الگوی شاخص‌کل در ۱۶ ماه بررسی شد
تکرار تاریخ در نماگر بازار سهام
بررسی شاخص‌کل بازار سهام در 16 ماه نشان می‌دهد یک الگو در دو بازه زمانی کاملا تکرار شده و در ابتدای سومین تکرار خود قرار دارد. در الگو‌های قبلی یک رشد 400هزار‌واحدی مشاهده شده و پس از آن، بازار وارد روند اصلاحی خود شده‌است. به‌نظر می‌رسد در صورتی‌که سایه عوامل سیاسی و اقتصادی همچنان بر سر بازار سنگینی کند، نمی‌توان امیدی به خروج از این الگوی تکرارشونده داشت و سرمایه‌گذاران در سیکل بیمار بازار گرفتار خواهند ماند. بررسی‌ها نشان می‌دهد که شاخص‌کل بورس اوراق‌بهادار تهران که از روزهای پایانی اسفند ماه 1397، روند صعودی نسبتا کم‌‌‌‌‌‌نوسانی را تجربه کرده بود؛ در مرداد ماه سال1399 به بالاترین سطوح تاریخی خود رسید و از 2میلیون و 100هزار واحد نیز عبور کرد، بنابراین می‌توان گفت روزهای پایانی بهمن‌ماه 1401، نماگر بازار سهام از قله تاریخی که در مرداد 99 رخ‌داد، حدود 26درصد کاهش دارد. «دنیای‌اقتصاد» با نگاه تکنیکالی به شاخص بورس، روند دماسنج بورس تهران از شهریور سال1400 تا نیمه بهمن سال‌جاری را بررسی کرده‌است.
رکورد تاریخی شاخص‌کل
با توجه به رشد بسیار خوبی که بورس در ابتدای سال99 داشت، توجه مردم برای سرمایه‌گذاری به بازار سهام جلب شد. دولت نیز به‌منظور حفظ روند صعودی و جلوگیری از ریزش آن تلاش کرد با عرضه صندوق‌های ETF دولتی و نیز آزادسازی سهام عدالت از بورس حمایت کند. در پی منتفی‌شدن عرضه صندوق دارا دوم، روزهای بد بورس آغاز شد. شاخص‌کل بورس بعد از برخورد به سقف تاریخی خود، تنها در طول دو هفته، با بیش از 24درصد افت، تا مرز یکمیلیون و 600هزار واحد سقوط کرد. این در حالی بود که سهامداران در بسیاری از سهم‌‌‌‌‌‌ها تا 50درصد افت ارزش سهم را تجربه کردند. در روز 26مرداد 1399 شاخص‌کل بورس نزدیک به 5درصد (89هزار واحد) و در 2شهریور با خروج 300هزار میلیارد‌تومان سرمایه، دو رکورد تاریخی در بازار سهام ثبت شد. در همین زمان سرمایه مردم در سهم‌‌‌‌‌‌های شاخص‌سازی مثل خساپا، خودرو و شستا قفل شده بود و قادر به‌فروش نبودند.
خیلی از کارشناسان دلیل اصلی دعوت گسترده از مردم به بازار سهام از سمت دولت و بعد از آن دخالت در هسته معاملات و برهم زدن نظم بازار را کسری‌بودجه دولت می‌دانستند. می‌توان ایجاد نااطمینانی و عدم‌اعتماد را از مهم‌ترین دلایل سقوط بازار سهام در ماه‌های ابتدایی سال99 دانست. مجاز و متوقف‌کردن معامله‌‌‌‌‌‌های سهم‌‌‌‌‌‌های مختلف در طول ساعات بازار، ایجاد قطعی شدید در سفارش‌‌‌‌‌‌گیری‌‌‌‌‌‌ها، آزادسازی غیر‌کارشناسانه سهام عدالت که منجر به فشار فروش شد و عدم‌انسجام کافی بین مسوولان و تایید و تکذیب‌‌‌‌‌‌های پی‌‌‌‌‌‌درپی را می‌توان از مهم‌ترین عوامل ایجاد نااطمینانی و عدم‌اعتماد به تالار شیشه‌ای دانست.
تابستان قرمز دماسنج بورس
شاخص‌کل بورس تهران بعد از رسیدن به بالاترین مقدار تاریخی خود در مرداد ماه 1399، با شروع روند اصلاحی در شهریور ماه برای اولین‌بار به حمایت یکمیلیون و 600هزار واحدی برخورد کرد. در روزهای پایانی تابستان 99 بازار تلاش کرد تا جلوی شروع روند نزولی را بگیرد که از مهر رسما وارد روند نزولی شد و تا دهه سوم آبان به یکمیلیون و 200هزار واحد رسید. از آن زمان تاکنون، نماگر بازار سهام روند نسبتا ثابتی بین یکمیلیون و 235هزار تا یکمیلیون و 600هزار واحد را سپری کرده‌است. اگر هم در این مدت از این دو مقدار عبور کرده باشد، خیلی زود به کانال بلندمدت خود بازگشته است. این شاخص در طولانی‌‌‌‌‌‌ترین خروج خود در این بازه زمانی، در بهار 1400 بین مقادیر یکمیلیون و 235هزار تا یکمیلیون و 100هزار واحد نوسان کرده و از ابتدای تابستان به همان کانال بازگشته است.
نماگر اصلی بورس اوراق‌بهادار تهران که در طول 16 ماه گذشته بین دو حمایت و مقاومت مهم یکمیلیون و 235هزار و یکمیلیون و 600هزار واحد مانده بود و کانال بلندمدت خود را ترک نکرده بود، در هفته اول دی ماه از این مقاومت عبور کرد. این شاخص در روز 5 دی ماه سال‌جاری با رشد بیش از 5/ 3درصد (57هزار واحد) به مرز یکمیلیون و 650هزار واحد رسید. شاخص‌کل بورس، همچنین در 27 دی1401 با رسیدن به مرز یکمیلیون و 695هزار واحد، به بالاترین مقدار خود از 29 شهریور 1399 تا امروز رسید و رکورد سال‌های 1400 و 1401 را شکست. این روند صعودی با اصلاح در هفته اول بهمن خنثی شد و مجددا به سطوح پایین‌تر از یکمیلیون و 600هزار واحد قدم گذاشت به‌طوری‌که در 9 بهمن تا یکمیلیون و 530هزار واحد سقوط کرد. نهایتا شاخص‌کل در آخرین روز هفته در سطح یکمیلیون و 558هزار بسته شد.
3ماه پیشرفت و 4 ماه اصلاح در 16 ماه
روند کلی شاخص بورس در 16 ماه گذشته رفتاری نسبتا ثابت و قابل پیش‌بینی از خود به‌نمایش گذاشته است. در مدت زمان مشابه پیش از این، شاخص‌کل در روندی پر افت و خیز، گاهی اوقات تا 100درصد نوسان (یکمیلیون واحد) را تجربه کرده‌است. این ثبات رفتار در کنار تکرارشوندگی نسبتا مرتب آن، شایان توجه است.
نماگر بازار سرمایه در مسیر حرکت خود از یکمیلیون و 235هزار واحد تا یکمیلیون و 600هزار در 16 ماه گذشته به‌طور متوسط 3 ماه پیشرفت و 4 ماه اصلاح را تجربه کرده‌است. در بازه‌های زمانی تیر تا شهریور 1400، اسفند1400 تا اردیبهشت 1401 و آبان تا دی 1401 شاخص‌کل بورس با شیب نسبتا زیاد (نزدیک به 5/ 2) خط روندهای صعودی را تجربه کرده و از یکمیلیون و 235هزار واحد به یکمیلیون و 600هزار واحد رسیده است. همین‌طور در بازه‌های میانی این ماه‌ها نیز از شهریور تا بهمن 1400 و اردیبهشت تا آبان 1401 با شیب ملایم‌‌‌‌‌‌تر (در حدود 4/ 1) اصلاح‌شده و مجددا تا یکمیلیون و 235هزار واحد بازگشته است. در بررسی افت شاخص در بازه‌های زمانی‌که پیش از این ذکر شد، می‌توان فضای کلی اقتصاد کشور را بررسی کرد. نااطمینانی فضای اقتصاد کلان، ریسک‌های زیاد سرمایه‌گذاری، مشکلات در روابط بین‌الملل و نبود ثبات سیاسی می‌تواند از عوامل خروج پول حقیقی از بازار سرمایه و عدم‌جذب سرمایه خارجی باشد.
در تابستان 1400 انتظار می‌رفت که توافق‌نامه برجام 2015 احیا شود. مسوول سیاست خارجه اتحادیه اروپا، جوزپ بورل، پاسخ ایران به پیش‌‌‌‌‌‌نویس اروپا را معقول ارزیابی کرد و معتقد بود این پاسخ قابل‌ارائه به طرف آمریکایی است. اخبار مثبت درخصوص احیای برجام و احتمال شروع روابط اقتصادی ایران با سایر کشور، ضمن بازگشایی حساب‌های بین‌المللی ایران و ورود سرمایه به کشور باعث ایجاد انتظارات مثبت از آینده اقتصاد و رشد تولید ملی در ایران می‌شد. همین موضوع می‌توانست سطح سرمایه‌گذاری در بازار سهام ایران را بالا ببرد و باعث رشد شاخص تا مرز بلندمدت آن شود که البته با به نتیجه نرسیدن مذاکرات و کسری شدید بودجه در ابتدای پاییز 1400 با شکست مواجه شد و آغاز روند اصلاحی تا یکمیلیون و 235هزار واحد را رقم زد.
با توجه به‌شدت‌گرفتن فضای نااطمینانی سیاسی در کشور، در بازه زمانی مشابه بازدهی بازارهای ارز، مسکن و خودرو به‌مراتب بالاتر بود. این موضوع می‌توانست تمرکز سرمایه را از بازار سهام به سمت سایر بازارها ببرد. مردم با فکر به اینکه ارزش دارایی آنها در سایر بازارها حفظ می‌شود، سرمایه‌گذاری در بازارهای مبتنی بر دلار و طلا را افزایش دادند تا سرمایه خود را در‌برابر سقوط ارزش ریال حفظ کنند.
در بهار 1400 نیز شاخص‌‌‌‌‌‌ها در بورس و فرابورس با تاثیر از عملکرد سهامداران و سیگنال‌های مذاکرات احیای برجام روند صعودی گرفت. شاخص‌کل بورس اوراق‌بهادار تهران طی روند صعودی کم‌‌‌‌‌‌نوسان از بهمن ماه 1400 اوج گرفت، در 8 فروردین 1401 از یکمیلیون و 400هزار واحد و در 29 فروردین از یکمیلیون و 500هزار واحد عبور کرد و نهایتا در 27 اردیبهشت، در سطح یکمیلیون و 600هزار واحد قرار گرفت.
در 7 روز کاری آغازین اردیبهشت نمادهای کوچک بازار رشد بیش‌‌‌‌‌‌تری داشتند و در‌برابر خروج سرمایه حقیقی از نمادهای بزرگ و شاخص‌‌‌‌‌‌ساز با ورود پول حقیقی مواجه بودند. خیلی از تحلیلگران و فعالان بازار سرمایه، فعال‌شدن حقیقی‌‌‌‌‌‌ها در معاملات و برتری آشکار خریداران در‌برابر فروشندگان را حائزاهمیت و نویدبخش پایان روزهای تیره بورس می‌دانستند. نهایتا این پرواز شاخص نیز تا آبان ماه اصلاح شد و در 3 آبان در مرز یک میلیون و 200هزار واحد به کم‌‌‌‌‌‌ترین میزان خود بعد از بهمن 1400 رسید.
3 سناریو پیش‌روی بورس
در حال‌حاضر می‌توان 3 حالت را برای آینده بورس در کوتاه‌‌‌‌‌‌مدت متصور بود. با توجه به اینکه رفتار شاخص در گذشته پیش از این تکرارشونده بوده‌است، یکی از مهم‌ترین سناریوهای قابل‌پیش‌بینی، سناریوی ماندن در کانال بلندمدت بین دو مرز یکمیلیون و 200هزار واحد و یکمیلیون و 600هزار واحد است. مطابق این سناریو می‌توان انتظار داشت حالا که شاخص‌کل بازار سهام از یکمیلیون و 600هزار واحد عبور کرده‌است، مجددا تا مرز یکمیلیون و 200هزار واحد رفته و در آینده دو سه ماهه، روند نزولی را متصور بود. اگر دولت نتواند با امنیت‌خاطر بخشیدن به فضای اقتصادی کشور و بازگرداندن اعتماد مردم به سرمایه‌گذاری، باعث جذب و حفظ سرمایه در بازار سهام شود، این سناریو محتملترین سناریوی پیش‌رو خواهد بود.
در حالت دیگر، اگر سیاست‌های درست اتخاذ شود و حمایت‌های درست، بدون دخالت‌های تخریب‌‌‌‌‌‌گر از بازار سهام انجام شود، شاید بازار بتواند تا زمانی‌که جان دوباره‌‌‌‌‌‌ای می‌گیرد، روی مرز یکمیلیون و 600هزار واحد نوسان‌های کوچکی داشته باشد تا بدون افت‌‌‌‌‌‌های درازمدت به روند صعودی خود ادامه دهد و به سمت مقاومت بعدی، نزدیک به یکمیلیون و 700هزار واحد حرکت کند. همان‌طور که در روزهای انتهایی دی ماه امسال، شاخص تا نزدیک این مقدار پیش رفته‌بود و در 27 دی، به یکمیلیون و 693هزار واحد برخورد کرده بود.
