مهم‌ترین عوامل کمبود نقدینگی و رکود بورس تهران بررسی شد
سهامداران در محاصره ابهامات چندوجهی
بیشترین خروج پول صنایع در معاملات روز جاری، به محصولات شیمیایی با بیش از ۱۶میلیارد‌تومان، چند‌رشته‌ای صنعتی با ۱۵میلیارد‌تومان، بانک با بیش از ۱۴میلیارد‌تومان و فلزات با ۱۴میلیارد‌تومان اختصاص داشت؛ از سوی دیگر، شرکت صنایع پتروشیمی خلیج‌فارس با ۶۵۰واحد، شرکت ملی صنایع مس ایران با ۶۳۸واحد، شرکت سرمایه‌گذاری تامین‌اجتماعی با ۳۹۱واحد، شرکت پتروشیمی پردیس با ۳۷۳واحد و شرکت پالایش نفت بندرعباس با ۳۵۷واحد، بیشترین تاثیر منفی را بر رشد شاخص‌کل داشتند؛ درواقع بسیاری از نمادهای شاخصساز، بیشترین اثر منفی را بر روند معاملات امروز داشتند. ارزش معاملات خرد بورس (سهام و حق‌تقدم) در معاملات امروز، ۱۴۸۴میلیارد تومان بود؛ ارزش معاملاتی که مدتی است کمتر از دو‌هزار‌میلیارد تومان است و به اعتقاد بسیاری از کارشناسان و فعالان بازار سرمایه، تا زمانی‌که این ارزش معاملات به بیش از سه‌هزار‌میلیارد تومان نرسد، نمی‌توان امیدی به بازگشت رونق به بازار سهام داشت.
بی‌تفاوتی بورس به سیگنال‌های برجامی
بازار سرمایه در حالی به روند منفی خود ادامه می‌دهد که نسبت به سیگنال‌های برجامی، بی‌‌‌‌‌تفاوت شده است، اما این ریسک‌های سیستماتیک هستند که همچنان به فضای مبهم بازار سهام دامن می‌زنند و انگیزه‌‌‌‌‌ای برای حضور و ادامه فعالیت سهامداران، باقی نمی‌گذارند؛ ریسک‌های سیستماتیکی که در نتیجه برخی سیاست‌های دولت ایجاد شدهاند و عدم‌اطمینان سرمایه‌‌‌‌‌گذاران به کسب بازدهی مناسب از بورس، آنها را تشدید می‌کنند، در نتیجه چنین موضوعاتی است که بی‌‌‌‌‌رمقی، فضای بازار سرمایه را فراگرفته و رکود این بازار را تشدید می‌کند.
در رابطه با وضعیت کنونی بورس و روند معاملات امروز با محمدمهدی سماواتی، کارشناس بازار سرمایه به گفتوگو پرداختیم. سماواتی در رابطه با این موضوع معتقد است: سطح نقدینگی در بازار سرمایه، بسیار پایین است و بسیاری از افراد در مرور زمان، به دلیل نیازهای مالی یا عوامل دیگر از بازار خارج می‌شوند. او افزود: موضوع دیگری که سطح نقدینگی بازار سهام را کاهش داده، اخبار مربوط به مذاکرات برجامی بوده و به‌نظر می‌رسد که بازار سرمایه این مساله را پذیرفته است که مذاکرات برجام به نتیجه نمی‌رسد و به‌تبع چنین موضوعی، واکنشی منفی در نمادهای شاخصساز مانند گروه خودروییها رخ می‌دهد و به‌طور معمول زمانی‌که خودروییها واکنش و رفتاری هیجانی نشان می‌دهند، آن را به کلیت بازار سرمایه تسری می‌دهند.
سماواتی خاطرنشان کرد: بنابراین می‌توان گفت که رفتار بازار سرمایه، غیرمنطقی نیست و رفتارهای این بازار ناشی از ریسک‌های سیستماتیک است و ارتباطی با ارزندگی یا عدم‌ارزندگی بازار سهام ندارد. این کارشناس بازار سرمایه بیان کرد: از سوی دیگر گزارش‌های مرتبط با تورم، بسیار نگران‌‌‌‌‌کننده بوده و دو گروه گزارشی که در رابطه با رشد اقتصادی و بازار سرمایه منتشرشده، مطلوب نبوده است؛ در همین‌راستا به‌نظر می‌رسد این دو عامل موجب شدهاند که بازار سرمایه، محافظه‌‌‌‌‌کارتر شود و به این شکل رفتار کند.
او در رابطه با این موضوع که اخبار مربوط به مذاکرات برجام، تاثیر خود را بر بازار سهام و نمادهای برجامی از دست داده است یا خیر، نیز گفت: بازار سرمایه به نوعی نسبت به اخبار برجام بی‌‌‌‌‌تفاوت شده و طبیعی است که با طولانی شدن این روند، کیفیت اثرگذاری اخباری که تاریخ انقضای آنها تمام‌شده است، کاهش مییابد؛ حتی اگر توافقی هم صورت گیرد (با وجود اینکه احتمال دست‌یافتن به این توافق، کمتر شده است)، به‌نظر می‌رسد که اثر روانی چنین موضوعی بر بازار سهام، کمتر از قبل است و سهامداران باید اثرات این موضوع را بر تصمیمات خود، کمرنگ‌‌‌‌‌تر ببینند.
کاهش محسوس خروج پول از بورس
سماواتی درخصوص دلایل کمبود نقدینگی در بازار سرمایه تصریح کرد: اولین دلیل خروج نقدینگی به میزان کافی در بازار سهام، ابهام است؛ در واقع اطلاعی از این موضوع که آینده اقتصاد کشور به چه سمتی میرود، وجود ندارد. دومین دلیل، ترس از سرمایه‌گذاری در بازار سرمایه بوده که به واسطه وضعیت نامناسب دو سال‌اخیر بورس ایجاد شده است. می‌توان گفت که در حال‌حاضر، بازارهای موازی اشباع شدهاند، اما سرمایه‌‌‌‌‌گذاران حاضر به فعالیت در بازار سرمایه حتی با سطوح قیمتی فعلی نیستند که بخشی از آن ناشی از ترس و بخش دیگر ناشی از ابهام بوده و ترکیب این دو عامل، موجب خروج بسیاری از سهامداران از بورس شده است.
این کارشناس بازار سرمایه افزود: از سوی دیگر زمانی‌که نرخ بهره در سیاستگذاری‌های پولی بالا میرود و بانک مرکزی نیز نرخ بهره بین‌بانکی را افزایش می‌دهد، انگیزه حضور در بازارهایی مانند بازار سرمایه کاهش مییابد و فکر می‌‌‌‌‌کنم بخشی از این موضوع نیز به دلیل سیاست‌های خود دولت است؛ زیرا به هر حال، یکی از ابزارهای موجود برای کنترل حجم نقدینگی موجود در جامعه، بالا بردن نرخ بهره بوده و با اتخاذ چنین سیاستی، رکود بازار سرمایه طبیعی است و بازار سهام با وجود این اتفاقات، از خرید سهام ترس دارد.
وی در مورد اینکه با توجه به وضعیت کنونی بازار سرمایه، کدام گروه از نمادها بازدهی بیشتری برای سهامداران دارند، خاطرنشان کرد: با توجه به شرایط قیمت نفت و وضعیت قیمت دلار نیمایی، به‌نظر می‌رسد یکی از گروه‌هایی که باید مدنظر قرار گیرد، صنعت پالایشی است که چشم‌‌‌‌‌انداز مناسبی دارد و گروه‌های اوره و آمونیاک در صنعت پتروشیمی هم، وضعیت مناسبی را رقم زده‌‌‌‌‌اند؛ همچنین با توجه به تورمی که وجود دارد و تاثیر مثبتی که بر صنایع غذایی می‌گذارند، به این نمادها نیز باید توجه کرد. سماواتی در ادامه اظهار کرد: البته باید این موضوع را درنظر داشت که بازه مدنظر برای گروه‌های مذکور، یک‌ساله است؛ از سوی دیگر در یک سال‌آینده و بدون توجه به احیا یا عدم‌احیای برجام، برخی نمادها از جمله گروه بانکداری هم می‌توانند عملکرد خوبی را به‌ثبت برسانند. در گروه‌های کوچک‌تر نیز، صنایع سیمانی را باید مورد‌توجه قرار داد؛ زیرا به‌نظر می‌رسد که سیاست‌های دولت در رابطه با مسکن، به‌طور حتم در نیمه دوم سال‌جاری تغییر کنند.
این کارشناس بازار سرمایه در پاسخ به این موضوع که نوسان‌‌‌‌‌گیران، عاملی در راستای خروج نقدینگی از بازار سهام محسوب می‌شوند یا خیر؟ نیز تصریح کرد: این مساله درست است، اما باید این نکته را مدنظر قرار داد که وزن نوسان‌‌‌‌‌گیران در بازار نه‌تنها زیاد نشده، بلکه وزن دیگر سهامداران نیز کم شده است. معامله‌گران روزانه، همیشه در بازار حضور دارند، اما سهامدارانی که با هدف سرمایه‌گذاری بلندمدت اقدام به خرید سهم می‌کردند، در حال‌حاضر منتظر هستند و هنوز به اطمینان موردنظر خود نرسیده‌‌‌‌‌اند، اما با رسیدن فصل پاییز که فصلی مناسب برای بازار سرمایه است، این دسته از سهامداران می‌توانند اقدام به چیدن سبد مناسبی از سهام کنند.
چرخش پول از صنایع بزرگ به کوچک
همان‌طور که اشاره شد، بسیاری از نمادهای شاخصساز، عاملی برای اثرگذاری منفی بر روند معاملات روزگذشته بودند؛ این در حالی است که چنین موضوعی مختص معاملات این روز نیست و پیش از این هم بسیاری از نمادهای بزرگ و تاثیرگذار بازار سهام، خروج پول را تجربه کرده‌‌‌‌‌‌‌‌اند. از سوی دیگر، به‌نظر می‌رسد که توجه سهامداران به نمادهای کوچک‌تر بازار جلب شده است؛ زیرا با وجود اینکه اثرگذاری اخبار مرتبط با مذاکرات برجام بر روی بازار سرمایه نسبت به ماه‌های گذشته کمتر شده است، اما هنوز بسیاری از نمادها تحت‌تاثیر این موضوع و به تعویق‌افتادن مذاکرات هستند؛ این در حالی است که نمادهای کوچک‌تر بازار، روند دیگری را در پیش گرفته‌‌‌‌‌‌‌‌اند، اما توجه به این نکته خالی از لطف نیست که پیش از این بسیاری از سهامداران به‌دنبال انتشار اخبار مثبت از مذاکرات برجام، اقدام به خرید سهم‌‌‌‌‌‌‌‌های بزرگ کردند، اما طولانی‌شدن روند گفت‌‌‌‌‌‌‌‌وگوهای برجامی و تصور به نتیجه‌نرسیدن مذاکرات، این گروه از سهامداران را با تردید جدی مواجه کرد و منجر به ایجاد فشار فروش در این گروه از نمادهای بزرگ شد.
در رابطه با این موضوعات، با حسین مریدسادات، کارشناس بازار سرمایه نیز به گفتوگو پرداختیم. مریدسادات پس از بررسی روند معاملات روز سه‌شنبه و کلیت بازار سهام گفت: هفته‌‌‌‌‌‌‌‌های زیادی است که بازار سرمایه از ارزش معاملات پایین رنج می‌برد و با وجود ۷۳۰نماد قابل‌معامله، چنین ارزش معاملاتی بسیار کم است؛ از سوی دیگر سهم‌‌‌‌‌‌‌‌های بزرگ بازار سرمایه مدت زیادی است که خروج پول را تجربه می‌کنند. او افزود: این خروج پول به‌خصوص برای نمادهایی که P بر E ۳، ۴ یا ۵ دارند، آزاردهنده است و متاسفانه این نمادها با وجود قیمت‌های منصفانه، در محدوده حمایتی هم خریداری ندارند، با این حال بازار سرمایه بر روی این موضوع که محدوده یک‌میلیون و ۴۰۰هزار واحد، محدوده حمایتی محسوب می‌شود، هم‌‌‌‌‌‌‌‌نظر است.
امید میرود که بازار سهام، این محدوده را از دست ندهد؛ زیرا بقیه حرکت‌‌‌‌‌‌‌‌های شاخص‌کل و شاخص هم‌‌‌‌‌‌‌‌وزن، از یکدیگر جدا هستند و شاخص هم‌‌‌‌‌‌‌‌وزن و برخی از گروه‌های کوچک که کمترین اثر را از برجام می‌گیرند، در حال طی‌کردن مسیر خود بوده و این نمادهای شاخصساز و بزرگ هستند که به نوعی گرفتار شدهاند. این کارشناس بازار سرمایه تصریح کرد: باید پذیرفت که چرخش پول در صنایع کوچک است و تا زمانی‌که آنها به محدوده مقاومتی نرسند، شاید این چرخش رخ ندهد؛ شاخص‌کل و تابلوی معاملات نیز به‌طور کامل چنین موضوعی را تایید می‌کنند و کم‌‌‌‌‌‌‌‌رمقی در بازار سرمایه مشهود است. مریدسادات اظهار کرد: تنها نکته مثبت این روزهای بازار سرمایه، عدم‌وجود فروشنده سنگین است؛ یعنی ما حدود ۷۳۰نماد قابل‌معامله داریم، اما یک یا دو‌نماد صف‌فروش سنگین دارند و با نگاهی به تابلوی معاملات متوجه می‌شویم که تعداد صف‌‌‌‌‌‌‌‌های خرید و فروش نیز متعادل پیش‌می‌‌‌‌‌‌‌‌روند.
تالار شیشه‌ای در یک‌بام و دو هوای برجام
وی خاطرنشان کرد: باید توجه داشت که تابلوی معاملات به نوعی در برزخ برجام قرار گرفته است؛ یعنی ما با یک بازار سرمایه بلاتکلیف مواجه هستیم. بازار سهام به یک محرک نیاز دارد و اهالی این بازار باید به ارزش معاملات توجه کنند؛ زیرا با برجام یا بدون برجام، درنهایت این ارزش معاملات است که باید ملاک قرار گیرد و متاسفانه این ارزش معاملات، رصد نشده و ورود پول به صندوق‌های درآمد ثابت هم گویای این موضوع است. این کارشناس بازار سرمایه در رابطه با کمبود نقدینگی در بازار سهام گفت: مشکلی که وجود دارد این است که با وجود ابهامات زیادی که پیشروی بازار وجود دارد، خریداران عقیده دارند که با قیمت‌های متفاوت‌‌‌‌‌‌‌‌تری نیز می‌توانند اقدام به خرید سهام کنند. برای مثال گروه‌های مستعدDPS محور که در حال‌حاضر در محدوده مقاومتی در بلاتکلیفی به‌سر می‌‌‌‌‌‌‌‌برند، در صورتی‌که بازار به تعادل برسد، قابلیت تجربه صف‌‌‌‌‌‌‌‌های خرید و فروش پی‌درپی را دارند.
سماواتی تصریح کرد: علت این موضوع هم، ریسک‌های پیشروی بازار است؛ یکی از مشکلاتی که در حال‌حاضر وجود دارد، نرخ بهره بین‌بانکی است که متاسفانه هر هفته با حواشی متعددی دست به‌گریبان می‌شود و تنها دو هفته پس از جلسه مجید عشقی، رئیس سازمان بورس و اوراق‌بهادار با علی صالح‌‌‌‌‌‌‌‌آبادی، رئیس بانک مرکزی، کمتر از ۲۱درصد بود، این در حالی است که در هفته‌جاری نیز بار دیگر افزایش یافت. وی اظهار کرد: یکی دیگر از ریسک‌های بازار سرمایه، روند مذاکرات برجام است که به‌طور حتم راه بازار سهام را مشخص نکرده است؛ یعنی بسیاری از سهامداران به‌دنبال انتشار اخباری مثبت از مذاکرات برجام، اقدام به خرید صنایع ریالی مانند گروه خودروییها، بانکی‌‌‌‌‌‌‌‌ها و... کردند، اما با توجه به فرسایشی‌شدن روند مذاکرات و رسیدن این سهم‌‌‌‌‌‌‌‌ها به یک محدوده مقاومتی، روند بازار برگشت.
همان‌طور که اشاره کردم، در حال‌حاضر چرخش پول در گروه‌هایی است که ارتباط چندانی با برجام و احیای یا عدم‌احیای آن ندارند و به نسبت، گروه‌های کوچک بازار محسوب می‌شوند. بر همین اساس می‌توان گفت روند رکودی دو اقتصاد بزرگ جهان، چین و ایالات‌‌‌‌‌‌‌‌متحده همراه با ادامه بلاتکلیفی‌های برجامی، وضعیت بازار سهام را با اما و اگرهای بسیاری مواجه کرده است. پیشروی رکود در تالار شیشه‌ای و کاهش تقاضای موثر در این بازار نگرانی صاحب‌نظران اقتصادی و کارشناسان بورسی را به‌دنبال داشته است، به‌طوری‌که به‌نظر می‌رسد با نوسان‌ها قیمت دلار و شکست حمایت‌های دیگر در بورس، میزان بیشتری از بازیگران بورسی از بازار خارج شوند.
