داستان کج دار و مریز عرضه اولیهها
بورس و فرابورس در منگنه
محمد خبریزاد، تحلیلگر بازار سرمایه در این خصوص گفت: به نظر می‌رسد سازمان بورس و مدیریت بورس‌ها (هم بورس و هم فرابورس) در زمینه عرضههای اولیه از نیمه دوم سال 99 با مشکلی مواجه شدند. این مشکلات مدیریت بورس را در شرایطی قرار داده که مجبور به پیش گرفتن راهی میانه است. این مشکل دو سر دارد یکی این است که مدت‌هاست به بازار سهام پول جدیدی وارد نشده و بورس از کمبود نقدینگی رنج می‌برد. این موضوع از نیمه دوم سال 99 در بازار وجود داشته و پولهای حقوقی و حقیقی مدام در حال خروج از بازار سهام است. وی ادامه داد: همین بی‌‌‌پولی بازار باعث شده اکثر کارشناسان به عرضههای اولیه ایراد بگیرند.
انتقاد واردشده نیز بجاست، کارشناسان می‌‌‌گویند عرضههای اولیه مستقیما پول را از بازار خارج می‌کند. به همین دلیل هم هست که از نیمه دوم سال 99 و مخصوصا در سال‌های 1400 و 1401 سرعت عرضههای اولیه به شدت در بازار سرمایه کم شده است. خبریزاد بیان کرد: باید این را قبول کنیم که شرکت‌های بورس و فرابورس نیز تمام سعی خود را جهت کاهش عرضههای اولیه کرده‌اند اما نباید فراموش کرد که بازار سرمایه ذاتا محلی برای تامین مالی است و اینکه این شرکت‌ها در بازار عرضه شوند یکی از کارکردهای اولیه بازار سرمایه است. یعنی باید این اتفاق رخ دهد و عرضههای اولیه انجام شود و به همین دلیل هم هست که برخی‌ها موافق این عرضهها هستند. البته که موافقان عرضههای اولیه نیز معتقدند که این عرضهها باید کم باشد اما باید باشد چون اصلا بازار سرمایه به همین دلیل تشکیل شده و کارکرد اصلی آن نیز همین تامین مالی است.
عرضههای اولیه باید جذابتر شوند
این تحلیلگر بازار سرمایه اظهار کرد: نکته‌‌‌ای که در این میان مطرح می‌شود این است که سازمان و شرکت‌های بورس و فرابورس باید تمام سعی خود را می‌‌‌کردند تا پول کمتری از بازار سرمایه خارج شود. اما باز هم این خروج پول مداوم را شاهدیم. می‌توان با جذابتر کردن عرضههای اولیه پولهای خارج از بازار را به سمت بازار کشاند. یعنی با عرضههای زیر ارزش پول‌ها را از سایر بازارها به سمت این بازار جذب کنیم. اتفاقی که در دنیا هم به همین صورت رخ می‌د‌هد و مرسوم است. عرضههای اولیه به دلیل اینکه بر اساس تمام تحقیقات و پژوهش‌‌‌های انجام‌شده ریسک بالایی دارند معمولا به صورت زیر ارزش عرضه می‌شوند و این موضوع باعث می‌شود که نقدینگی به صورت خودکار به سمت این عرضهها جذب شود و از بازار سرمایه خارج نشود.
خبریزاد گفت: این اتفاقی است که در دهه 80 و ابتدای دهه 90 خیلی در بازار ما رخ می‌‌‌داد. سهم‌های جذاب با قیمت‌های جذاب در بازار سرمایه عرضه می‌شد و این باعث می‌شد پولهای خارج از بازار برای خرید این سهم‌ها جذب بازار سرمایه شود و آن پول‌ها در بازار سرمایه ماندگار می‌شد. بنابراین شاید با قیمت‌های جذابتر بتوان کمی مشکل را رفع کرد. این تحلیلگر بازار سرمایه بیان کرد: راه‌حل بعدی این است که شرکت‌ها به صورت افزایش سرمایه از محل صرف سهام عرضه شوند تا پولی که در عرضههای اولیه وارد می‌شود از بازار خارج نشود و به آن شرکت‌ها تزریق شود. این کاری است که در عرضه پرسپولیس و استقلال رخ داد و در نتیجه پولی از بازار خارج نشد و به آن دو شرکت رفت. البته درست است که آن شرکت‌ها مشکلاتی داشتند و در آن بحثی نیست اما آن مدل عرضه هم شاید به اینکه نقدینگی کمتری از بازار سرمایه خارج شود کمک کند.
در کنار آن شاید افزایش سهمیه شرکت‌های حقوقی و صندوق‌ها باعث شود پول کمتری از حقیقی‌ها صرف خرید عرضههای اولیه شود. وی ادامه داد: به طور کلی در این میان بورس و فرابورس هم لای منگنه هستند چرا که نکته دیگری هم از نظر قانونی وجود دارد. شرکت‌ها ابتدا درج می‌شوند بعد پذیرش می‌شوند و بعد عرضه می‌شوند، شرکتی که پذیرش شده اما هنوز عرضه اولیه نشده یک مهلت قانونی دارد که اگر آن مهلت قانونی طی شود و عرضه اولیه صورت نگیرد فرآیند درج و پذیرش باید مجددا انجام شود و این موضوع بورس و فرابورس را با مشکلات عدیده‌ای مواجه می‌کند.
خبریزاد گفت: بسیاری از شرکت‌هایی که در حال حاضر عرضه اولیه می‌شوند از یک سال پیش آماده عرضه اولیه هستند اما به دلیل شرایط بازار عرضهها به تاخیر افتاده و الان به اینجا رسیده است. به نظرم عرضههای اولیه فعلا باید به صورت کج‌دار و مریز رفع و رجوع شود و فعلا تحمل کرد. چون تعداد عرضههای اولیه واقعا زیاد نیست و باید به همین صورت موضوع ادامه یابد تا شرایط بازار ثابت شود و شرکت‌های بیشتری بتوانند عرضه اولیه خود را انجام دهند و در نهایت بازار سرمایه نیز در راستای کارکرد اصلی خود حرکت کند.
