چگونه «شاخص» ابرکانال را پس گرفت؟
بازی بورسی با قیمت خوراک
عكس: صبا طاهریان
دومین روز بازگشت بازار از شرایط پرتنش روزهای نزولی در حالی در بیست و هشتمین روز تیرماه به‌وقوع پیوست که همچنان امواج سنگین خبرهای مختلف، آسایش این روزهای بازار سهام را تهدید می‌کند. روز سه‌شنبه نخستین روزی بود که بازار تصمیم گرفت پس از هشت روز متوالی نزول شدید بار دیگر امیدها را برای صعود مجدد تقویت کند. در این میان بود که بازار از هفدهمین روز از فصل تیرماه تصمیم گرفت به مدت هشت روز از کانال ۲میلیون و ۲۰۲هزار‌واحدی به سطح یک‌میلیون و ۹۵۶هزار‌واحدی نزول و تا روز دوشنبه ۲۶ تیرماه کاهش ۱۶/ ۱۱درصدی را ثبت کند.
روز سه‌شنبه بازار به دلیل ارزندگی قیمت سهام، پمپاژ خبرهای مثبت از سوی دولت برای بررسی نرخ خوراک و نوسان قیمت ارز در بازار آزاد، طلسم هشت‌روزه افت را شکست و بیش از ۲درصد رشد داشت. این اتمسفر مثبت بقیه نماگرهای بازار را نیز تحت‌تاثیر قرار داد و روز پرهیجان نسبی را در بازار رقم زد. روز گذشته نیز بازار سرمایه که در انتظار خبر مثبت از جلسه هیات‌دولت در مورد نرخ خوراک بود، روز مثبت دیگری را برای سرمایه‌گذاران ثبت کرد. شاخص‌کل بورس تهران روز گذشته با افزایش ۱۶هزار‌واحدی مرز روانی مهم ۲میلیون‌واحدی را پس‌گرفت و سرانجام در ساعات انتهایی هفته چهارم معاملاتی تیرماه در سطح ۲میلیون و ۱۶هزار‌واحدی آرام گرفت. با افزایش ارتفاع ۸۳/ ۰درصدی شاخص‌کل بورس تهران، شاخص‌کل هموزن نیز حدود ۳۳/ ۱درصد رشد کرد و کانال ۷۱۲هزار‌واحدی را در فتح کرد. در این میان شتاب رشد قیمت‌ها در بازار فرابورس نیز به مانند بازار بورس در روز چهارشنبه جاری بود و نماگر اصلی این بازار با صعود نسبی یک‌درصدی در سطح ۲۶هزار‌واحدی ایستاد. ارزش معاملات خرد بازار چهارشنبه، رقم ۳هزار و ۳۷۳میلیارد‌تومان ثبت شد که رقم پایینی محسوب می‌شود. البته یکی از دلایل کاهش ارزش معاملات، بسته‌بودن بسیاری از نمادهای مهم بازار به دلیل بر‌‌گزاری مجمع‌عمومی آنهاست. همچنین روز گذشته ۷۳میلیارد‌تومان پول حقیقی به گردونه معاملات بازار سرمایه وارد شد تا با وجود اینکه بازار شرایط سختی را پشت‌سر می‌گذارد همچنان امیدی به بازگشت بازار روی ریل صعود را نشان دهد. روزهایی که اخبار مثبتی از گزارش‌های مجامع شرکت‌ها به گوش می‌رسد، اما به‌نظر می‌رسد عوامل مختلفی مانع تاثیرگذاری این گزارش‌های بر بازار می‌شوند.
نوسان آونگی نرخ ارز
به‌طور کلی تغییر ارتفاع نرخ ارز می‌تواند تاثیر زیادی بر متغیرهای مختلف اقتصادی داشته باشد. در بازار سرمایه به‌خصوص سهام دلاری بازار نیز می‌تواند تحت‌تاثیر تغییرات اسکناس آمریکایی قرارگرفته و حال و روز متفاوتی را تجربه کند. در این بین نرخ ارز حدود 12 روز است که روند کاهشی و منفی به خود گرفته‌است. البته با وجودی که نخستین روز از هفته سوم معاملاتی تیرماه هر دلار در حدود 49هزار و 880تومان معامله می‌شد و این نرخ در آخرین روز از ریزش هشت‌روزه متوالی بازار به رقم 48هزار و 850تومانی رسید. در این بازه هشت‌روزه که نرخ ارز حدود هزار تومان کاهش داشته، بازار سرمایه ریزش 11درصدی را تجربه کرده است و در دو روز گذشته نیز که نرخ ارز درکانال 48هزار‌تومانی بوده، بورس تهران حدود 05/ 3درصد صعود کرده است، بنابراین به‌نظر می‌رسد عوامل دیگری به غیر‌از نوسان‌های نرخ ارز عامل آشفتگی بازار هستند. عوامل و متغیرهایی که در کنار قرمزپوش‌کردن تابلوی معاملاتی موجب افزایش سونامی بی‌اعتمادی سرمایه‌گذاران نسبت به این بازار مالی می‌شوند.
قصه پرحاشیه نرخ خوراک
بازار سرمایه پس از تجربه تلخی که در سال99 رقم زد، به مدت دو سال‌در بهت و حیرت عجیبی فرو رفته بود. با فرارسیدن هشتمین ماه سال‌گذشته بازار سرمایه نیز تصمیم گرفت از چاله رکودی دو‌ساله خارج شود و برای آغاز یک روند صعودی پر شتاب و پر فروغ آماده شود، از این‌رو بود که بازار فصل پاییز را به امید پایانی درخشان در انتهای سال‌به اتمام رساند و آخرین ماه سال‌ماهی کم‌نظیر برای سرمایه‌گذاران و معامله‌گران تلقی می‌شود. روند صعودی بورس تهران نشان می‌دهد، فروردین ماه سال‌جاری را پرفروغ‌تر از سال‌گذشته به پایان رسانده است. روزهای کم‌تکرار بازار تا اواسط اردیبهشت میهمان سرمایه‌گذاران بود و در روز 16 اردیبهشت بازار سهام قله 2میلیون و 535هزار‌واحدی را فتح کرد. تنها یک روز از فتح قله 2میلیون و 500هزار‌واحدی نگذشته بود که 17 اردیبهشت روز خونین بازار سرمایه رقم خورد، به‌طوری‌که صف‌های فروش بسیار سنگین چند‌روزه تابلو معاملاتی را به سرخی لاله‌های واژگون درآورد. در همان زمان بود که معامله‌گران بازار سهام غرق در بهت و حیرت بودند و ریزش‌های آبشاری، آسایش را از آنها گرفت. نوسان‌های بازار سرمایه حدود 51 روز ادامه پیدا کرد و بازار در بحبوحه اخبار ضد‌ونقیض برجامی و نوسان نرخ ارز به حرکت خود در سطوح حمایتی مختلف ادامه داد، تا اینکه اوایل تیر ماه سال‌جاری انتشار نامه افزایش نرخ خوراک گاز شرکت‌های پتروشیمی و سایر صنایع، مهر تاییدی بر علل ریزش سنگین شاخص‌کل بورس تهران در 17 اردیبهشت ماه بود. بازاری که سراسر در شگفتی فرو رفته بود و با وجودی که اقدامات اساسی نسبت به شفافیت اطلاعات انجام‌شده اما انتشار این نامه‌بار دیگر گمانه‌زنی‌ها را مبنی‌بر شکاف اطلاعاتی در این بازار افزایش داد. بر همین اساس بود که ششم تیرماه سازمان بورس اعلام کرد تمام معاملات ۱۷ اردیبهشت را بررسی و اسامی متخلفان را اعلام خواهد کرد. این افزایش نرخ‌ها اگرچه درلایحه بودجه‌سال1402 در آذرماه سال‌گذشته هم عنوان‌شده بود، اما افزایش 40درصدی نرخ خوراک آن‌هم به‌یک‌باره، درست زمانی‌که بازار شرایط نامطلوبی را تجربه می‌کند تیر خلاصی بر پیکره کم‌جان بازار و سرمایه‌گذاران زد.
طبق قانون و آیین‌نامه افشای اطلاعات، هرگونه عدم‌شفافیت در اطلاعات و خرید و فروش سهام ناشی از این اطلاعات تخلف محسوب می‌شود. احسان خاندوزی، وزیر اقتصاد، این نامه را در قالب یک طرح ارزیابی کرد، در حالی با واکاوی این نامه می‌توان به این نکته اشاره کرد که این وزارتخانه خود یکی از پیشنهاد‌دهنده‌های آن بوده‌است. از سوی دیگر، امیرمهدی صبائی، مدیر نظارت بر بورس‌های سازمان بورس گفت: در چارچوب نظارت معمول و طبق رویه‌‌‌‌‌های نظارتی، از تاریخ ۱۷ اردیبهشت‌‌‌‌‌ماه تاکنون، چندین پرونده معاملات مبتنی بر اطلاعات نهانی، پیش‌‌‌‌‌دستی در معاملات و سوءاستفاده مربوط به اشخاص حقوقی، شناسایی شده و سازمان بورس در حال رسیدگی به این موضوع است. بازار سهام در چنین اتمسفری به روند خود ادامه داد اما در روز سه‌شنبه هفته‌جاری اخبار مثبتی مبنی‌بر بررسی این ابلاغیه در فضای غبارآلود بازار پیچید. این خبر احتمال بازگشت نرخ جدید به نرخ‌های گذشته را به بازار مخابره کرد و امیدها را نسبت به بهبود شرایط فعلی بازار افزایش داد. روز گذشته نیز بازار در پی بررسی این مصوبه توسط هیات‌دولت تا اواسط روز واکنش مثبتی از خود نشان می‌داد، پس از اینکه اعلام شد هیات‌دولت تصمیمی در تغییر نرخ جدید ندارد بازار نیز گوش به زنگ از این خبر از ادامه روند سبزی که آغاز کرده بود سرد شد تا پازل هت‌تریک نوسان‌گیری باخبر نرخ خوراک برای برخی معامله‌گران تکمیل شود. به‌عبارت دیگر، این سومین‌بار است که خبر تعیین نرخ خوراک گاز پتروشیمی‌ها، سرعتگیر رشد شاخص‌کل شده‌است.
موج ترس در بین سهامداران بورسی
در این میان پیام الیاس‌کردی، کارشناس بازار سرمایه درخصوص دومینوی رفت و برگشتی مصوبه نرخ خوراک شرکت‌های پتروشیمی و عدم‌تغییر آن توسط جلسه روز گذشته هیات‌دولت گفت: بازار سرمایه حدود 6 هفته‌ای است روزهای جهنمی‌سنگینی را پشت‌سر می‌گذراند. یکی از دلایل ریزش روند صعودی بازار را می‌توان اصلاح نسبی نرخ ارز دانست که بازار سرمایه همگام با آن وارد فاز اصلاحی و رکودی شد؛ در واقع پاسخ بازار سهام نسبت به کاهش نرخ ارز را می‌توان منطقی دانست، چراکه صنایع دلاری بازار به‌شدت تحرکات نرخ ارز را زیرنظر دارند و با تغییرات ذره‌بینی این اسکناس سبز رنگ این صنایع نیز به جوش و خروش آمده و می‌توانند روند بازار را تحت‌تاثیر قرار دهند. نکته حائزاهمیت اواسط اردیبهشت اتفاق افتاد. زمانی‌که بازار ریزش سنگین و سهمناکی را تجربه کرد که اکثر قریب به یقین سرمایه‌گذاران در شگفتی آن با صف‌های عجیب و غریب فروش هیجانی مواجه شدند که البته حدود 50 روز بعد مشخص شد دلیل این صف‌های فروش هیجانی تغییر نرخ خوراک شرکت‌های پتروشیمی بوده که بازار را سردرگم ساخته است. در این میان می‌توان اظهار کرد که با وجودی که در هفته‌های گذشته ریسک‌های گوناگونی بر بازار تحمیل شده و بازار سرمایه نیز به سختی توانسته بود با این ریسک‌ها از جمله کاهش نرخ ارز کمر راست کند اما به‌یک‌باره انتشار این نامه رمقی برای بازار نگذاشت و بازار زیر فشار این عوامل دوام چندانی نیاورد. انتشار این نامه موجی از ترس را چه در بین سهامداران بلکه بین صنایع نیز حکمفرما کرد و امکان تغییر نرخ در باقی صنایع نیز وجود خواهد داشت.
با وجودی که اگر به تجربه کشورهای موفق در این زمینه نگاهی بیندازیم متوجه می‌شویم که سیاستگذاری‌های بلندمدتی در این زمینه اتفاق می‌افتد تا سرمایه‌گذاران را با ریسک‌های مختلف سیستماتیک و غیر‌سیستماتیک روبه‌رو نکنند. با توجه به اینکه روز گذشته در جلسه هیات‌دولت با بازگشت نرخ خوراک به نرخ قبلی موافقت نشد، به‌نظر می‌رسد نرخ جدید مورد موافقت دولت است. البته باید متذکر بود که نرخ‌های جهانی نیز در سردرگمی کامل به‌سر می‌برند؛ احتمال افزایش در نرخ‌های جهانی وجود خواهد داشت و بازار سرمایه نیز پس لرزه‌های آن را در میان‌مدت احساس خواهد کرد. با بررسی کشورهای پیشرفته می‌توان دو راه حل بر‌‌گزاری جلسه‌های کارشناسی از چندین ماه قبل از اعلام آن و افزایش پله‌ای این نرخ را عنوان کرد.
برای اطلاع از نظر تحلیلگران بازار سهام در مورد اثر تغییرات نرخ خوراک بر بازار سهام، باشگاه اقتصاددانان را مطالعه کنید.
