ارزش بازار صنعت بیمه در بازار سرمایه سه کشور ایران، ترکیه و آمریکا بررسی شد
نسخه «بیمه» بورس‌بازان
محدثه علیزاده:صنعت بیمه یکی از صنایع مهم بازار سهام است که متون مالی رفتاری بر اثرگذاری آن در بازارهای مالی تاکید دارند. از آنجا‌که شرکت‌های بیمه‌‌‌‌‌‌ای درواقع سبدگردان‌‌‌‌‌‌های بزرگی هستند که پول بیمه‌‌‌‌‌‌شدگان را در بازار سهام سرمایه‌گذاری می‌کنند، می‌توان آنها را نشانه‌‌‌‌‌‌ای از توسعه‌‌‌‌‌‌یافتگی بازارهای مالی دانست. مطالعات نشان می‌دهد که یکی از آثار حضور شرکت‌های بیمه در بازار سهام در کشورهایی با بازار سهام نوظهور، کنترل اثرات رفتار هیجانی افراد بر همزمانی قیمت سهام (یکپارچگی نوسانات قیمت سهم‌های مختلف) است. بررسی و مقایسه سهم شرکت‌های بیمه از بازار سهام در سه کشور ایران، آمریکا و ترکیه با استفاده از ارزش بازار آنها نشان می‌دهد که درحالی‌که بخش بیمه سهم بیش از 6درصدی از بورس نیویورک دارد، این صنعت تنها 2درصد از بازار سهام ایران را تشکیل می‌دهد. همچنین با وجود میزان مشارکت پایین این بخش در بازار سهام ترکیه، بیمه دومین صنعت بزرگ مالی در کشور ترکیه است، درحالی‌که در کشور ما سهم چندانی از بازار مالی کشور ندارد.
اثر دوسویه بازار سرمایه و صنعت بیمه بر یکدیگر
بازارهای سرمایه می‌توانند از راه‌‌‌‌‌‌های مختلفی مانند به حرکت درآوردن سرمایه، بهبود کارآیی سرمایه، نقدینگی و تنوع ریسک موجب رشد اقتصادی و توسعه کشورها شوند، بنابراین مشخص‌کردن عوامل زیربنایی توسعه بازار سهام اهمیت بالایی دارد و در ادبیات تحقیق دنیا پژوهش‌های زیادی درخصوص بسیاری از عوامل نهادی، اجتماعی و اقتصادی توسعه بازار سهام انجام شده‌است. توسعه بازار سهام در کوتاه‌‌‌‌‌‌مدت تاثیر بسزایی بر صندوق‌های بازنشستگی و بخش بیمه دارد. از سوی دیگر، هم صندوق‌های بازنشستگی و هم بخش بیمه می‌توانند بر توسعه بازار سهام در طول زمان و پس از گذشت زمان مشخص تاثیر بگذارند. انتظار می‌رود صندوق‌های بازنشستگی و بخش بیمه از طریق افق سرمایه‌گذاری بلندمدت خود (از طریق کاهش اطلاعات نامتقارن، افزایش رقابت و کارآیی در بازارهای مالی و توسعه محصولات مالی جدید) بر توسعه بازار سهام تاثیر مثبت بگذارند، با این حال عملکرد اقتصادی فعلی کشورها و ثبات، نقدینگی و عمق بازارهای مالی نیز برای تعامل بهتر بین صندوق‌های بازنشستگی، شرکت‌های بیمه و توسعه بازار سهام بسیار مهم است. علاوه‌بر این، یک بازار سهام با عملکرد، ثبات و عمق معقول می‌تواند صندوق‌های بازنشستگی و شرکت‌های بیمه را به سمت افزایش سرمایه‌گذاری سهام خود سوق دهد، در نتیجه، عوامل زیادی می‌توانند در تعامل بین صندوق‌های بازنشستگی، شرکت‌های بیمه و توسعه بازار سهام تعیین‌‌‌‌‌‌کننده باشند. همچنین می‌توان نتیجه گرفت میزان مشارکت شرکت‌های بیمه در بورس و سهم آنها از بازار سهام می‌تواند نشان از توسعه‌‌‌‌‌‌یافتگی کشور نیز باشد.
اثر حضور بیمه در بورس بر کنترل رفتارهای هیجانی
شواهد یک پژوهش در بورس چین نشان می‌دهد که احساسات سرمایه‌گذاران در تالار بورس، همزمانی قیمت سهام را در کوتاه‌‌‌‌‌‌مدت افزایش می‌دهد، درحالی‌که سهام یک شرکت بیمه به‌طور موثر تاثیر احساسات سرمایه‌گذار بر همزمانی قیمت سهام را کاهش می‌دهد. از آنجا که بازار سهام چین تقریبا نوپا است، قوانین و مقررات آن کامل نیستند و رفتارهای هیجانی زیادی مانند پیروی کورکورانه از روند و نوسانات شدید در بازار سهام آن دیده می‌شود، در نتیجه به‌عنوان یک عامل مهم بر قیمت سهام، احساسات سرمایه‌گذار تاثیر مهمی بر همزمانی قیمت سهام دارد و مستعد ایجاد «اثر دومینو» است. ورود شرکت‌های بیمه به این بازار موجب کنترل این رفتارهای هیجانی شده و هرچه نسبت سهام شرکت بیمه بیشتر باشد، تاثیر آن نیز مشهودتر است، در نتیجه حضور صنعت بیمه در بورس چین موجب کاهش همگام‌سازی قیمت سهام، ثبات بازارهای مالی و به حداقل رساندن ریسک‌های مالی سیستماتیک شده‌است.
سهم 6 درصدی بیمه‌‌‌‌‌‌ای‌‌‌‌‌‌ها در آمریکا
در ایالات‌متحده آمریکا، ارزش بازار (market capitalization، ارزش‌کل سهام یک شرکت است و با ضرب تعداد سهام موجود در قیمت فعلی سهام محاسبه می‌شود) سه شرکت بزرگ بیمه معادل 702میلیارد دلار بوده و حدود 2.8درصد از سهم کل ارزش بازار بورس نیویورک را تشکیل می‌دهد. صنعت بیمه این کشور در مجموع بیش از 6 درصد از ارزش بازار بورس نیویورک را تشکیل می‌دهد و بزرگ‌ترین شرکت بیمه این کشور، یونایتد‌هلث، به تنهایی بیش از 0.5درصد از ارزش کل بازار بورس نیویورک را شامل می‌شود. همچنین 10شرکت بزرگ این کشور با ارزش بازار بیش از 1.05هزار‌میلیارد دلار، یک‌سوم از رقم جهانی 3.23هزار‌میلیارد دلاری صنعت بیمه دنیا را به خود اختصاص داده‌اند. شرکت‌هایی با ارزش بازار بزرگ معمولا سرمایه‌گذاری‌های محافظه‌‌‌‌‌‌کارانه هستند و احتمالا رشد ثابتی را تجربه می‌کنند و کمترین ریسک سرمایه‌گذاری را دارند، میزان رشد و سوددهی این شرکت‌ها می‌تواند معیار خوبی برای ارزیابی عملکرد کلی بازار سهام باشد. شاخص EPS (درآمد به‌ازای هر سهم) سه شرکت بیمه بزرگ ایالات‌متحده (United Health، Elevance Health، Marsh & McLennan companies) طی یک سال‌گذشته به‌ترتیب مثبت 13درصد، 19درصد و 33درصد بوده‌است.
راه دراز بیمه‌‌‌‌‌‌ای‌‌‌‌‌‌ها در بازار سهام ترکیه
در کشور ترکیه، ارزش بازار سه شرکت بزرگ بیمه معادل 91.6میلیارد لیر (3.2میلیارد دلار) بوده و حدود یک‌درصد از سهم کل ارزش بازار بورس استانبول را تشکیل می‌دهد. مجموع 6 شرکت بیمه حاضر در بورس استانبول، حدود 1.5درصد از کل این بورس که ارزش بازاری معادل 312میلیارد دلار دارد را شامل می‌شوند که نشان از اندک‌بودن سهم صنعت بیمه از بازار سهام استانبول دارد. بزرگ‌ترین شرکت بیمه این کشور، شرکت سیگورتا ترکیه (Turkiye Sigorta AS)، حدود 0.4درصد از ارزش کل بازار بورس استانبول را شامل می‌شود.
با وجود سهم اندک این صنعت از بازار سهام، بازار تجارت بیمه ترکیه دومین بخش بزرگ بازار مالی این کشور است و رشد قابل‌ملاحظه‌ای را تجربه می‌کند؛ به‌‌‌‌‌‌گونه‌‌‌‌‌‌ای که در سال2021 نسبت به سال‌گذشته خود رشد 27.5 درصد را تجربه کرده‌است.
سهم ناچیز بیمه از بورس ایران
در ایران، ارزش بازار سه شرکت بزرگ بیمه معادل 1.5درصد از سهم کل ارزش بازار بورس و فرابورس ایران را تشکیل می‌دهد، همچنین کل صنعت بیمه ایران سهم 2درصدی از بورس و فرابورس ایران را تشکیل می‌دهد. شرکت بیمه پاسارگاد، بزرگ‌ترین شرکت بیمه ایران، با ارزش بازار حدود 123هزار میلیارد‌تومان (2.4میلیارددلار)، 57 درصد از کل سهم بیمه ایران و 1.36درصد از سهم کل بورس ایران را دارد. بدون وجود این شرکت، سهم کل بیمه از بازار بورس ایران به حدود یک‌درصد تنزل می‌کند؛ این در حالی است که صنعت بیمه طی یک‌سال گذشته وضعیت بهتری نسبت به میانگین بازار داشته‌است.
شاخص شرکت‌های بیمه بازار سرمایه ایران نشان از رشد 52درصدی شاخص صنعت بیمه و صندوق‌های بازنشستگی طی یک سال‌اخیر دارد، درحالی که شاخص‌کل بازار سهام طی یک سال‌گذشته رشد 44درصدی داشته‌است. در انتها باید درنظر داشت با توجه به اهمیت بخش بیمه و صندوق‌های بازنشستگی و اثر آنها بر رشد و توسعه بازارهای مالی، فراهم‌شدن بستر رشد و توسعه این بخش از اهمیت بالایی برخوردار است. سیاستگذاران تنها با درنظرگرفتن رابطه سرمایه‌گذاران نهادی و بازار سرمایه و با استفاده از ابزارهای مناسب و یافتن بهترین راهبردهایی که می‌توانند سرمایه‌گذاری در سهام صندوق‌های بازنشستگی و بیمه‌‌‌‌‌‌گذاران را تشویق کنند، می‌توانند به‌عملکرد خوب صندوق‌های بازنشستگی و شرکت‌های بیمه کمک کنند.
