کارشناسان وزن عوامل سیاسی و اقتصادی بر بازار سهام را بررسی کردند
جاذبه و دافعه در بورس
روند بازارهای دارایی در نخستین روز معاملاتی هفته از یک نکته مهم پرده برداشت. درحالیکه در این روز دو ابربازار دلار و سکه به مسیر افزایشی خود ادامه دادند، بازار سهام بهمن‌ماه را سرخپوش و ناامیدکننده آغاز کرد. بازارهای دارایی روز پنجشنبه با خبر قطعنامه پارلمان اروپا علیه سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، ۴۸ ساعت نفسگیر را پشت سر گذاشتند؛ به طوری که بورس تهران با ارائه نمایشی ضعیف، از افزایش دسته‌جمعی قیمت‌ها در بازارهای دلار و سکه جا ماند.
افت بیش از ۳۱هزارواحدی شاخص کل واکنش‌های مختلفی را از سوی فعالان اقتصادی به دنبال داشته است. دماسنج بازار سهام درحالی افت ۸۷/ ۱درصدی را در کارنامه خود به ثبت رساند که کارشناسان اقتصادی معتقدند وضعیت نوسانی جدید در مسیر حرکتی بازارهای دارایی از چند جهت معاملات آتی بورس را با ابهام مواجه کرده است. با این‌حال به نظر می‌رسد جریان دادوستدهای بورس تهران از یک سو تحت‌تاثیر جاذبه نرخ دلار قراردارد و از سوی دیگر متاثر از دافعه ریسک‌های سیاسی است عدم‌تمرکز ایالات متحده و اتحادیه اروپا بر برجام مساله‌ای است که در چند ماه اخیر مکررا بازارهای دارایی کشور را تحت‌تاثیر قرار داده است.
پس از آنکه در شهریورماه مذاکرات احیای برجام رو به وخامت گذاشت، بازارهای دارایی دومینووار به سمت ارتفاعات قیمتی حرکت کردند. پس‌لرزه‌های این متغیر اثرگذار بر وضعیت اقتصادی در حالی شکلی جدی به انتظارات تورمی بخشیده است که برخی از سرمایهگذاران با سناریوهای مختلفی روبهرو هستند. افزایش رشد مداوم نرخ اسکناس آمریکایی به عنوان مهمترین محرک برای بازارها توجه سرمایهگذاران را مجددا به خود معطوف کرده است. گرچه با ورود به نیمسال دوم ۱۴۰۱، بورس تهران نسبت به رقبای خود با تاخیر نظاره‌گر ورود پول‌های حقیقی بوده است، اما به هر روی بازار سهام به‌عنوان یک پناهگاه تورمی به طور سنتی مورد توجه سرمایهگذاران قرار دارد. آن‌طور که شواهد نشان می‌دهد اثرپذیری بازار مذکور از تحولات سیاسی به سبب آنکه می‌تواند موجی از امیدواری یا خلاف آن، ناامیدی، را در بازار عرضه کند، یکی از مهمترین مسائلی است که سرمایهگذاران به آن می‌پردازند.
به همین دلیل با توجه به اینکه رد پای تحولات سیاست خارجی کشور بر نرخ دلار به‌وضوح مشاهده می‌شود، تغییرات به‌وجود‌آمده به‌سرعت می‌تواند منجر به رشد بیشتر نماگر بورس یا عقبگرد آن شود. به همین منظور با توجه به انتظارات تورمی و نوسان قیمت دلار آزاد در کانال جدید می‌توان انتظار تغییرات جدیدی را در مسیر دادوستدهای بورسی داشت؛ به‌طوری‌که طی این روند ممکن است برخی صنایع با افزایش تقاضا و برخی دیگر با افزایش عرضه مواجه شوند. این مساله از آن جهت حایز اهمیت است که با سرعت گرفتن بی‌ثباتی‌ها در مسائل حول محور سیاست داخلی و خارجی کشور، فعالان اقتصادی با چشم‌انداز مبهم سرمایه‌گذاری روبهرو هستند. از سوی دیگر سرکوب قیمت دلار نیمایی که در دستورکار سیاستگذار قرار گرفته است نیز می‌تواند وضعیت بازار سهام را پیچیده‌تر کند.
ابرچالش‌های بورس تهران
کارشناسان بازار سرمایه می‌گویند بورس تهران با سه چالش مهم دست به گریبان است: بی‌ثباتی ناشی از تحولات اقتصادی و غیراقتصادی، چشم‌انداز نامعلوم قیمت دلار و سکه طلا، و سلب اعتماد مجدد سرمایهگذاران همسو با تشدید ناآرامی‌های داخلی. در همین رابطه فردین آقابزرگی، کارشناس بازار سرمایه، در گفت‌وگو با «دنیای اقتصاد»، با اشاره به واکنش هیجانی بورس تهران به خبر قطعنامه پارلمان اروپا علیه سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، گفت: بازار سهام معمولا در مواجهه با اخبار منفی، برخلاف سایر بازارها به‌سرعت واکنش هیجانی نشان می‌دهد. روز گذشته نیز همان‌طور که ملاحظه شد، بازار متاثر از قطعنامه اروپا و محدودیت‌های جدید کشور پاناما سرتاسر قرمزپوش شد.
اما با توجه به چشم‌انداز تورمی که در کشور حاکم است، به نظر می‌رسد در کوتاه‌ترین زمان، افت ۳۱هزارواحدی دیروز به سرعت جبران شود. بررسی‌ها از دادوستدهای بورسی طی سه هفته گذشته حاکی از آن است که تالار شیشه‌ای طی مدت یادشده متاثر از شوک‌های روانی حاصل از اخبار منفی، با عملکرد منفی روبهرو بوده است. این وضعیت نامطلوب در بازار سهام در حالی رقم خورد که بازارهای دلار و سکه سقف‌های بی‌سابقه‌ای را درنوردیدند. او با بیان اینکه بازار سهام درهفته‌های گذشته به‌شدت تحت تاثیر اخبار سیاسی تغییر ریل داده است، خاطرنشان کرد: شواهد نشان می‌دهد در دوئل ریسک‌های سیاسی و غیرسیاسی، گزینه اول برنده تغییر جریان معاملات بازار سهام بوده است. اما چرا بازار سهام روز گذشته برخلاف رقبای خود با فشار عرضه مواجه شد؟
در پاسخ به این پرسش کلیدی باید تاکید کرد با توجه به اینکه ذهن سرمایهگذاران به رخدادهای بین‌المللی وزن زیادی می‌دهد، سه خبر قطعنامه اروپا، محدودیت‌های جدید کشور پاناما و سخت‌تر شدن مراودات مالی ایران و عراق، بازار مذکور را از جهش مورد انتظار باز داشت. در شرایطی که سرمایهگذاران ترس از کاهش ارزش ریالی دارایی‌های خود را دارند، مسلما کانال بورسی مامن مطمئنی برای حفظ این دارایی‌ها نخواهد بود؛ به همین منظور شاهد کوچ دارایی‌های ریالی به سمت بازارهای ارز و سکه خواهیم بود.
به گفته این کارشناس، خروج بیش از هزار و ۱۰۰میلیارد تومانی پول از گردونه معاملات بازار سرمایه در روز شنبه به منزله تداوم این روند نخواهد بود. با این اوصاف تلاطم ایجادشده در وضعیت سیاسی کشور، ضمن سلب اعتماد سرمایهگذاران خرد و حقیقی، ابعاد منفی بسیاری بر جای خواهد گذاشت.
بازار سهام و بن‌بست برجام
او در ادامه به بررسی وضعیت صنایع مختلف تحت‌تاثیر بن‌بست مذاکراتی برجام پرداخت و بیان کرد: با توجه به اوج گرفتن تنش‌ها میان مذاکره‌کنندگان برجام و بروز چالش‌های جدید، اکنون سرمایهگذاران باید پرتفوی خود را با شکست توافق در کوتاه‌مدت وفق دهند. موضوع برجام به دلیل بازگشت منابع ارزی و اثرات مثبت آن در کوتاه‌مدت بر وضعیت اقتصادی، پیامد مثبتی بر روند دادوستدها خواهد داشت. آنچه مشخص است اینکه با تعویق احیای توافق هسته‌‌‌‌‌‌‌‌‌ای، این مساله نه‌تنها اثر خود را بر معاملات سهام صنایع موسوم به برجامی (ازجمله خودروسازان و بانک‌ها) می‌گذارد، بلکه به دلیل افزایش انتظارات تورمی و کسری بودجه دولت، بر کلیت فضای بورس موثر خواهد بود.
با‌این‌حال ذکر این نکته حایز اهمیت است که از آنجا که موج‌های صعودی در بازار سهام همزمان با حرکت «ارزش ریال در سراشیبی سقوط» بوده است، افزایش سودآوری ریالی صادرکنندگان سمت‌و‌سوی جدیدی به خود گرفته است؛ از این‌رو می‌توان گفت با توجه به ارزش‌گذاری ارزنده سهام در سطوح کنونی، نگرانی عمده‌ای از بن‌بست برجامی متوجه کلیت بازار نیست و چشم‌انداز تورمی شکل‌گرفته در بازارهای دارایی، مسیر بهبود سودآوری و کسب بازدهی در افق کوتاه‌مدت و میان‌مدت را تسهیل خواهد کرد.
آقابزرگی در پاسخ به اینکه آخرین قطعنامه اروپا چه پیامدی بر وضعیت بازار سهام دارد، توضیح داد: با عنایت به فعالیت اقتصادی سپاه پاسداران، تحریم‌های جدید هزینه واردات را افزایش خواهد داد. این مهم به طور کلی منجر به افزایش هزینه واردات و صادرات خواهد شد. لذا پیش‌بینی می‌شود با کاهش منابع ارزی طی اعمال محدودیت‌های جدید همراه با افزایش چشم‌انداز تورمی، بورس در مدار صعودی قرار بگیرد. تجربه مشابه این وضعیت در کشورهایی همچون ونزوئلا، آرژانتین، ترکیه و سوریه نیز رخ داده است. درواقع به دلیل وضعیت تورمی شکل‌گرفته در کشورهای مذکور، بورس‌ها در مسیر افزایشی حرکت کرده‌اند اما از شادابی موردانتظار دور بوده‌اند. در چنین مواقعی پیشنهاد می‌شود سهامداران روی سهام مختلف ریالی و دلاری سرمایه‌گذاری کنند تا از گزند شوک‌های ناگهانی در امان بمانند.
سایه سیاست بر اقتصاد
بورس تهران واکنش تندوتیزی به سرخط اخبار پیرامون قطعنامه اروپا نشان داد. به این ترتیب شاهد نوسان معنادار در این بازار بودیم. کارشناسان بازار سهام روند منفی روز قبل را مقطعی عنوان می‌کنند و بر این باورند این خبر با وجود اینکه هزینه‌های تجارت را افزایش می‌دهد، اما در عمل به دلیل وضعیت رو به افول ارزش ریال، بازارهای دارایی را با فاز جدیدی از رونق روبهرو می‌کند. در همین رابطه، حسن رضایی‌پور، کارشناس بازار سرمایه، به «دنیای اقتصاد» گفت: سرمایهگذاران در بلاتکلیف‌ترین حالت خود به سر می‌برند. در وضعیت کنونی که ادامه مذاکرات به سمت عدم‌تمایل طرفین رفته است، همزمان با رشد سریع نرخ آزاد ارز انتظار می‌رود روند جاری به سایر بازارها نیز سرایت کند. گرچه این امر احتمالا با مداخله بازارساز ممکن است کند شود، اما به دلیل آنکه شاخص‌کل از رقبای خود عقب است، این مهم مستعد افزایش ملایم و حتی بازگشت به ابرکانال ۲میلیون‌واحدی ناشی از افزایش قیمت مواد اولیه است.
علاوه‌بر این، واکنش اهالی بازار سهام در روز شنبه حاکی از ترس و بی‌اعتمادی مضاعف سهامداران به بورس است. ضمن اینکه یکی از عوامل تقویت روند معاملات بورس در روزهای آتی عبارت است از محتوای گزارش‌های ماهانه شرکت‌ها. بررسی‌ها نشان می‌دهد عملکرد نسبتا مثبت برخی صنایع بر جذابیت گروهی از صنایع می‌افزاید. این شرایط موجب شده انتظارات از روند صعودی شاخص کل بیش از قبل قوت بگیرد. بازار سهام در دو سال گذشته بارها تحت‌تاثیر عوامل خارجی از مسیر افزایشی که در پیش گرفته بوده منحرف شده است. هم‌اکنون نیز به دلیل غیر‌قابل‌پیش‌بینی بودن وضعیت متغیرهای اثرگذار داخلی و خارجی، سرمایهگذاران با سناریوهای مختلفی در این بازار مواجه هستند. این در حالی است که در مقطع کنونی سرمایهگذاران بازارهای رقیب به دلیل وضعیت قابل‌پیش‌بینی‌تر بازارهای مورد هدف، با کاهش ریسک سرمایه‌گذاری روبهرو هستند. به این ترتیب به نظر می‌رسد بورس تهران در دوئل رقابتی خود با رقبا شرایط سخت‌تری را در پیش دارد.
