افت صبحگاهی شاخص سهام با ورود خریداران خنثی شد
تعقل بورسبازان در مرز حساس
ترمز سنگین‌وزن‌ها
بازار سهام در ادامه روند صعودی نوپای خود یک روز دیگر را هم با افزایش میانگین قیمت‌ها به پایان برد. در این روز شاخص بورس که در ابتدا سیری نزولی به خود گرفته بود، به لطف افزایش تقاضا در برخی از نمادها به‌خصوص پالایشیها و خودرویی‌ها به تدریج جانی تازه گرفت و به مدار صعودی بازگشت، با این‌حال ناگفته پیداست که رشد بیش از دو‌هزار واحدی برای بورسی که در روزهای گذشته توانسته خود را از محدوده کانال یک‌میلیون و ۳۵۰هزار واحدی به بالا بکشد و به محدوده یک‌میلیون و ۴۷۱هزار واحدی در روز گذشته برساند، از سوی سرمایه‌گذاران خرد که مدت‌ها بوده در بازار راکد انتظار روزهای بهتر را کشیده‌اند چندان مطلوب ارزیابی نمی‌شود. البته این گفته نیز به آن معنا نیست که در حال‌حاضر وضعیتی نامطلوب پیشروی بازار سهام است. روزهای گذشته در حالی در بورس تهران سپری شده‌اند که چشم‌انداز صعودی بازارهای جهانی همچنان به قوت خود باقی است. در داخل کشور نیز روزهای پایانی سال بنا بر سنت همیشگی کم‌حاشیه سپری می‌شود و انتظار نمی‌رود که در برهه کنونی خبر خاصی از جانب طبقه تصمیم‌گیر، بازار را با مخاطره مواجه کند.
به هر روی برآیند داد وستدهای روز گذشته در بازار سهام سبب شد تا شاخص‌کل بورس رشدی ۱۸/ ۰درصدی را به نمایش بگذارد. در این روز نمادهای شاخص‌ساز بازار از پالایشی و مخابراتی گرفته تا نمادهای مهم گروه‌های دیگر سبب شدند تا کارنامه معاملات بورس در روز سه‌شنبه همچنان روندی رو به رشد را به نمایش بگذارد، با این‌حال نمادهای دلاری بازار همچون «ومعادن»،«شستا»و « فولاد» مانع از آن شدند تا نماگر اصلی بازار یادشده عملکرد بهتری داشته باشد. اما درمیان نمادهای کوچک‌تر بازار وضعیت به اندازه نمادهای شاخص‌ساز پر ابهام نبود. داده‌های بورس تهران حکایت از آن دارد که در بیشتر نمادهای سبک وزن بازار تقاضا نسبت به عرضه برتری بیشتری داشته است. همین امر سبب شد تا در روز گذشته شاخص هموزن تقریبا نیم‌درصد از شاخص‌کل بهتر عمل کند و پیشروی ۶۹/ ۰درصدی را به ثبت برساند. اتفاقاتی از این دست در کنار وضعیت خوب بازار کالاهای اساسی و قیمت بالای آنها در داخل وضعیت را در بازار سهام امیدوار‌کننده نگه داشته، با این‌حال می‌توان از همین چند آمار سطحی ارائه‌شده نیز دریافت که بازار دیگر به مانند روزهای قبل در افزایش تقاضا چندان یک‌دست نیست. آیا پیشروی بازار موقتی خواهد بود یا می‌توان ضعف نسبی تقاضا در روز گذشته را به حساب نوسان‌های معمول بورس و فعالان بازار سرمایه گذاشت؟
پستی و بلندی‌های بورس
چند روزی است که بازار سهام پس از پشت‌سر گذاشتن دست‌کم دو سال پر فراز و نشیب وارد سال۱۴۰۱ شده است. این سال‌در حالی آغاز شده است که پیش از آن به لطف تورم و افزایش سطح عمومی قیمت‌ها که ناشی از رقیق شدن ریال به واسطه افزایش پایه پولی بود تمامی بازارهای دارایی اعم از مسکن، ارز، طلا و سهام از سال۹۷ تا سال۹۹ وارد فاز افزایشی بلندمدتی شدند که قیمت‌ها را چند‌برابر کرد.
همین امر سبب شد تا شاخص‌کل بورس تهران به‌عنوان مهم‌ترین نماگر وضعیت بازار سهام در ایران نیز تغییرات قابل‌توجهی را به ثبت برساند به‌طوری که از ابتدای دوره صعودی یادشده این شاخص از محدوده ۹۰هزار واحد به حدود ۲میلیون و ۱۰۰هزار واحد رسید، با این‌حال ترکیدن حباب قیمت دارایی در این بازار سبب شد تا رشد یادشده دیری نپاید و سفر نزولی دماسنج اصلی بازار از محدوده ۲میلیون و ۱۰۰هزار واحد تا ابر کانال یک‌میلیون واحدی در بهار سال۱۴۰۰ تداوم می‌‌‌‌‌‌‌یابد. در واقع سال۱۴۰۰ در شرایطی خاتمه یافت که تمامی تحولات آن عکس‌العملی به صعود یادشده در سال‌های ۹۷ تا ۹۹ بود. این سال در حالی پایان پذیرفت که برآیند کلیه دادوستدها در آن کارنامه‌‌‌‌‌‌‌ای بهتر از بازده ۵۶/ ۴درصدی برای بورس تهران به ارمغان نیاورد. بررسی وضعیت بورس از بیستم مرداد‌ماه سال۹۹ تا پایان سال‌گذشته نشان می‌دهد که کلیه تحولات دوره یک‌سال و نیمه طی شده در ریزش بازار تقریبا تا حد زیادی ناشی از همان شرایطی بوده که رشد دو سال و نیمه تا میانه سال۹۹ رقم زده است. در کل دوره ۴ ساله اخیر تمامی فراز و فرود قیمت‌ها در بازار سرمایه ازجمله معاملات سهام در شرایطی به‌وقوع پیوست که دخالت‌های دولتی در اقتصاد همراه با عدم‌اطمینان فراوان مهم‌ترین عامل شکل‌دهی به جهت‌گیری‌های رفتاری و فکری مردم عادی بود.
این بازار چه در آن زمانی که سیر صعودی تقاضا قیمت‌ها را بالا می‌برد و چه آن زمانی که کاهش جذابیت و روند نزولی آن منجر به خروج سنگین سرمایه‌های حقیقی از چرخه معاملات بورس بود، بر اساس نااطمینانی به پیش‌رفت و فقدان اطمینانی که نسبت به آینده پول ملی و افزایش نقدینگی قیمت‌ها را بالا برد و پس از آن به دلیل نبود انسجام در تصمیمات دولتی و سازمانی مسیری متضاد با روند قبلی را درپیش گرفت. اگر بخواهیم نگاهی جامع به وضعیت بازار سهام داشته باشیم باید بگوییم که حتی فراتر از این ۴ سال نیز آنچه که بیشترین تاثیر را بر نوسان قیمت‌های سهام داشته، اقتصاد دستوری و تبعات آن بوده که خود را در قالب کاهش سود بعضا توزیع رانت و زیان‌های انباشته سنگین در صورت‌های مالی صنایع مختلف به تصویر کشیده است. مضاف بر آنکه در یک سال‌گذشته عامل خوش‌بینی در خصوص به‌ثمر رسیدن مذاکرات احیای برجام نقشی کاهنده در تمایل مردم به سرمایه‌گذاری در تمامی بازارها به‌خصوص سهام داشته است و سبب شده تا چرخه معاملات در این بازار کند و بازدهی آن نسبت به بازارهای موازی به حداقل برسد، با این‌حال به‌نظر نمی‌رسد که بازار سهام در سال۱۴۰۱ لزوما رویه قبلی را دنبال کند، اما آنچه که واضح است اینکه بنا بر سنت هر ساله و قدیمی حاکم بر اقتصاد ایران حتی با فرض به ثمر نشستن یا بی‌ثمری مذاکرات، آنچه که بیش از هر چیز بازار سهام و کلیت اقتصاد را تهدید خواهد کرد همین نگاه دستوری حاکم بر اقتصاد است که می‌خواهد همه‌چیز را با بخش‌نامه و آیین‌نامه و ستاد‌سازی حل و فصل کند.
پالایشیها روی خط جذابیت
اما از کلیت بازار و مسیر پیموده آن که بگذریم جای تردید باقی نمی‌ماند که پدیده معاملات روز سه‌شنبه در بورس تهران نمادهای پالایشی بوده‌اند. این نمادها تقریبا در سراسر فصل تابستان عملکرد خوبی را از خود به نمایش گذاشتند. در روزهای اخیر تحت‌تاثیر عوامل متعددی نظیر چشم‌انداز صعودی قیمت جهانی نفت و این باور که رشد کرک‌اسپرد صنعت یادشده تداوم خواهد داشت با افزایش تقاضا روبه‌رو شده‌اند. در همین راستا روز گذشته نماد معاملاتی «شپنا» که به شرکت پالایش و پخش اصفهان تعلق دارد بیشترین اثر را بر شاخص‌کل بورس داشت. سایر نمادهای این صنعت نیز نظیر «شراز» از حیث معاملاتی در وضعیت مطلوبی قرار داشتند. اینطور که به‌نظر می‌رسد بازار در شرایط کنونی تصمیم گرفته تا بر اساس عملکرد پالایشیها و سابقه خوبی که در تقسیم سود مجامع دارند آنها را گزینه‌های مناسب و کم‌ریسکی برای سرمایه‌گذاری تلقی کند. در حال‌حاضر شنیده‌ها حکایت از آن دارد که بازار جهانی نفت به دلایلی همچون احتمال بالای تداوم تنش با روسیه و کسری عرضه نفت از این بابت در کنار تورم حاکم بر اقتصاد ایالات‌متحده و بسیاری از کشورهای دیگر موجب شده تا دیگر کسی انتظار نفت زیر ۱۰۰ دلار در بازار جهانی را نداشته باشد. تحلیلگران بر این باور هستند که تداوم وضعیت موجود در کنار نیاز روزافزون به انرژی در سراسر دنیا سبب خواهد شد تا حاشیه سود صنعت پالایشی در موقعیت خوبی قرار بگیرد. از آنجا که صنعت یادشده عموما نسبت بالای تقسیم سود را دارد چنین امری توانسته در روزهای اخیر بازار را در معرض توجه مردم و سرمایه‌گذاران خرد قرار دهد. روز گذشته تقاضای این بخش از سرمایه‌گذاران سبب شد تا پالایشیها روی‌هم‌رفته با بیش از ۸۰ میلیارد‌تومان ورود نقدینگی تازه‌نفس از سوی سهامداران حقیقی رتبه نخست خالص خرید را به‌دست آورند.
خوش‌بینی سهامداران خودرویی
به جز پالایشیها سهام خودرویی هم در روزهای اخیر شرایط خوبی را سپری می‌کنند. این نمادها که در ماه‌های اخیر مصائب بسیاری را به دلیل اصرار بر قیمت‌گذاری دستوری شاهد بوده‌اند، در وضعیت فعلی تحت‌تاثیر آثار مطلوب ورود خودرو به بورس قرارگرفته و از سوی بازار با تقاضایی مناسب مواجه شده‌اند. در روزهای اخیر عرضه خودروی شاهین که از تولیدات شرکت خودروسازی سایپا است موجی از امید را به معاملات صنعت یادشده وارد کرد تا از این معبر احتمال کاهش زیان انباشته خودرویی‌ها در سال‌پیش‌رو بیش از پیش تقویت شود. با توجه به اختلاف بالای قیمت خودرو در کارخانه با قیمت آن در بازار آزاد، این احتمال وجود دارد که موفقیت عرضه شاهین در بورس‌کالا پای سایر اتومبیل‌های تولید داخل را نیز به این بازار باز کند و از این طریق با دورزدن سیاست‌های دستوری شاهد کاهش زیان شرکت‌های تولیدکننده این محصول در سنوات آتی باشیم.
در آینه ارقام
در روزی که شاخص‌کل بورس تهران با رشد ۱۸/ ۰درصدی همراه شد، از ۳۳۸ نماد معامله‌شده، قیمت پایانی ۱۹۱ سهم (۵۷ درصد) مثبت بود و در مقابل ۱۳۳ سهم (۳۹ درصد) در سطوح منفی دادوستد شدند. در این بازار ۶۴نماد (۱۹ درصد) صف خریدی به ارزش ۵۸۴میلیارد‌تومان تشکیل دادند اما در مقابل شاهد شکل‌‌‌‌‌‌‌گیری صف‌فروش در ۳ نماد بورسی (کمتر از یک درصد) به ارزش ۱۵میلیارد‌تومان بودیم. در فرابورس ایران اما در روزی که آیفکس افزایش ۴۶/ ۰درصدی را ثبت کرد، ۱۴۴ نماد معامله شدند که در این میان قیمت ۸۲ سهم (۵۷درصد) مثبت و ۵۵ سهم (۳۸درصد) منفی بود. در این بازار ۲۳ نماد (۱۶درصد) صف خریدی به ارزش ۵۰ میلیارد‌تومان را تشکیل دادند و در مقابل شاهد شکل‌‌‌‌‌‌‌گیری صف‌فروش در ۲ نماد فرابورسی (یک درصد) به ارزش ۴میلیارد‌تومان بودیم.
