آموزش
فرابورس چیست ؟
همانطور که می‌‌‌دانیم، سهام شرکت‌‌های سهامیخاص و عام و شرکت‌‌های تعاونی پس از تاسیس اگر محدودیتی در اساسنامه نداشته باشند، قابل نقل و انتقال است.
یاسر کارگری*
همانطور که می‌‌‌دانیم، سهام شرکت‌‌های سهامیخاص و عام و شرکت‌‌های تعاونی پس از تاسیس اگر محدودیتی در اساسنامه نداشته باشند، قابل نقل و انتقال است. اما در کشور ما برای نقل‌و‌انتقال سهام شرکت‌‌ها و گردش این سرمایه‌‌ها در قالب سهام، تنها در یک بازار رسمی‌‌‌‌یعنی «بورس اوراق بهادار تهران» صورت می‌‌‌گیرد. بنابراین فقط سهام شرکت‌‌هایی که در آن عضو هستند (که به چهارصد شرکت هم نمی‌‌‌رسد) در آن قابل معامله بوده و حجم وسیعی از این بازار گردش مناسبی نخواهد داشت. البته راه برای ورود سهام سایر شرکت‌‌ها به بازار بورس اوراق بهادار تهران بسته نیست، اما به دلیل شرایط خاص و ویژه ورود به بازار بورس اوراق بهادار تهران، همه شرکت‌‌ها توان یا علاقه ورود به این بازار را ندارند و ورود به آن زمان بر است.
سهامداران بقیه شرکت‌‌ها چه باید انجام دهند؟
در سایر کشورها و در ابتدای قرن بیستم و همزمان با گسترش و تنوع بنگاه‌‌های اقتصادی، فعالیت بازارهای خارج از بورس به صورت خودجوش و ابتدایی آغاز شد و به مرور زمان داد وستد اوراق بهادار شرکت‌‌هایی که در بورس اوراق بهادار پذیرفته نشده بودند، ساختار نظام‌مند‌تری یافته و به سرعت گسترش یافته و با توجه به شرایط حاکم بر کسب و کار و نیازمندی‌‌های بازار سرمایه، شکل گرفته اند.
انعطاف پذیری و شرایط ساده‌‌تر ورود و داد و ستد در بازارهای خارج از بورس موجب گسترش سریع آنها شده است، به گونه‌‌ای که در بسیاری موارد حجم داد وستد آنها جالب توجه می‌‌باشد. بازارهایی نظیر NASDAQ آمریکا و JASDAQ در ژاپن نمونه‌‌هایی از بازارهای خارج از بورس موفق محسوب می‌‌شوند. اما در ایران نیز پس از مشکلات عدیده‌‌ای که از پذیره‌نویسی‌‌های بزرگ و کوچک (همچون پذیره‌‌نویسی بانک‌‌ها و شرکت‌‌های سرمایهگذاری جدیدالتاسیس طی چند سال اخیر) به وجود آمد و در اکثر موارد مشکلاتی چون: سردرگمی سهامداران در وضعیت سهامشان، نقدشوندگی بسیار اندک و گاه غیر ممکن، بوروکراسی اداری پیچیده در نقل و انتقال سهام و بالا بودن میزان مالیات نقل و انتقال به وجود می‌‌‌آورد، مسوولان امر در راستای ساماندهی این حوزه مهم در قانون جدید اوراق بهادار که در نهایت در سال 1384 به تصویب مجلس شورای اسلامی رسید، قوانین لازم را لحاظ کنند.
به هر حال در اجرای ماده 28 این قانون که تاسیس بورس‌ها، بازارهای خارج از بورس و نهادهای مالی موضوع آن قانون منوط به ثبت نزد سازمان است و فعالیت آنها تحت نظارت سازمان انجام می‌‌شود. و در راستای توسعه فعالیت بازار سرمایه در تاریخ 22/08/1387 با مجوز سازمان بورس و اوراق بهادار اولین شرکت برای این منظور به نام شرکت فرابورس ایران به ثبت رسید. طبق مجوز فعالیت این شرکت، شرکت فرابورس ایران متولی راه اندازی و اداره بازارهای خارج از بورس است.
به طور کلی با تاسیس این بازار جدید و با در نظر گرفتن ورود و خروج آسان سهام شرکت‌‌ها و سایر اوراق بهادار یک بازار رسمی دیگر برای سایر شرکت‌‌ها به وجود آمده است. اکنون تمامی‌‌‌شرکت‌‌های سهامی عام به راحتی میتوانند عضو فرابورس ایران شوند و مزایای فراوانی را برای خود و سهامدارانشان به وجود آورند.
مزایای بازار فرابورس چیست ؟
بازار فرابورس ایران، بازاری منعطف و در عین حال تحت نظارت دقیق سازمان بورس و اوراق بهادار خواهد بود. حضور در این بازارها به معنای معرفی و شناخت شرکت‌‌ها در سطح ملی بوده و مزایای متعددی برای شرکت پذیرفته شده و سهامدارانش قابل ترسیم است:
۱- تامین مالی آسان و ارزان شرکت‌‌ها در راستای توسعه فعالیت:
کارکرد اصلی بورس و فرابورس تجهیز، جمع آوری و هدایت پس اندازهای کوچک مردم برای اجرای طرح‌‌های بزرگ اقتصادی، جهت فراهم آوردن ضریب نقد پذیری بیشتر سرمایه، شفافیت و امکان نظارت بیشتر. فرابورس نیز مانند بورس راهی برای تامین مالی ارزان قیمت شرکت‌‌ها است.
۲ - بهره مندی از معافیت مالیاتی شرکت‌‌های پذیرفته شده در فرابورس:
بر این اساس شرکت‌‌های پذیرش شده در بازار فرابورس ایران مشمول مزایای مالیاتی قابل توجهی خواهند شد که مقدار آن بر اساس لایحه‌‌ای که توسط دولت به مجلس شورای اسلامی ارائه شده تا میزان 10درصد تخفیف خواهد بود.
۳ - کاهش نرخ مالیات نقل و انتقال :
مهمترین مزیت فرابورس برای سهامداران شرکت‌‌های سهامی‌‌‌کاهش مالیات نقل وانتقال سهام این شرکت‌‌ها از 4 درصد ارزش اسمی‌‌‌به نیم درصد ارزش معامله همانند بورس اوراق بهادار تهران است. این مزیت در حقیقت در معامله یک سهم در نرخ 1000 ریال از 40 ریال برای هر سهم در خارج از بورس به 5 ریال برای هر سهم در بازار فرابورس ایران منجر خواهد شد.
4 - نقل و انتقال سهام به صورت آسان - سریع و کم هزینه:
هم اکنون برای نقل و انتقال سهم شرکت‌‌های خارج از بورس فرآیند اداری پیچیده‌‌ای و وقت گیری وجود دارد و از حضور همزمان خریدار و فروشنده و پرداخت مالیات نقل‌و‌انتقال و دریافت مفاصا حساب مالیاتی برای هر مورد تا امضای دفاتر سهام شرکت و.... با فرآیند پیچیده‌‌ای انجام می‌‌شود، با شروع فعالیت فرابورس چه در رابطه با سهام شرکت‌‌های پذیرفته شده وچه در رابطه با معاملات عمده موردی این نقل و انتقال با سهولت انجام خواهدگرفت.
۵ - شفافیت و اعتبار قیمت سهام بواسطه مبادله در فرابورس:
با توجه به نظارت و شفافیت مکانیسم عرضه و تقاضا قیمت سهام شرکت‌‌ها در فرابورس مبین شرایط روشنی برای وضعیت مالی شرکت است و در همه معاملاتی که شرکت یا سهامداران آن انجام می‌‌دهند میتواند مبنای عمل قرار گیرد.
۶- اطلاع رسانی هماهنگ و عادلانه به سرمایه‌‌گذاران بالفعل و بالقوه:
پس از پذیرش سهام شرکت‌‌ها در فرابورس مکانیسم‌‌های قانونی و مراجع رسمی‌‌برای اعلام اطلاعات شرکت وجود خواهد داشت و پس از آن ارائه اطلاعات و شفافیت بیشتر عملکرد مدیران خواهد شد.
۷ - بهره گیری از امکان وثیقه‌‌گذاری سهام در شبکه بانکی و اخذ ساده‌‌تر تسهیلات بانکی و اخذ ساده‌‌تر تسهیلات:
پس از پذیرش سهام شرکت در فرابورس با لحاظ اینکه یک مرجع اسمی‌‌برای انجام معاملات شرکت وجود دارد و در صورت و ثیقه شدن سهام امکان انجام معامله بر روی آن وجود ندارد. با توجه به اینکه هم اکنون بانک‌‌ها فقط سهام شرکت‌‌های بورسی را به عنوان وثیقه برای ارائه تسهیلات قبول می‌‌کنند با پذیرش سهام شرکت‌‌ها در فرابورس نیز امکان وثیقه‌‌گذاری سهام و اخذ تسهیلات بر روی سهام شرکت وجود خواهد داشت.
۸ - معرفی شرکت و محصولات به طیف وسیعی از اقشار جامعه و افزایش اعتبار شرکت:
با توجه به اینکه فرابورس و بازار سرمایه مخاطبین زیادی دارد، ورود شرکت به بازار سرمایه موجب آشنایی طیف وسیعی از مصرف‌‌کنندگان و خریداران کالا و خدمات شرکت می‌‌شود و مخاطبین شرکت را افزایش خواهد داد. همچنین سهامداران شرکت خود میتوانند زمینه‌‌های فعالیت‌‌های تجاری جدیدی را فراروی شرکت قرار دهند.
۹ - پیش‌بینی فرآیند ساده خروج از فرابورس:
در صورتی که به هر دلیل سهامداران عمده شرکتی تصمیم بگیرند شرکت خود را از فرابورس خارج کنند در دستورالعمل پذیرش ساز و کاری با این منظور در نظر گرفته شده است که طی فرآیند مشخصی امکان خروج از فرابورس و حتی تبدیل شرکت به شرکت سهامیخاص با سادگی امکان پذیر است.
۱۰- معاملات خاص:
در این بازار تنها نباید شرکتی عضو فرابورس باشد تا سهام آن معامله شود. طبق دستورالعمل پذیرش هر نقل و انتقال سهام در مورد شرکت‌‌های سهامیعام و خاص که به صورت عمده توسط سهامداران میتواند به صورت عرضه در بازار سوم صورت گیرد تا از مزایای شفافیت معامله، کاهش مالیات نقل و انتقال و کاهش بوروکراسی نقل و انتقال بهره مند شوند.
به‌طور کلی مخاطبان اصلی بازارهای فرابورس مطابق دستورالعمل پذیرش مصوب 25/01/1388 سازمان محترم بورس اوراق و بهادار ایران به شرح زیر است:
- شرکت‌‌های سهامیعام
- شرکت‌‌های سهامیخاص در حال تبدیل به سهامیعام - عرضه‌‌های خاص
- واحدهای سرمایهگذاری صندوق‌‌های سرمایهگذاری
- واحدهای سرمایهگذاری صندوق‌‌های زمین و ساختمان
- عرضه سهام بی‌نام شرکت‌‌های سهامیعام
- گواهی سپرده بانکی- اوراق مشارکت
- اوراق مشارکت رهنی
- اوراق مشارکت اجاره
- صکوک
- حق تقدم شرکت‌‌های سهامیخاص برای تبدیل به سهامیعام.
در نهایت فرابورس، بازار اوراق بهادار جدیدی است که با هدف پوشش خلاء موجود در بازار سرمایه تشکیل شده و دارای کارکردهای متعددی است.
آمار موجود از شرکت‌‌های سهامیعام و خاص فعال، حکایت از فعالیت هزاران شرکت سهامی‌‌در عرصه گوناگون دارد که از این تعداد کمتر از 500 شرکت در بورس اوراق بهادار پذیرفته شده‌اند. همچنین به رغم وجود ده‌ها ابزار مالی تعریف شده در علوم مالی، تعداد بسیار اندکی از این ابزارهای مالی در کشور مورد بهره برداری قرار گرفته و در عمل پتانسیل، قابلیت‌‌ها و سودمندی‌های ابزار مشتقه برای صاحبان و استفاده‌‌کنندگان از منابع مالی بدون استفاده است.
انواع قراردادهای آتی، اوراق اجاره، اوراق مشارکت رهنی، اوراق سفارش ساخت و... نمونه‌‌های شناخته شده ابزارهای مالی قابل معامله در فرابورس هستند. علاوه بر صاحبان صنایع به عنوان قشر متقاضی منابع مالی، طیف وسیعی از صاحبان پس‌انداز که علاقمند به سرمایهگذاری در صنایع متنوع بوده و به‌تحلیلگری مالی نیز آشنا هستند.
به دلیل وجود مشکلات متعدد در دسترسی به شرکت‌‌ها یا ابزار مالی مورد نظر، قیمت‌‌گذاری و در نهایت مقوله ضریب اندک نقدشوندگی هنگام خروج از سرمایه‌گذاری‌‌های ثبت نشده در بازاری همگانی، تمایل چندانی به ورود به اینگونه سرمایه‌گذاری‌‌ها ندارند. بنابراین وجود فضایی کارا و منصفانه که جریان منابع و منافع مالی را بین صاحبان و متقاضیان سرمایه ایجاد کند، ضرورتی انکار‌ناپذیر است. از این منظر بنگاه‌‌های اقتصادی به عنوان متقاضیان منابع مالی و سرمایه‌‌گذاران به عنوان صاحبان منابع مالی در محیط فرابورس، نقطه آغازی برای بازار سرمایه کشور و نوید بخش روزهای بهتری خواهد بود.
*مدیر فرابورس کارگزاری آگاه
ارسال نظر