آیا امکان حضور همزمان شرکت‌ها در بورس‌های مختلف وجود دارد؟
درهم‌تنیدگی بازارهای بین‌المللی
احتمــالا یــکی از دلایـــــــل اینـکه بیــش از ۹۰ درصد شرکت‌ها ترجیح می‌دهند در بازار سهام کشور خودشان پذیرش شوند و به‌طور همزمان برای پذیرش در بورس‌های دیگر اقدام کنند، همین مساله باشد. یکی از نکات جالب بازارهای مالی، امکان ارائه سهام یک شرکت در چند بورس به‌طور همزمان است. پذیرش دوگانه (dual-listing) و پذیرش ثانویه (secondary listing) ابزارهای رایجی هستند که شرکت‌ها برای دسترسی به بازاری گسترده‌تر استفاده می‌کنند. پذیرش دوگانه اصولا مرتبط با شرکت‌هایی است که می‌خواهند در دو بازار کاملا متفاوت (از نظر جغرافیایی و قوانین بازارها) حضور پیدا کنند درحالی‌که پذیرش ثانویه بیشتر زمانی رخ می‌دهد که شرکت‌ها تمایل به پذیرش در دو بازار با قوانین مشابه و با نزدیکی جغرافیایی دارند.
محبوبیت بالای پذیرش دوگانه
پذیرش دوگانه یا پذیرش متقابل (cross listing) زمانی رخ می‌دهد که سهام یک شرکت در یک یا چند بورس، با نام‌های متفاوت ثبت‌شده و پذیرش می‌شود. درواقع انگار چند شرکت متفاوت در چند بازار زیر نظر این شرکت اصلی فعالیت می‌کنند. اساسا سهام‌های با پذیرش دوگانه سهام‌های مختلف یک مجموعه هستند که در بیش از یک بورس و در مناطق جغرافیایی مختلف معامله می‌شوند. بورس اولیه عموما در کشوری است که شرکت اصلی ساکن است. بعضی بورس‌ها دسته‌بندی‌های متنوعی برای شرکت‌هایی دارند که به دنبال پذیرش دوگانه‌اند که هرکدام دارای پیش‌نیازها و فواید مشخصی است. نکته قابل‌توجه این است که شرکت‌هایی که پذیرش دوگانه دارند، باید از مقررات هر دو کشوری که در آنها پذیرفته شده‌اند پیروی کنند. شرکت‌ها به‌طور عمده تمایل دارند در کشورهایی با فرهنگ یا زبان مشترک با کشور بومی پذیرش شوند. برای مثال تعداد زیادی از بزرگ‌ترین شرکت‌های کانادایی در بورس آمریکا نیز پذیرش (listing) شده‌اند.
یک شرکت خارجی ممکن است پذیرش معمولی را که معروف‌ترین نوع پذیرش است انتخاب کند اما پیش‌نیازهای این نوع پذیرش، خصوصا در بورس نیویورک و نزدک بسیار سختگیرانه است. علاوه‌بر معیارهای پذیرش شرکت در بورس، شرکت‌های خارجی باید قوانین نظارتی ایالات متحده را برآورده کنند، صورت‌های مالی خود را همگن کنند و تسویه تجاری داشته باشند. یکی از اشکال معروف پذیرش دوگانه برای شرکت‌های غیرآمریکایی، رسیدهای سپرده‌گذاری آمریکا (depositary receipt) هستند. این رسیدها ابزارهای مالی قابل‌معامله هستند که نشان‌دهنده اوراق بهادار یک شرکت خارجی است. درواقع آنها سهام واقعی نیستند و توسط یک بانک در کشور مبدا صادر می‌شوند و می‌توانند در بورس یک کشور بدون ثبت شرکت در آن بورس معامله شوند.
این در حالی است که برای پذیرش دوگانه، شرکت باید در هر دو بورس با نام‌های تجاری متفاوت ثبت شود. نکته قابل‌توجه اینجاست که در پذیرش دوگانه سهام یک شرکت در هر دو بورس ارائه‌شده در یک محدوده قیمتی (پس از تبدیل نرخ ارز) قرار می‌گیرد. در شرایطی که قیمت یک سهام در یک بازار ارزان‌تر از دیگری باشد، آربیتراژ رخ می‌دهد؛ بدین معنا که سهامداران سهام این شرکت را در بازار ارزان‌تر خریده و در بازار گران‌تر می‌فروشند. افزایش تقاضا در بازار ارزان‌تر موجب بالا رفتن قیمت سهام در این بازار می‌شود و افزایش عرضه در بازار گران‌تر، موجب کاهش قیمت سهام این شرکت در بازار گران‌تر می‌شود. در نهایت این پروسه تا زمانی ادامه پیدا می‌کند که این فاصله قیمتی برطرف شود و قیمت سهام در هر دو بازار یکسان شود.
مزایا و معایب پذیرش شرکت در دو بورس
پذیرش دوگانه به شرکت‌ها این امکان را می‌دهد که بتوانند سرمایه بیشتری جذب کنند، چراکه سهام این شرکت‌ها به تعداد بیشتری از سرمایه‌گذاران ارائه می‌شود. همچنین از آنجا که خرید و فروش سهام توسط افراد بیشتری انجام می‌شود، شرکت به نقدینگی بیشتری دسترسی دارد. همچنین اگر بازارهای سهام در مناطق زمانی متفاوتی باشند، زمان مبادله این سهام‌ها افزایش می‌یابد. علاوه‌بر این، پذیرش دوگانه موجب ارتقای جایگاه عمومی شرکت‌ها می‌شود. بسیاری از شرکت‌های کانادایی و استرالیایی در بازارهای سهام اروپا پذیرش شده‌اند. طبیعتا این مسیر مشکلاتی نیز دارد. یکی از مشکلات پذیرش دوگانه، هزینه بالای آن برای شرکت مورد نظر (هزینه‌های پذیرش در بورس اولیه و سپس پذیرش در بورس ثانویه) است. همچنین استانداردها و مقررات متفاوت بازارهای سهام ممکن است نیاز شرکت به کارکنان حقوقی و مالی را افزایش دهد. همچنین با توجه به نیاز به زمان بیشتر برای برقراری ارتباط با سهامداران در بازار ثانویه، شرکت‌های با پذیرش دوگانه نیاز به مدیریت و هماهنگی بسیار بیشتری دارند.
پذیرش ثانویه سهام
پذیرش ثانویه زمانی رخ می‌دهد که سهام مشابهی از یک شرکت در چند بورس پذیرش شود. در پذیرش ثانویه برخلاف پذیرش دوگانه سهام شرکت با نام تجاری یکسان در بورسی جز بورس اولیه پذیرش می‌شود. در این نوع پذیرش، شرکت تنها لازم است از قوانین بازار سهام اولیه تبعیت کند. یکی از مزایای پذیرش ثانویه نسبت‌به پذیرش دوگانه این است که در این پذیرش شرکت کمتر مورد کندوکاو قرار می‌گیرد و نیازی نیست که به‌عنوان شرکتی در کشور ثانویه ثبت شود. همچنین شرکت‌ها نیازی به تبعیت از قوانین هر دو بازار سهام ندارند. این نوع پذیرش بیشتر مورد استقبال شرکت‌هایی است که به دنبال اجتناب از دردسرهای پذیرش دوگانه‌اند و تمایل به دسترسی به دیگر بازارهای سهام دارند. برای مثال، شرکت نیو (NIO) چین اخیرا طرح‌های خود برای پذیرش ثانویه سهام خود را در بورس سنگاپور به‌عنوان سومین بازار سهامی که در آن عضویت دارد، اعلام کرد.
این شرکت اخیرا در بورس نیویورک پذیرفته شده و در بورس هنگ‌کنگ پذیرش ثانویه داشته است. مطابق قانونی که در سال ۲۰۲۰ توسط ترامپ تصویب شد، شرکت‌های خارجی حاضر در بورس آمریکا ملزم به رعایت بالاترین استانداردهای حسابرسی شدند، در غیر این صورت باید این بازار را ترک می‌کردند. این اقدام و خارج‌شدن اسم بعضی شرکت‌ها از پذیرش‌های بورس آمریکا، موجب روآوردن بسیاری شرکت‌های چینی مانند علی‌بابا به پذیرش ثانویه شد. در مجموع به نظر می‌رسد دلیل جذابیت پذیرش دوگانه برای اکثر شرکت‌ها، امکان عضویت آنها در بازارهای آمریکا باشد. از آنجا که آمریکا شرایط نزدیکی به سایر بازارها ندارد، امکان پذیرش ثانویه در این بازار وجود ندارد. بازارهای سهام نیویورک و نزدک آمریکا دو بورس بزرگ دنیا محسوب می‌شوند و عملکرد بسیار مطلوبی دارند.
سومین بورس بزرگ، بورس چین است که طی سال‌های اخیر عملکرد مطلوبی نداشته و از چشم‌انداز خوبی نیز برخوردار نیست. در نتیجه طبیعی است که بسیاری از شرکت‌های بزرگ و پیشرفته متمایل به ورود به این بازارها باشند. اما از آنجا که سطح رقابت در این بازارها بسیار بالاست، شرکت‌ها برای تحمل ریسک کمتر در بورس کشور خودشان نیز باقی می‌مانند. با این وجود، به نظر می‌رسد سختگیرانه‌تر شدن قوانین آمریکا و بالا رفتن ریسک اخراج شرکت‌های خارجی از بورس‌های این کشور تمایل شرکت‌ها به پذیرش ثانویه در بورس کشورهای مجاور را افزایش دهد.
