حمل‌ونقل ریلی خاورمیانه به کدام سو می‌رود؟

چشم‌انداز مثبت سرمایه‌گذاری ریلی خاورمیانه

موسسه تراپین در گزارشی به بررسی وضعیت سرمایه‌گذاری و پروژه‌های حمل‌ونقل ریلی در خاورمیانه تا سال ۲۰۱۸ پرداخته است. در بخشی از گزارش این موسسه آمده است: به نظر می‌رسد کشورهای هند، عربستان سعودی، نیجریه، ترکیه، مصر، الجزایر، امارات متحده عربی و ایران سرمایه‌های قابل‌توجهی برای توسعه صنعت ریلی خود در سال‌های آینده تدارک دیده باشند. رتبه‌بندی این کشورها در این گزارش براساس قرار داشتن در منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا نشان می‌دهد ایران پس از کشورهای عربستان سعودی، ترکیه، مصر، الجزایر و امارات با تخصیص سرمایه ۶/ ۲۴ میلیارد دلاری در پروژه‌هایی همانند توسعه مترو و همچنین گسترش حمل‌ونقل بار و مسافر ریلی خود که تا سال ۲۰۱۸ پوشش داده می‌شود، در رتبه ششم قرار گرفته است.

در این بررسی، هرچند هند با ۱۴۰ میلیارد دلار در صدر قرار گرفته است اما نکته قابل توجه حضور عربستان سعودی است که سرمایه‌ای در حدود ۱۱۹ میلیارد دلار را برای پروژه‌های مرتبط با حمل‌ونقل ریلی از جمله مترو، تراموا، حمل‌ونقل بار و مسافر ریلی و نیز قطارهای پرسرعت تا سال ۲۰۱۸ تخصیص داده است و از این نظر در خاورمیانه رتبه نخست را در اختیار دارد. پس از این دو کشور ترکیه با ۴۰ میلیارد دلار، مصر با حدود ۳۱ میلیارد دلار، الجزایر با ۴/ ۳۴ میلیارد دلار و امارات متحده عربی با ۲۷ میلیارد دلار بالاتر از مقادیر سرمایه‌گذاری ایران در این حوزه قرار دارند. پس از کشورهای یاد شده نیز به ترتیب کشورهای کویت، عمان، عراق، بحرین، سودان، مراکش، قزاقستان، جیبوتی، اردن، افغانستان، ازبکستان و ترکمنستان بین ۱۷ تا یک میلیارد دلار روی بخش ریلی سرمایه‌گذاری کرده‌اند و کشورهای قرقیزستان، تاجیکستان، تونس و لبنان نیز به ترتیب در میان کشورهایی به شمار می‌آیند که برای پروژه‌های ریلی تا سال ۲۰۱۸ کمتر از یک میلیارد دلار اختصاص داده بودند.

چشم‌اندازهای وضعیت ریلی در خاورمیانه

پیش‌بینی‌هایی که برخی شرکت‌های تحلیلگر ارائه می‌کنند، حاکی از این است که وضعیت ریلی خاورمیانه در آینده نزدیک در این منطقه سالانه رشد ۳ درصدی را تا سال ۲۰۲۱ تجربه خواهد کرد. همچنین موسسه تراپین در گزارشی دیگر ذکر کرده است که در پروژه‌های ریلی موجود در خاورمیانه میلیاردها دلار سرمایه‌گذاری شده است. در این میان، یکی از مهم‌ترین کشورهای منطقه که در حمل‌ونقل ریلی فعال شده قطر است که به‌دلیل نزدیک شدن به جام جهانی ۲۰۲۲ و میزبانی این کشور از آن رقابت‌ها، طرح‌های سرمایه‌گذاری زیادی در آن در حوزه ریلی به اجرا درآمده است که می‌تواند این کشور را به یکی از مهم‌ترین کشورهای منطقه در صنایع ریلی تبدیل کند.

براساس برخی گزارش‌های ارائه شده، ارزش پروژه‌های طراحی شده و مترو در قطر که کشوری بسیار کوچک است، به میزان شگفت‌انگیز ۴۰ میلیارد دلار می‌رسد و این حجم از سرمایه‌گذاری برای توسعه زیرساخت‌ها در این کشور بسیار موثر است. به گزارش موسسه تراپین، توسعه صنعت ریلی در قطر در کنار میزبانی از رویدادهای جهانی ظرفیت‌های توریسم قطر را افزایش خواهد داد و به‌عنوان ابزاری در متنوع ساختن اقتصاد این کشور عمل خواهد کرد. نتیجه این امر می‌تواند کاهش وابستگی به نفت و آسیب‌پذیری در برابر شوک‌های واردشده به آن باشد. از جمله پروژه‌های مهم ریلی در این کشور می‌توان به مترو قطر، شبکه ریلی پرسرعت بین فرودگاه دوحه، شهر دوحه و کشور بحرین و راه‌اندازی برخی خطوط ریلی اشاره کرد.

در این میان عربستان نیز تاکیدی بر گسترش خطوط ریلی سریع‌السیر و همچنین گسترش استفاده از ظرفیت‌های ریلی برای انتقال بار و مسافر دارد. در انتهای این گزارش، ۵ بازار برتر در توسعه ریلی خاورمیانه به ترتیب عربستان سعودی، قطر، امارات متحده عربی، ایران و عمان ذکر شده‌اند. از جمله چالش‌های مهمی نیز که در صنعت ریلی خاورمیانه به چشم می‌خورد و این شرکت به بیان آنها پرداخته است می‌توان به ترتیب اهمیت به ایجاد استانداردهای ایمنی و امنیت، انتخاب بین تامین مالی از سوی دولت یا بخش خصوصی، اطمینان حاصل کردن از قابلیت‌های همکاری بین‌مرزی، کسب بازده خوب حاصل از سرمایه‌گذاری و در نهایت رسیدگی به معضلات زیست‌محیطی اشاره کرد. همچنین موسسه تراپین بیشترین سرمایه‌گذاری در حوزه حمل‌ونقل ریلی را در خاورمیانه در وهله نخست در مترو، سپس در حمل‌ونقل مسافر، پس از آن انتقال بار، قطارهای پرسرعت و در نهایت منوریل ذکر کرده است.