آیا روند نزولی بازار سهام ادامه می‌یابد؟
سیگنال خطر از بورس به سهامداران
نماگر اصلی بورس تهران در ادامه افت ۱۰/ ۳درصدی هفته قبل، شنبه را نیز نزولی آغاز کرد و به سطوح پایین‌تری تنزل یافت. اگرچه سهامداران در ماه‌های گذشته بارها شاهد نوسان‌های گوناگون بوده‌اند و طی آن حتی از بازار نیز خارج شده‌اند، با این اوصاف کارشناسان بازار سرمایه رفت‌وبرگشت‌های شاخص از کانال ۲میلیون واحد را نوسانات فرسایشی می‌خوانند و معتقدند تداوم این وضعیت می‌تواند نماگرها را به سطوح پایین‌تری سوق دهد. در روزی که شاخص کل بورس بیش از ۱۶هزار واحد عقب‌نشینی کرد بازار سهام نسبت به برخی اخبار مجددا واکنش نشان داد. در روز شنبه اهالی بازار سهام با دو موضوع مواجه شدند.
انتشار اخبار مجمع ایران‌خودرو که به نظر می‌رسید بتواند تا حدودی امید را به بازار بازگرداند، هرگز نتوانست مانع از قرمز‌پوشی نماگرها شود. در روز گذشته مجمع ایران‌خودرو بدون ارائه هیچ راهکار خاصی و با استفاده دوباره از اهرم تجدید ارزیابی دارایی‌ها، به ادامه فعالیت این شرکت رأی داد. این در حالی است که هیچ برنامه جامع و راهکاری برای خروج این خودروساز از گرداب زیان انباشته ارائه نشده است. به این ترتیب می‌توان این‌طور استنباط کرد که استفاده از آیتم تجدید ارزیابی به‌نوعی یک بازی ترازنامه‌ای است که فقط خود را در صورت‌های مالی شرکت نشان می‌دهد و تغییر خاصی در اوضاع و احوال عملیاتی شرکت حادث نمی‌شود. از‌این‌رو اخبارمنتشر‌شده پیرامون این مهم نتوانست بازار را به وجد آورد.
موضوع دوم نیز مرتبط با برخی مباحث پیش‌آمده در مورد امکان تغییرات کاهشی دامنه نوسان بود. این دو مهم سبب شد تا سهامداران مجددا نسبت به تدابیر رئیس سازمان بورس و اوراق بهادار انتقاد کنند. برخی از کارشناسان نیز ضمن اشاره به وضعیت نامطلوب بازار سهام، با مقایسه ارزش دلاری بازار پس از تصدی‌گری ۲۲ماهه مجید عشقی به عنوان سکاندار سازمان بورس و افت ۸۰میلیارد دلاری ارزش بازار طی این مدت، در خصوص تداوم وضعیت مذکور هشدار دادند و استمرار وضعیت کنونی را در راستای تضعیف قیمت سهام و تشدید خروج پول بیان کردند. این موضوع بیانگر این است که سیری که بازار در پیش گرفته تهدیدی برای بازار سرمایه تلقی شده؛ زیرا با خروج پول حقیقی، شانس بازگشت رونق از بورس دریغ می‌شود.
راه نجات بازار از افزایش دامنه نوسان می‌گذرد
تجربه نشان می‌دهد در دورانی که بازار سهام با کم‌رمقی مواجه بوده است، بخش قابل‌توجهی از پول سهامداران خرد به سمت بازارهای دیگر، به‌‌خصوص بازار مسکن به عنوان پناهگاهی امن، کوچ کرده است. این مساله در بلندمدت باعث می‌شود به دلیل نااطمینانی‌های حاکم بر بازار و بی‌اعتمادی‌های پی‌در‌پی با بروز جو منفی برای سهام، خروج پول از بازار سرمایه و ورود آن به بازارهای موازی را به نظاره بنشینیم. در همین رابطه محمدصادق میرزایی، کارشناس بازار سرمایه، گفت: شاخص‌کل بورس طی روز گذشته افت ۱۰/ ۳درصدی را شاهد بود. در این روز مانند روز چهارشنبه خروج پول ادامه داشت و ارزش معاملات خرد در سطحی اندک قرار داشت. بازار در روز گذشته درگیر حواشی خبری نیز بود. یکی از مسائلی که اذهان سهامداران را به خود معطوف کرده، سازو‌کارهای معیوب حجم مبنا و دامنه نوسان بازار سرمایه است. اگرچه وضعیت نقدشوندگی بازار سرمایه تا حدود زیادی متاثر از این امر قرار دارد، اما ذکر این نکته از اهمیت فراوانی برخوردار است که سرنوشت بازار مذکور به سلسله عوامل اثرگذار بر نوسان‌ها گره خورده است.
بنابراین اقداماتی که در راستای بازگشت بازار به روند تعادلی اتخاذ می‌شود، نباید منجر به بی‌اثر شدن متغیرهای مثبت دیگر باشد. درحال‌حاضر بازار با ارزندگی سهام روبه‌رو شده است، با‌این‌حال شرایط نامطلوب حاکم بر بازار وضعیتی را پدید آورده که سهامداران مجاب به فروش دارایی خود در این بازار شده‌اند و افرادی هم که تاکنون از بازار خارج نشده‌اند بدون شک به آن فکر کرده‌اند. بنابراین انتشار برخی اخبار حتی به دروغ و آمیخته با شایعه می‌تواند عواقب جبران‌ناشدنی در تالار شیشه‌ای رقم بزند؛ به ویژه آنکه این اخبار در حوزه تغییرات دامنه نوسان باشد. به نظر می‌رسد درحال‌حاضر افزایش دامنه نوسان به نفع بازار باشد. دو سال قبل سیاستگذار در اقدامی دامنه نوسان را کاهش داد. این امر هم منجر به کاهش نقدشوندگی شد و هم ارزش معاملات را افت قابل‌توجهی داد.
در شرایط کنونی افزایش دامنه نوسان و افزایش ساعت معاملات مناسب‌ترین گزینه است. حالا اگر سیاستگذار نمی‌خواهد دامنه را افزایش دهد بهتر است تغییرات کاهشی را نیز اعمال نکند. تجربه دو سال قبل از عمق فاجعه حکایت می‌کند. در این مقطع دولت نباید در سازوکار بازار دخالت کند و به واسطه سهام شاخص‌ساز سعی خود را در منطقی جلوه دادن روند معاملات به کار گیرد. در معاملات روز گذشته نیز مشاهده کردیم که برخی از سهام بزرگ همچون فارس و فولاد در لحظات آخر با رنج مثبت روبه‌رو شدند تا عدد شاخص بالا باقی بماند و اصلاح منطقی متناسب با سایر سهام انجام نشود.
این در حالی است که به طور میانگین در حدود ۸۵درصد سهام قرمز معامله شدند اما شاخص کل تنها ۸۱/ ۰درصد کاهش یافت. کنترل شاخص سبب بی‌اعتمادی مضاعف برای ورود نقدینگی تازه‌نفس به بازار خواهد شد. بنابراین شاخص‌سازی از دستور‌کار سیاستگذار باید خارج شود. برخی از سهام در بازار پایه با دامنه نوسان مثبت ۳ و منفی ۳ در حال معامله‌اند. برخی دیگر از سهام نیز در بازار اول با مثبت ۷ و منفی ۱ معامله می‌شوند و دامنه نوسان صندوق‌های ای‌تی‌اف هم مثبت ۱۰ و منفی ۱۰ است. با توجه به اینکه بازارگردان هم دارند حال بررسی‌ها حاکی از آن است که نقدشوندگی صندوق‌ها بیشتر از سایرین است و ساعت معاملاتی آنها بیشتر است. راه نجات بازار سرمایه از افزایش دامنه نوسان و بازارگردان‌های متعهد می‌گذرد.
او در ادامه با اشاره به اخبار مجمع ایران‌خودرو بیان کرد: سهامداران امید زیادی به تجدید ارزیابی‌ها داشتند. با توجه به گزارش‌های منتشر‌شده، خبر مثبتی در این بین وجود ندارد و سردرگمی سهامداران ادامه دارد. گروه خودرویی تاثیر بسزایی در کلیت بازار دارد. اما اگر در ماه‌های آینده تجدید دارایی‌های این دو شرکت (ایران‌خودرو و خساپا) انجام شود و تصمیماتی مبنی بر عرضه خودرو در بورس کالا اتخاذ شود، می‌تواند به رونق معاملات بینجامد.
محدودیت‌های ایجاد‌شده از سوی دامنه نوسان سال‌هاست که منجر به ایجاد انجماد در بخش خرید و فروش سهام انجماد شده است. در مورد این قانون حرف‌وحدیث‌های فراوانی وجود دارد و سرمایهگذاران را با چالش‌های متعددی مواجه می‌کند؛ اما شواهد حاکی از آن است که سیاستگذار در مواجهه با اتفاقات جدید دست به اقداماتی در این بخش زده است. نمونه بارز آن دامنه نوسان نامتقارن بود که حواشی بیشماری را به بار آورد. اکنون که بازار سهام به فرسایش معاملاتی گرفتار شده است باید دید متولیان مربوطه دست به چه اقداماتی خواهند زد؟
افزون بر آن تغییر و تحولات افزایشی همواره یکی از خواسته‌های قدیمی سهامداران از سیاستگذاران بوده است. به همین دلیل نباید دامنه نوسان کاهش یابد. کاهش دامنه نوسان قطعا روی بورس اثرگذار است و به‌مرور تبعات محسوسی خواهد گذاشت. کما اینکه باید اذعان کرد که تغییر دامنه نوسان زمانی بر بازار اثرگذار است که بازار روند تعادلی نداشته باشد؛ اما اکنون که بازار متعادل است، این اثر محسوس نیست.
