سرگذشت رمان عرب

در این فصل است که شکل‌گیری نطفه‌های رمان عربی در آثار رمان‌نویسان نخست عرب تشریح می‌شود. نویسنده کتاب در فصل سوم با نام «دوره بلوغ، پیشینه‌های سیاسی و اجتماعی» به بررسی مفصل این پیشینه‌ها می‌پردازد و پس از تحلیل آثار نجیب محفوظ و بررسی تحول در دیدگاه رمان‌نویسی به سه رکنِ نویسنده، خواننده و متن نگاه می‌افکند. فصل چهارم که مهم‌ترین فصل کتاب است به تحلیل ۱۲ رمان شاخص عرب از نظر ساختار و موضوع اختصاص دارد. نویسنده بسیار کوشیده کتابی جامع و حتی درسی تالیف کند. از این رو، برای نوشتن آن به منابع فراوانی مراجعه کرده که در ارجاعات او در پانویس‌ها بازتاب یافته‌اند.

چهره‌هایی از ادبیات معاصر عرب امروز در ایران شناخته شده هستند و این شناسایی با ترجمه‌هایی که مترجمان از نویسندگان دیگر عرب می‌کنند، پیوسته رو به افزایش است. کار این مترجمان نشان می‌دهد که ادبیات معاصر عرب، اعم از شعر و داستان، علاقه‌مندانی در جامعه ادبی دارد. اگر زمانی جامعه خوانندگان فقط «نجیب محفوظ» را از رهگذر تصاحب جایزه نوبل می‌شناخت یا مثلا فقط با آثار «جبران خلیل جبران» یا «نزار قبانی» آشنا بود، امروز دایره شناختش از نویسندگان و شاعران فراتر رفته و از پرتو تلاش مترجمان جوان و دانشکده‌های تخصصی، ده‌ها نویسنده و شاعر عرب قدم به میدان کتابخوانان ایرانی نهاده‌اند. بعضی مترجمان هم همت کرده‌اند و آثار ادبی عرب را از ترجمه‌های انگلیسی یا فرانسه آن به فارسی برگردانده‌اند. مثلا در مورد همین کتاب اخیر که ترجمه کردم گاهی «راجر آلن» نویسنده کتاب، از رمانی عربی نام می‌برد و من وقتی در اینترنت پی‌جوی این رمان می‌شوم، می‌بینم این رمان خوشبختانه سه، چهار سالی است به فارسی ترجمه شده. باری، در این دنیای وسیع و شتابنده که همه‌چیزش از جمله ادبیاتش روز به روز عوض می‌شود، به روز بودن حتی برای علاقه‌مندان در آن رشته هم دشوار است.