیاتی است. فقدان این اعتماد می‌تواند به اعتبار این سیستم آسیب بزند و منجر به شکست آن شود. در این توافق دو طرفه، هدف اصلی تامین سود برای کشاورزان و بهره‌‌‌مندی شرکت‌های پشتیبان از همکاری مستمر است. به این ترتیب، مصرف‌کننده نیز از این فرآیند منتفع می‌شود و به کالاهای استاندارد و با قیمت مناسب دسترسی پیدا می‌کند. در مجموع، کشاورزی قراردادی نه تنها به بهبود وضعیت اقتصادی کشاورزان کمک می‌کند، بلکه می‌تواند به توسعه پایدار صنعت کشاورزی نیز منجر شود. به طور کلی مزایای کشاورزی قراردادی را می‌توان به شرح زیر نام برد:

۱-دسترسی به بازارهای امن: کشاورزی قراردادی به تولیدکنندگان این امکان را می‌دهد که به بازارهای مطمئن و قابل اعتماد دسترسی پیدا کنند. این سیستم به آنها کمک می‌کند تا بدون نگرانی از فروش محصولات خود، بر فرآیند تولید تمرکز کنند و از حمایت‌‌‌های لازم بهره‌‌‌مند شوند.

۲- دسترسی به نهاده‌‌‌های استاندارد: تولیدکنندگان به راحتی می‌توانند به نهاده‌‌‌های کشاورزی با کیفیت (مانند بذر، نشا، کود و سم) و خدمات تولیدی (از جمله برنامه‌‌‌های آموزشی و خدمات بیمه‌‌‌ای) دسترسی پیدا کنند. این خدمات معمولا توسط شرکت‌های پشتیبان تامین می‌شود و به بهبود کیفیت تولید کمک می‌کند.

۳- توانمندسازی و افزایش درآمد: این الگو به‌ویژه برای کشاورزان خُرد، منجر به افزایش درآمد و ایجاد اشتغال پایدار می‌شود. توانمندسازی تولیدکنندگان از طریق آموزش و دسترسی به منابع، به بهبود وضعیت اقتصادی آنها کمک می‌کند.

۴-معرفی فناوری‌‌‌های نوین: کشاورزی قراردادی فرصت‌‌‌هایی برای معرفی تکنولوژی‌‌‌ها و فناوری‌‌‌های جدید به تولیدکنندگان فراهم می‌‌‌آورد. این امر به افزایش مهارت‌‌‌های مدیریتی و فنی کشاورزان کمک می‌کند و بهره‌‌‌وری را ارتقا می‌دهد.

۵-تسهیل دریافت اعتبارات: این سیستم به تولیدکنندگان و شرکت‌های پشتیبان امکان دسترسی آسان‌‌‌تر به منابع مالی و اعتبارات کشاورزی را می‌دهد، که برای تامین نیازهای تولید ضروری است.

۶-ورود به کشاورزی تجاری: کشاورزی قراردادی زمینه‌‌‌ساز ورود تولیدکنندگان خُرد به عرصه کشاورزی تجاری می‌شود و به آنها کمک می‌کند تا در بازارهای بزرگ‌تر شرکت کنند.

۷- دسترسی تضمینی به مواد اولیه: این الگو به شرکت‌های پشتیبان این امکان را می‌دهد که به مواد اولیه با کیفیت و کمیت مطلوب دسترسی داشته باشند، که ریسک‌‌‌های مرتبط با تامین مواد اولیه را کاهش می‌دهد.

۸-نظارت بر کیفیت محصولات: کشاورزی قراردادی امکان نظارت بر تولید محصولات سالم و کنترل بقایای سموم و کودها را فراهم می‌‌‌آورد، که به حفظ سلامت مصرف‌کنندگان کمک می‌کند.

۹-افزایش مقبولیت اجتماعی: شرکت‌های پشتیبان با مشارکت در این سیستم و حمایت از کشاورزان، می‌توانند مقبولیت اجتماعی بیشتری کسب کنند و به بهبود تصویر عمومی خود بپردازند.

۱۰-هماهنگی در زنجیره تامین: این الگو به ایجاد انسجام و هماهنگی در زنجیره تامین و زنجیره ارزش محصولات کشاورزی کمک می‌کند، که به بهبود کارآیی و کاهش هزینه‌‌‌ها منجر می‌شود.

ضمنا برای تحقق و پیشبرد کشاورزی قراردادی، همکاری‌‌‌های بین‌‌‌سازمانی و حمایت‌‌‌های دولتی و خصوصی ضروری است. بر این اساس، «دستورالعمل اجرایی توسعه کشاورزی قراردادی با کمک شرکت‌های پشتیبان» توسط وزارت جهاد کشاورزی به منظور کمک به متقاضیان اجرای کشاورزی قراردادی و همچنین تنظیم روابط بین دستگاه‌ها و بخش‌های مختلف دولتی با بخش‌خصوصی و به‌ویژه ترسیم مسیر سیاستگذاران و دست‌اندرکاران بخش دولتی برای حمایت از اجرای درست کشاورزی قراردادی تدوین شده است. این دستورالعمل شامل شیوه‌‌‌نامه‌‌‌ای جامع برای تامین مالی نیز است که بر اساس دستورالعمل‌‌‌های ابلاغی از سوی بانک مرکزی تدوین شده است.

همچنین کلیه فعالان زنجیره‌های تامین بخش کشاورزی می‌توانند از طریق سامانه «پالیز» از خدمات کشاورزی قراردادی و مزایای این سامانه از جمله خدمات حمایتی و ضمانتی بانک بهره‌مند شوند.کیف پول دیجیتال «نوینکست» نیز محصول جدید بانک کشاورزی و یک کیف پول نقدی، اعتباری، تعهدی و چند جیبی است که می‌تواند با هم پیمانی و اتصال با سامانه پالیز در سازوکارهای کشاورزی قراردادی به کار گرفته شود و به عنوان تامین مالی زنجیره تامین (Supply Chain Finance) به‌کارگرفته شود. در واقع، کیف پول نوینکست، عوامل مالی کشاورزی قراردادی را در بستر پلت‌فرم پالیز، مدیریت می‌کند. مزیت سامانه پالیز در مقایسه با سایر پلت‌فرم‌های کشاورزی قراردادی که در بازار وجود دارد این است که پلت‌فرم پالیز، تحت مدیریت و نظارت بانک کشاورزی فعالیت کرده و از این جهت، می‌توان در بستر مطمئن‌تری به فعالیت پرداخت. همچنین شرکت‌های پشتیبان، تولیدکنندگان (کشاورزان) و سایر عوامل حاضر در زنجیره تامین محصولات کشاورزی (به عنوان مثال، تامین‌کنندگان نهاده‌ها و غیره) برای به‌کارگیری و استفاده از سامانه پالیز در قالب کشاورزی قراردادی، هیچ‌گونه هزینه‌ای را متقبل نخواهند شد.

بنابراین کشاورزی قراردادی به‌‌‌عنوان یک الگوی نوین در کشورهای در حال توسعه، با ایجاد توافقات کتبی بین تولیدکنندگان و خریداران، به بهبود کارآیی زنجیره تامین و افزایش بهره‌‌‌وری کمک می‌کند. این سیستم بر پایه سه رکن اساسی شامل شرکت‌های پشتیبان، کشاورزان و عوامل تولید استوار است و برای موفقیت آن، اعتماد متقابل میان این اجزا ضروری است. به‌‌‌منظور تحقق پتانسیل کشاورزی قراردادی، دستورالعمل‌‌‌های اجرایی و شیوه‌‌‌نامه‌‌‌های تامین مالی تدوین شده و سامانه «پالیز» به‌‌‌عنوان یک پلت‌فرم مطمئن تحت نظارت بانک کشاورزی، خدمات حمایتی و ضمانتی را ارائه می‌دهد. این سامانه با معرفی کیف پول دیجیتال «نوینکست»، امکان مدیریت مالی و تسهیل فرآیندهای تامین مالی را فراهم می‌‌‌آورد و به کشاورزان و شرکت‌های پشتیبان کمک می‌کند تا از مزایای کشاورزی قراردادی بهره‌‌‌مند شوند.