آخرین تغییرات عرضه خودرو در بورس کالا زیر ذره‌بین کارشناسان
خواب خودرو برای بورس
گرچه شواهد امر حاکی از آن است که پرونده «خودروی بورسی» تعیین‌تکلیف شده است، اما با توجه به اینکه در ماه‌های گذشته عرضه خودرو در بورس کالا محل اختلاف سیاستگذاران بوده است، سرانجام این پرونده با اماواگرهای فراوانی روبه‌روست. با وجود آنکه نمایندگان مجلس در نشست علنی روز یکشنبه و در ادامه بررسی بخش درآمدی لایحه بودجه سال ۱۴۰۲ کل کشور، بند ۱۳ تبصره ۶ ماده واحده لایحه بودجه ۱۴۰۲ مبنی بر عرضه محصولات شرکت‌های خودروسازی داخلی و واردکنندگان خودروهای خارجی در بورس کالا را تصویب کردند، اما رفت‌و‌برگشت‌های مکرر تصمیمات سیاستگذار در این بخش وضعیتی را به وجود آورده که طی آن خود خودورسازان نیز نمی‌توانند به طور مشخص نسبت به ورود به بورس کالا مطمئن باشند.
برخی از کارشناسان بازار سرمایه خروج پول قابل‌توجه از جریان دادوستد‌‌‌‌‌های بهمن‌ماه را بالاگرفتن دعوای شورای رقابت، سازمان بورس و مجلس عنوان می‌کنند که در نهایت با واکنش منفی سرمایهگذاران خرد و تشدید عرضه سهام خودرویی و ساخت قطعات مواجه شد. به باور کارشناسان بازار سرمایه، اوج‌گیری اختلاف‌نظرها در مورد عرضه «خودروی بورسی» که نشان از تضاد فاحش در گفتار و رفتار سیاستگذار دارد مهم‌ترین عامل کلیدی در نوسانات منفی تالار شیشه‌ای در بهمن بوده است.
اما برخی دیگر از فعالان اقتصادی واکنش رئیس سازمان بورس به آخرین تغییرات عرضه خودرو در بورس کالا را تا حدودی به منزله بازگشت آرامش به فضای معاملاتی این گروه در بورس تهران می‌دانند. مجید عشقی در همین رابطه گفت: دغدغه اصلی ما برای عرضه خودرو در بورس کالا این است که مصرف‌کننده به کالای موردنیاز خود با قیمت مناسب برسد، همچنین تولیدکننده به نحوی کالای خود را بفروشد که ادامه حیات دهد و رشد و توسعه داشته باشد. او درادامه افزود: زمانی که هیات پذیرش عرضه کالایی در بورس را مصوب میکند، دیگر کسی نمی‌تواند کالایی را از بورس خارج کند مگر آنکه عرضه‌کننده درخواست خروج از بورس را بدهد یا دیگر عرضه نکند که این مساله موضوعی جداست.
عشقی افزود: با توجه به قوانینی که وجود دارد، کالای پذیرفته‌شده در بورس از سایر مقررات پیروی نمی‌کند و مطابق مقررات بازار سرمایه تصمیم‌گیری می‌شود. وی گفت: کالاهای دیگری هم داریم که در سال‌های گذشته توسط شورای رقابت انحصاری تشخیص داده شده بود؛ اما با توجه به دستورالعمل شورای رقابت، این کالاها در بورس کالا در حال معامله هستند؛ در این زمینه شورای رقابت یک سری ملاحظات داشت که آنها را عرضه‌کننده‌ها در عرضه‌ها رعایت کردند و کالاها چندین سال است در حال عرضه است. عشقی افزود: به این ترتیب منافاتی بین مصوبه شورای رقابت و عرضه در بورس نمی‌بینیم و همچنان این عرضه‌ها ادامه خواهد داشت.
رئیس سازمان بورس ابراز امیدواری کرد: این عرضه‌ها منجر به رفع مشکلات صنعت، افزایش کیفیت خودرو و افزایش عرضه‌ها شود. عشقی معتقد است در بحث خودرو باید به نحوی عمل شود که همه ذینفعان صنعت بتوانند به اهداف خود برسند. این اظهارات در حالی عنوان می‌شود که برخی شواهد می‌تواند از عدم‌بازگشت اقبال از سوی سهامداران حقیقی به گروه خودرویی خبر دهد. فعلان بورسی در هفتههای گذشته نسبت به حواشی ایجادشده پیرامون عرضه خودرو انتقاداتی را به سیاستگذار وارد کردند؛ از این‌رو به دلیل وجود چنین فضای مبهمی از سوی مراجع مختلف امکان پشت پا زدن سهامداران خرد به این گروه بزرگ وجود دارد.
پیشتازی گروه خودرو
بورس تهران از ابتدای اسفند رکوردهای عمیق و رونق‌‌‌‌‌‌‌های دور از تصوری را به خود دیده است. به این ترتیب اگر متغیرهای اثرگذار بر روند بازار دستخوش تغییرات جدی شوند بازار سهام نیز از روند صعودی که در پیش گرفته است مجددا خارج خواهد شد. یکی از این متغیرها وضعیت عرضه خودرو در بورس کالاست که سکته‌های مکرر این گروه، معاملات آتی خودرویی را مبهم جلوه می‌دهد.
علی عصاری، کارشناس بازار سرمایه، با بیان این مطلب گفت: در هفتههای اخیر، با دریافت اخبار مثبت خودرویی، معاملات سهام این گروه‌ها با افزایش حجم روبه‌رو شده است. به نظر می‌رسد سهام گروه‌های خودرویی برای مدتی در وضعیت صعودی باقی بماند و شاهد سرک کشیدن پول حقیقی به این گروه پرمخاطره باشیم؛ که اگر این روند تداوم یابد امیدواری‌های جدیدی در این زمینه ایجاد خواهد شد. اما در صورت کمرنگ‌تر شدن خوش‌بینی‌ها مجددا سهام گروه‌های مذکور در مسیر نوسانی قرار خواهد گرفت. شواهد نیز نشان می‌دهد گروهی از متقاضیان خرید سهام گروه خودرو طی هفتههای قبل در نتیجه انتشار اخبار ضدونقیض مربوط به عرضه سهام خودرو در تالار نقره‌ای برای خرید سهام در نقش تماشاچی ظاهر شدند و خرید خود را تا مشخص شدن تصمیمات قطعی سیاستگذار به تعویق انداختند.
او با اشاره به وضعیت دلار در کانال ۵۰هزارتومان و اثرات آن بر سهام خودرویی افزود: رفتار دولت نشان می‌دهد به دنبال تامین منابع و نقدینگی است. این موضوع از کسری بودجه دولت کاملا مشهود است. از این منظر و با بررسی اخبار روز گذشته مجلس شاید بتوان گفت دولت به دنبال جذب نقدینگی از مسیر خودروسازان است. نیاز به نقدینگی از سوی دولت شرایطی را سبب شده تا در کوتاه‌مدت شاهد اخبار منفی در حوزه عرضه خودرو نباشیم.
به گفته این کارشناس بازار سرمایه، در میان بازارهای دارایی، خودرو یکی از پرحباب‌ترین بازارها به شمار می‌آید. از این منظر این بخش از پتانسیل بالایی برای جذب نقدینگی برخوردار است، آن هم برای دولتی که با سخت‌ترین موانع اقتصادی و غیراقتصادی دست به گریبان است. در ماه‌های گذشته تیم اقتصادی دولت بارها بر کسری بودجه ۱۴۰۲ تاکید کرده است. همین امر کافی است تا نظاره‌گر رونق بازار خودرو در جهت منافع دولت باشیم. واقعیت امر این است که بازار خودرو در سال ۹۹ نیز با حباب قیمتی شدیدی مواجه بود که به نظر می‌رسد اکنون این وضعیت در حال تکرار است. با توجه به اینکه مشخص نیست حباب قیمتی خودرو چه زمانی تخلیه شود این روند را می‌توان ادامه‌دار تصور کرد.
عصاری ضمن اشاره به میزان بالای تقاضا در گروه‌های خودرویی اظهارکرد: بازار خودرو کشش عرضه بیشتر را نیز دارد. بنابراین حجم بالای تقاضا و روند صعودی قیمت دلار بر جذابیت‌های بازار مذکور افزوده است. بررسی سهام گروه‌های خودرویی در روز گذشته نیز حاوی یک پیام مهم است: تقاضا در این گروه‌ها رو به فزونی است. افزایش حجم معاملات خودرویی در روز دوشنبه به‌وضوح بر این مدعا تاکید میکند. طبیعتا اخبار مثبت پیرامون رفت‌و‌آمدهای برجامی نیز منجر به رونق این گروه‌ها خواهد شد.
او با بیان اینکه در شرایط کنونی بازار سهام، گروه‌های خودرویی بیشترین پتانسیل رشد را دارند، تاکید کرد: با توجه به شرایط بازار و رکوردشکنی‌های اخیر، گروه‌های خودرویی در میان شاخص‌سازها می‌توانند معاملات جذاب‌تر و داغ‌تری را پیش رو داشته باشند. تجربه نشان می‌دهد در زمان حرکت بازار به سمت جلو، این مسیر از گروه‌های خودرویی آغاز شده است.
بهبود نسبی وضعیت خودروسازان
او در خصوص اثرات عرضه خودرو در بورس کالا بر وضعیت خودروسازان نیز گفت: روند زیاندهی خودروسازان، به‌خصوص خودروسازان بزرگ کشور، در کنار جولان دلالی و واسطه‌گری در این بازار، شرایط نامطلوبی را برای این صنعت به وجود آورده است. از این‌رو به نظر می‌رسد استفاده از بورس کالا به عنوان سازوکار فروش خودرو وضعیت بهتری را برای خودروسازان رقم بزند. شفافیت ایجادشده در مباحث قیمتی و فروش خودرو باعث می‌شود با حذف رانت حاصل از قیمت بازار آزاد و قیمت دستوری، فاصله قیمتی با بازار کاهش یابد و خودروسازان از چرخه معیوب زیاندهی خارج شوند. به همین دلیل تداوم عرضه خودرو در بورس کالا با استقبال خودروسازان و سهامداران روبه‌رو شده است، تا در عمل ضمن بهبود وضعیت خودروسازان، سهامداران نیز به کسب سود بپردازند.
شکست انحصار قیمت‌گذاری خودرو در بورس کالا شرایط متفاوتی را برای گروه‌های مذکور رقم زده است. در این میان اخبار مثبت برجامی و حصول توافق می‌تواند نقش مهمی در بهبود عملکرد این صنعت ایفا کند. با توجه به این موضوع که سهامداران به تبعات این امر واقف هستند، می‌توان افزایش قیمت تحت‌تاثیر سیگنال برجام و بورس‌‌‌‌‌‌کالا را در سناریوهای این گروه گنجاند. از سویی دیگر اظهارات اخیر رئیس سازمان بورس می‌تواند برای شرکت‌های دیگر خودرویی که همچنان پشت درهای تالار نقره‌ای هستند و بورسی نشدند، خبری مسرت‌بخش باشد. بررسی‌ها حاکی از آن است که سرمایهگذاران صنعت خودرو در روزهای اخیر تحت‌تاثیر روند فعلی بازار و رویداد‌‌‌‌‌‌های مثبت، از جمله امکان حصول توافق در بخش سیاست خارجی و تداوم عرضه محصولات خودرویی در بورس کالا، فراتر از انتظارات ظاهر شده‌اند. این در حالی است که به نظر می‌رسد شاهد افزایش قیمت بیشتر سهام خودرویی باشیم. خودورسازان نسبت به سال گذشته در وضعیت بهتری قرار دارند و شاهد کاهش درگیری‌های سفته‌بازان و معامله‌گران آپشن هستند.
او در پایان گفت: خودرویی‌ها معمولا محلی برای ورود پول‌های سنگین به بازار بوده‌اند. در سال‌های ۹۸ و ۹۹ نیز بازار نظاره‌گر چنین روندی از سوی گروه‌های خودرویی بود. با توجه به رخدادهای اخیر امکان ایجاد شرایط مشابه این سال‌ها برای ۱۴۰۱ وجود دارد. در سال‌های گذشته کارشناسان در خصوص زیاندهی تولیدکنندگان خودرو هشدارهایی داده بودند. با عنایت به این مهم که مبلغ بهای تمام‌شده محصولات خوروسازان به طور سنتی از مبلغ فروش بیشتر است برآوردها از افزایش زیاندهی تولیدکنندگان خبر می‌د‌اد که امید می‌رود با میزبانی بورس کالا، پرونده این وضعیت ناخوشایند بسته شود.
در سال‌های گذشته تولیدکنندگان مهم‌ترین دلیل زیاندهی خود را سیاست‌های دستوری عنوان کرده‌اند که طی این مسیر هزینه تولید محصولات با قیمت فروش همخوانی نداشته و تولیدکنندگان را با ضرر و زیان هنگفت مواجه کرده است. کارشناسان بر این باورند که در صورت حذف همیشگی قیمت‌گذاری دستوری، خودروسازان تا حد زیادی از گرداب زیاندهی خارج خواهند شد و حتی می‌توانند به درجه‌ای برسند که به‌راحتی سوددهی را تجربه کنند.
تردیدهای یک صنعت پرحاشیه
بازار سهام در نیمسال دوم ۱۴۰۱ چندین بار با شوک مداخله دولت در عرضه خودرو مواجه شد؛ به طوری که این امر موجب شد در برخی از روزهای معاملاتی، بازار با تشدید عرضه سهام در نمادهای خودرویی مواجه شود. این موضوع نشان می‌دهد بازار سهام تا چه میزان می‌تواند تحت‌تاثیر مداخلات سیاستگذار در داخل و خارج از این بازار تغییر رویه دهد. هم‌اکنون که مباحثی درخصوص عرضه خودرو در بورس کالا مطرح شده است، بورسی‌ها برای بهبود اوضاع در نمادهای خودرویی و زیرمجموعه آن خیز جدیدی برداشته‌اند که می‌تواند در نهایت منجر به تداوم سبزپوشی بازار شود و در عین حال مشت محکمی بر قیمت‌های دستوری باشد. از این منظر این امکان وجود دارد که بازار خودرو و سهام این گروه‌ها با رونق روبه‌رو شوند.
در ماه‌های قبل بن‌بست احیای برجام از اصلی‌ترین دلایل رشد بازارهای دارایی و تشدید شکل‌گیری تقاضا در بازارهای دارایی بوده است. اما بورس تهران به دلیل دخالت سیاستگذار در سازوکار این بازار تا مدت‌های مدیدی نه به صعود نرخ‌ها در بازار ارز و انتظارات تورمی واکنشی نشان داد و نه وقعی به عملکرد ماهانه و فصلی شرکت‌ها نهاد. این در حالی است که بازار سهام در واکنشی دیرهنگام از اسفند توانست خود را احیا کند و قوای از‌دست‌رفته را باز پس گیرد. حالا و در چنین شرایطی به باور کارشناسان بورسی صنعت خودرو می‌تواند جهش اخیر را تضمین کند، اگر مجددا دستخوش تغییر و تحولات سیاستی نشود. افزایش رونق بازار و تداوم حضور گرم سرمایهگذاران در شرایطی امکان‌پذیر است که بعد از یک موج رونق، سناریو‌ی دخالت سیاستگذار در بازار پررنگ نشود که در عمل می‌تواند تضعیف طرف تقاضا را مجددا به رخ بازار بکشد.
واکنش منفی به سقف ۲۰ درصدی
اخیرا در جلسه مجلس شورای اسلامی درباره شرایط عرضه خودرو در بورس کالا مصوب شده است که امکان عرضه به قیمت بیش از ۲/ ۱برابر قیمت پایه ممکن نیست. به گونه‌ای که سقف رقابت بر سر خرید خودرو در بورس کالا، نهایتا ۲۰درصد بالاتر از قیمت پایه می‌تواند باشد. برخی کارشناسان معتقدند در صورت عدم اصلاح سازوکار تعیین قیمت پایه خودرو، تعیین سقف ۲۰درصدی برای رقابت عرضه خودرو در بورس کالا می‌تواند باعث ایجاد برخی اشکالات در اصل عرضه خودرو در بورس کالا شود. این موضع نیز واکنش منفی فعلان بورسی را به دنبال داشته است. در همین رابطه ایمان رئیسی، کارشناس بازار سرمایه، در گفت‌وگو با «دنیای اقتصاد»گفت: سقف ایجاد شده بازار را به هم خواهد ریخت مگر آنکه عرضه‌ها به قدری افزایش یابد که سقف ۲۰درصدی مانعی ایجاد نکند.
او در ادامه افزود: عدم امکان عرضه به قیمت بیش از ۲/ ۱ برابر قیمت پایه شرایطی را به وجود می‌آورد که طی آن سقف ایجادشده با میزان تعیین‌شده عرضه خودرو مشکلات عدیده‌ای را به وجود آورد. در چنین حالتی هر سهامداری که زودتر وارد عمل شود می‌تواند سهم را بخرد؛ این در حالی است که وضعیت اینترنت در داخل کشور جوابگوی این مصوبه و حواشی آن نیست.
به گفته ایمان رئیسی، بورس کالا در حال حاضر با مشکل میزان عرضه خودرو مواجه شده است که جوابگوی سهامدار نیست. شواهد نشان می‌دهد حجم بالای نقدینگی به سمت بازار خودرو به عنوان یک بازار سرمایه‌ای درحال حرکت است. از این منظر سیاستگذار باید تغییراتی در خصوص میزان عرضه خودرو در تالار نقره‌ای اعمال کند. هرچه تقاضا بیشتر شود بازار با موانع پیچیده‌تری مواجه خواهد شد؛ این در حالی است که خبر تداوم عرضه خودرو و تاکید رئیس سازمان بورس بر این امر موضوع مهم و سرنوشت‌سازی برای بازار سهام محسوب می‌شود اما برخی تصمیمات در این مورد مشکل‌ساز خواهد شد.
این تصمیمات دوگانه ضرورت این نکته را بیش از پیش گوشزد میکند که سیاستگذار قبل از هر چیز باید موضع خود را مشخص کند؛ باید مشخص شود درحالی‌که تورم در کشور به سطوح بی‌‌‌‌سابقه‌‌ای رسیده و سطح نقدینگی رکوردهای تاریخی را جابه‌جا کرده است چرا بازار سهام در میان سایر بازارهای دارایی در رتبه آخر بازدهی‌ها قرار دارد؛ آن‌هم به عنوان بازاری مولد. بررسی‌ها حکایت از آن دارد که هنگام تغییرات سیاستگذاری‌ها بازار با افزایش ترس سهامداران مواجه می‌شود که این روند در بازارهای پرریسکی نظیر سهام ممکن است منجر به توقف قیمت‌ها در روند صعودی شود. از ابتدای ۱۴۰۱ به همین دلیل بازار سهام خود را با تاخیر بسیار زیاد با شرایط تورمی وفق داده است و نتوانسته انتظارات در این بخش را برآورده سازد.
