رمزگشایی از سکته بورس
بررسی روند معاملات خرداد حاکی از آن است که در خردادماه صنایع زیادی نتوانستند در زمره ناجیان بورس قرار بگیرند و عمدتا سهام گروه‌های خودرویی به دلیل حواشی ایجاد‌شده در بین شورای رقابت و وزارت صمت بر سر عرضه خودرو در بورس کالا، با نوسان بیشماری مواجه بوده‌اند. در ماهی که گذشت نماگرهای بورسی بعد از تجربه روند صعودی بورس تا میانه‌های اردیبهشت، تا آستانه آغاز فصل تابستان با عقب‌‌‌‌‌نشینی و کاهش ارتفاع همراه بودند. بررسی‌ها نشان می‌دهد خرداد پرحادثه فقط برای بورس تهران دردسر‌ساز نبوده است و این ماه شاخص قیمتی بازارهای دارایی را نیز به زیر کشیده است.
بر همین اساس می‌توان گفت نتیجه چنین عملکردی می‌تواند متاثر از چند متغیر مشترک بر وضعیت بازارهای مذکور قلمداد شود. با نگاهی به وضعیت بازار سهام در سال‌های ۱۴۰۰ و ۱۴۰۱ درمی‌یابیم که طی این دو سال به‌رغم تقویت انتظارات تورمی و خیز جدی بازارهای دارایی برای صعود‌های پی‌در‌پی قیمتی، اما بورس بی‌تفاوت به این اتفاقات راه خودش را رفته است؛ روندی نوسانی که تا مدت‌ها صدای سهامداران را درآورد و با ورود به فاز فرسایشی با قدرتی مثال‌زدنی دنبال شده است.پیشروی انتظارات تورمی و اوج‌گیری قیمت‌ها در بازارهای موازی نه‌تنها در این دو سال نتوانست منجر به رونق و گرم شدن معاملات بورسی شود، بلکه فرصت کافی برای سرمایه‌گذاران عمدتا حقیقی را فراهم کرد تا با سرعت بیشتری از بازار خارج شوند.
در این میان خریداران تازه‌نفس نیز به دلیل ترس از ریزش‌های بیشتر اولویت سرمایه‌گذاری را در بازارهایی قرار دادند که با حداقل ریسک مواجه بودند. بازدهی مثال‌زدنی بهای سکه (به‌ویژه ربع سکه با بازدهی ۱۸۸درصدی در بازه ۱۲ماهه)، طلا، دلار، مسکن و خودرو در ۱۴۰۱به‌وضوح نشان می‌دهد در عین ناباوری پای انتظارات تورمی به بورس باز نشده است.اما وضعیت کنونی بازار سهام در خرداد همراه با روند نزولی بازارهای موازی (غافل از وضعیت تورمی) این بازار را با یک پرسش اساسی همراه می‌کند: روند صعودی بازارها که نتوانست بورس را بالا بکشد در شرایطی که این بازارها هم‌اکنون خلاف مسیر دو سال قبل را در پیش گرفته‌اند، چه اثراتی را بر بازار مذکور بر جای می‌گذارد؟ در این خصوص دو سناریوی قابل‌تامل مطرح است. از دو سناریوی محتمل برای روند آتی بورس، یک سناریو پرواز بازار سهام را به عوامل متعدد و در عین حال سخت و پرابهام گره می‌زند.
در بین این عوامل شاید مهم‌ترین متغیر را بتوان مرتبط با وضعیت سیاست خارجی، تشدید یا کاهش تحریم‌‌‌ها و تحولات منطقه‌‌‌ای عنوان کرد که از یک سو بارها حواشی این اخبار بورس را به‌شدت تحریک و وادار به واکنش کرده و از سوی دیگر سمت‌وسوی آن را مشخص کرده است. در ماه قبل نیز همین متغیر، بازارها، فضای رسانه‌ای و افکار عمومی را به خود معطوف کرد به طوری که پرسش‌ها از سرانجام رویکرد و استراتژی آمریکا در رابطه با پرونده هسته‌ای ایران همه بازارها را مورد هدف قرار داده است. به این ترتیب می‌توان اذعان داشت که فارغ از عوامل بنیادی بنگاه‌های بورسی که در‌حال‌حاضر محرک جدی برای رشد بورس محسوب می‌شوند، بازار سهام در جدال با مجموعه اخبار و تفسیرهای متناقض حاکی از حل اختلافات هسته‌ای کشور بازنده بزرگ این نبرد بوده است.
از این‌رو ایجاد تغییرات مثبت و روشن شدن مختصات گشایش‌های سیاسی و تثبیت رفتار ارز به مثابه خروج تدریجی سرمایه‌گذاران از لاک دفاعی خواهد بود. اما در دومین سناریوی بورسی، بر خروج از بن‌بست معاملاتی طی ماه‌های آینده بر مسیری روشن و امیدوارکننده تاکید می‌شود. درسناریوی مذکور که با تکیه بر تحلیل بنیادی بنا شده است، ضمن تاکید بر بازدهی مثبت بورس در میان‌مدت و بلند‌مدت، خوش‌بینی‌هایی بر تالار شیشه‌ای حاکم است که خروج بازار مذکور از رخوت معاملاتی را محتمل‌تر از سناریوی نخست می‌داند. به نظر می‌رسد طرفداران این سناریو جاماندگی تالار شیشه‌ای از فضای تورمی حاکم بر اقتصاد را دلیلی متقن برای کاهش شکاف موجود میان بازدهی بورس و سایر بازارها می‌دانند.
هما‌ن‌طور که ملاحظه می‌کنیم در این خوش‌بینی تاکید ویژه بر«استراحت و تنفس قیمتی در کلیت بازار سهام» پس از موج‌های افزایشی، به‌شدت پر‌طرفدار است؛ در همین راستا سقوط قیمتی در بازار سهام تداوم چندانی نخواهد داشت و شاخص توانایی پس گرفتن کانال‌های از‌دست‌رفته را دارد. در ادراک این مساله یک نکته مهم نهفته است و آن این است که نسبت P/ E بازار که هم اکنون به محدوده ۸ رسیده است، هرچند ارزان نیست، اما نسبت به بازارهای دیگر در وضعیت قابل‌قبول‌تری قرار دارد و فاصله زیادی با وضعیت حباب‌گونه مشابه سال
۱۳۹۹ دارد. علاوه بر این موضوع با لحاظ کردن تقسیم سود مجامع و گزارش‌های ماهانه و فصلی شرکت‌ها، انتظار رشد بیشتر P/ E وجود دارد. با توجه به چنین مساله‌ای بازار اکنون از پتانسیل فراوانی برای خیز مجدد برخوردار است. با این نگاه کاهش تب بازارها نیز نباید موجب نگرانی سرمایه‌گذاران بازار سهام شود. حتی برخی پیش‌بینی‌ها حاکی از آن است که تداوم روند بازارهای موازی می‌تواند سبب خروج پول از این بازارها به سمت بورس شود. در چنین سناریویی که بورس توانایی احیا دارد، یک پرسش مهم خودنمایی می‌کند. بازگشت بورس به مدار تعادلی در وضعیت ریزشی بازارها و از سویی پیشینه بازار سرمایه در دو سال و نیم گذشته چه معنایی برای سرمایه‌گذاران دارد؟ واقعیت این است که ماهیت رفتار سهامداران در سال‌های اخیر به ظرفیت‌های محدود صبر معاملاتی خلاصه شده است.
یعنی به‌ندرت دیده شده که بازیگران خرد این بازار بتوانند هم‌زمان هم از پس تنش‌های اعمال‌شده بر این بازار برآیند و هم به سهامداری ادامه دهند. آنچه در این سال‌ها در بورس تهران به وقوع پیوسته است گذار ناموفق از رقابت با بازارهای موازی و ناتوانی در کنترل هیجانات منفی بوده است که ثمره‌ای جز قطع ارتباط سهامدار با بورس نداشته است. بنابراین پیش‌بینی در مورد روند آتی بازار سهام با توجه به رفتار معامله‌گران می‌تواند سناریوی سومی را به جریان بیندازد. صعود‌های کم‌رمق در کنار ضربه‌گیرهای مقطعی شاید در راستای تنش‌زدایی از بازار سهام بتوانند سطح امنیت روانی معامله‌گران را از حالت اضطرار خارج کرده و سبب ورود پول پایدار به سمت آن شود.
