کارشناسان بررسی کردند
گره تامین‌مالی شرکت‌های بورسی
بازارسرمایه درحالی طی دو سال‌گذشته به یکی از پرحاشیه‌ترین بازارهای دارایی بدل شده که هم‌اکنون این مهم (تامین‌مالی) شرکت‌های مربوطه را با چالش‌های متعددی مواجه کرده‌است. شرکت‌های بورسی در ایران برای تامین‌مالی با مشکلات بسیاری مواجهند. با توجه به اینکه شرکت‌ها برای تامین نقدینگی موردنیاز خود امکان دسترسی به منابع متعددی را دارند، این پرسش به‌وجود می‌آید که چرا برخی از شرکت‌ها با وجود ابزارهای متعدد برای تامین منابع موردنیاز خود به در بسته می‌خورند؟ اخیرا نیز سیاستگذار با انتشار اوراق گام در مسیر تامین‌مالی بنگاه‌های بورسی قدم گذاشته است اما انتشار این اوراق همانند اکثر سیاستگذاری‌های اقتصادی با اما و اگرهای بسیاری مواجه شده‌است به گونه‌ای که در همین ابتدای امر صدای کارشناسان اقتصادی و اهالی بازار را درآورده است و امکان تامین‌مالی شرکت‌ها از این طریق در ابهام قرار دارد.
وضعیت تامین‌مالی بنگاه‌های بورسی در شرایطی مشکل‌ساز شده‌است که کارشناسان بازارسرمایه و صنعتگران در این‌خصوص اظهارات مختلفی به میان می‌‌‌‌‌‌‌‌‌آورند، با این‌حال بر اساس شواهد موجود به‌نظر می‌رسد شرکت‌های سهام‌‌‌‌‌‌‌‌‌محور در مقایسه با شرکت‌هایی که در بورس حضور ندارند، وضعیت مالی امیدوارکننده‌تری نسبت به گروه دوم دارند اما این وضعیت همچنان مورد انتقاد شرکت‌های بورسی است؛ این در حالی است که به گفته اغلب کارشناسان بازارسرمایه، برخی از صنایع بورسی حتی در مورد وجود ابزارهای متنوع تامین‌مالی ناآگاه هستند. به هر روی قرارگرفتن شرکت‌های بورسی در منگنه مالی در حالی موج جدیدی از نگرانی را درمیان فعالان بازار به‌راه‌انداخته است که بازارسرمایه در نوسانی‌ترین وضعیت خود به‌سر می‌برد. عملکرد درخشان دو بازار طلا و ارز از هفته دوم آبان ماه همراه با قرارگرفتن شاخص‌های قیمتی این دو بازار در ابرکانال‌های جدید حاکی از آن است که فعالان بازارسرمایه با چالش‌های متعددی مواجهند؛ آنهم در شرایطی که بنابراظهارات بسیاری از کارشناسان اقتصادی، کشور با بحران اقتصادی دست‌به‌گریبان است.
ابزارهای ناشناخته و سردرگمی شرکت‌ها
با این حال برخی از کارشناسان بازارسهام بر این باورند که حتی در شرایط بحرانی نیز شرکت‌ها با انتخاب استراتژی مناسب می‌توانند برای تامین‌مالی اقدام کنند. گرچه در اقتصادهایی که با نوسان و بحران‌های کمتری دست‌وپنجه نرم می‌کنند، بنگاه‌های اقتصادی معمولا با افزایش سودآوری روبه‌رو می‌شوند اما در اقتصادهایی که درگیر روندهای غیرعادی و نوسان‌های شدید منفی قیمتی هستند نیز شرکت‌ها می‌توانند برای پوشش هزینه‌های مالی و ادامه فعالیت خود ابتکارعمل را در‌دست گرفته و به اهداف مالی موردنظر برسند. در همین رابطه یک کارشناس بازارسرمایه، گفت: تامین‌مالی شرکت‌ها از طریق شاخه‌های متنوعی انجام می‌پذیرد؛ در واقع بازارهای مختلفی برای تامین‌مالی بنگاه‌های اقتصادی وجود دارند اما شرکت‌ها به‌صورت سنتی از تمام ابزارهای موجود بهره نمیبرند، به همین دلیل تامین‌مالی بنگاه‌های اقتصادی در برخی موارد به سختی انجام می‌گیرد.
این وضعیت در حالی از سوی شرکت‌های مذکور مورد گلایه واقع می‌شود که برخی از آنها حتی اطلاع و شناخت کافی در مورد راه‌های متنوع تامین‌مالی ندارند. به‌عنوان مثال بررسی ترازنامه شرکت‌های خودرویی نشان می‌دهد که این شرکت‌ها برای تامین‌مالی، تسهیلات بانکی را (آنهم در حجمی عظیم) در اولویت تامین منابع خود قرارداده‌اند؛ این در حالی است که مشکل تامین‌مالی خودروسازان به‌راحتی از طریق پذیرش در بورس‌کالا قابل‌حل است. به گفته او یکی دیگر از راه‌های تامین‌مالی بنگاه‌های اقتصادی در کوتاه‌مدت استفاده از «عرضه‌های سلف» است، با این‌حال کارشناسان مالی شرکت‌های بورسی هنگام مواجهه با تامین‌مالی معمولا سراغ اولین و دم‌دستی‌ترین ابزار تامین‌مالی به‌ویژه اوراق مشارکت، عرضه سهام و پذیره‌نویسی می‌روند؛ این در حالی است که شرکت‌های اندکی سراغ ابزارهای پر سرعت دیگر می‌روند.
حسن‌رضایی‌پور با بیان اینکه فضا در بازارسرمایه برای تامین‌مالی صنایع فراهم است، عنوان کرد: برخی ابزار در کوتاه‌مدت می‌توانند تامین‌مالی شرکت‌ها را انجام دهند. عرضه در بورس‌کالا یکی از این ابزارها است که در کوتاه‌مدت منجر به کسب عایدی مناسب برای شرکت‌ها می‌شود. در همین راستا می‌توان گفت حتی شرکت‌های پتروشیمی که «عرضه سلف» انجام می‌دهند نیز به‌وضوح توانسته‌اند از تامین‌مالی در کوتاه‌مدت بهره‌‌‌‌‌‌‌‌‌مند شوند. شرکت‌های فولادمبارکه و ذوب‌آهن نیز از طریق «عرضه سلف‌موازی» اقدام به تامین‌مالی می‌کنند؛ این در حالی است که صنایع زیادی وجود دارند که با توجه به تولیدات انبوهی که دارند از ابزارهای گوناگون تامین‌مالی بهره نمیبرند.
او در ادامه با اشاره به نرخ‌های جذاب اوراق‌تبعی و امکان تامین‌مالی صنایع از این طریق خاطرنشان کرد: این روش تامین‌مالی نسبت به روش‌های دیگر مناسب‌تر است اما برخی صنایع در این راستا اقدامی انجام نمی‌دهند که به‌نظر می‌رسد بنگاه‌های اقتصادی با فقر اطلاع‌رسانی و فرهنگ‌سازی در این‌خصوص مواجهند.
گام و حواشی تامین‌مالی آن
در هفته‌های گذشته نیز سیاستگذار اقتصادی از اوراق گام به‌عنوان یکی از ابزارهای تامین‌مالی زنجیره تولید رونمایی کرد. در مورد این ابزار تامین‌مالی حرف و حدیث زیاد است. از سازوکار پرحاشیه آن بر اساس نوسان نرخ بهره و مباحث مرتبط با تنزیل آن گرفته تا مدیریت نرخ سود اوراق گام بر اساس سیاست‌های قیمت‌گذاری دستوری، اما آیا این اوراق می‌تواند مشکل تامین‌مالی صنایع را برطرف کند. درهمین رابطه نیز حسن رضایی‌پور افزود: اوراق گام برای زنجیره تولید طراحی شده‌است. برهمین اساس اگر شرکت‌ها به تنهایی بخواهند از اوراق گام استفاده کنند به‌نوعی این روش منجر به انتشار اوراق‌بدهی و اوراق مشارکت خواهدشد، درحالی‌که این اوراق برای تامین‌مالی یک زنجیره (از فولادساز تا خودروساز) طراحی شده‌است.
این موضوع در حالی به‌عنوان ابزارمالی درنظر گرفته‌شده است که نرخ اوراق مزبور بالاتر از اوراق‌بدهی دولتی است به این‌ترتیب انتقادات فراوانی نسبت به این ابزار تامین‌مالی وارد است و ممکن است در بلندمدت ضربه مهلکی به صنایع بورسی وارد کند. هم‌اکنون نیز ابزارهای مالی متنوع دیگری وجود دارند که در مقایسه با این ابزار حواشی کمتری دارند و منجر به سردرگمی شرکت‌های فعال بورسی نمی‌شوند، به‌همین‌دلیل توصیه می‌شود شرکت‌های بورسی برای تامین‌مالی ابزارهای مختلفی را درنظر بگیرند و نسبت به تامین‌مالی از یک روش خاص اصرار نورزند. استفاده از انواع «اختیارها» در حال عمق‌گرفتن است. شرکت‌ها با استفاده از این ابزار نیز می‌توانند به دو طریق بهره ببرند؛ در واقع با استفاده از «اختیارها» هم جنبه تامین‌مالی شرکت‌ها درنظر گرفته می‌شود و هم پوشش‌ریسک و حمایت سهام. این مهم در حالی محقق خواهد شد که در راستای مدیریت مالی صنایع، انقلابی بزرگ در جهت فرهنگ‌سازی استفاده از ابزارهای تامین‌مالی رخ دهد.
