معدل دو ثلث ابرنوسانی سهام محاسبه شد
چهارمین ماه منفی بورس ۹۹
بر این اساس دلار با افت ۶/ ۸ درصدی و سکه نیز با کاهش ۹/ ۱۶ درصدی قیمت آبان‌ماه را به پایان رساندند. برآوردها از بهای مسکن نیز حکایت از عقب‌نشینی قیمت‌ها دارد. آبان‌ماه بازار سهام اما دو نیمه کاملا متفاوت را تجربه کرد. در یک نیمه هراس از نتیجه انتخابات آمریکا و تاثیر آن بر بازار دلار، سهام را نزولی کرد و شاخص کل افت ۲/ ۱۴ درصدی را ثبت کرد و در ۶ روز پایانی این ماه شاهد رشد ۱۱ درصدی این نماگر بودیم. از این رو زیان مرکب ۶/ ۰ درصدی مهرماه، در دومین ماه پاییز به ۳/ ۰ درصد تقلیل یافت.
نکته قابل توجه اینکه در چهارماه ابتدایی سال ۹۹ شاهد صعود شاخص سهام به میزان ۶/ ۲۷۳ درصد بودیم. این روند در چهارماه دوم سال با افت حدود ۳۰ درصدی نماگر تالار شیشه‌ای تغییری جدی کرد. حال متغیرهای بنیادی نوید تعادل و صعود آرام بورس تهران در چهارماه پایانی سال را می‌دهند.
عبور سهام از شوک انتخاباتی آمریکا
بورس تهران در آبان‌ماه با فضای پرتردید و ابهام‌آلودی که عمدتا مرتبط با انتخابات ریاست‌جمهوری در آمریکا بود، دست و پنجه نرم کرد. در این میان سهام در دو اردوگاه ریالی و دلاری قرار گرفتند. این گمانه وجود داشت که در صورت تمدید حضور ساکن فعلی کاخ سفید، کماکان سهام شرکت‌های بزرگ کالایی و صادراتی از مزیت سرمایه‌گذاری برخوردار باشند و در صورت انتخاب نماینده دموکرات، بخش کوچک‌تری از بازار به لحاظ وزنی شامل صنایع غیر صادراتی و اصطلاحا ریال‌محور موقعیت بهتری بیابند. در این میان دو هفته نخست این ماه شاهد معاملات کم‌رمق بورس تهران بودیم. جایی که ارزش دادوستدها به سطوح کمتر از ۲هزار میلیارد تومان نیز رسید و تغییر نظرسنجی‌ها، فضای بازار سهام را نیز تغییر می‌داد. روز پس از انتخابات آمریکا بود که به دلیل چرخش صبحگاهی آرا به سمت دونالد ترامپ بازار سهام پس از افت‌های پی در پی در مسیر صعودی گام برداشت اما در آغاز هفته سوم مجددا وزنه به سمت جو بایدن سنگینی کرد و بورس تهران مجددا به کمای معاملاتی فرو رفت. در ادامه اما سهام دلاری با توجه به روند دلار (افت کمتر از انتظار این ارز) و همچنین بهبود فضای بازارهای کالایی آن نیز پس از افت قیمت سه ماهه و جذابیت نسبت قیمت به درآمد مجددا شاهد افزایش دادوستدها و اقبال سهامداران حقیقی بودند. این شرایط سبب شد در آخرین هفته آبان‌ماه شاهد رشد ۸/ ۱۰ درصدی شاخص کل باشیم تا افت ماهانه دماسنج تالار شیشه‌ای به ۷/ ۴ درصد محدود شود.
خروج از کما با لغو یک ممنوعیت
اوایل مهرماه بود که ناظر بورسی در اقدامی جدید خبر از ممنوعیت خرید و فروش روزانه سهام (Day trading) داد. سازمان بورس در توجیه این اقدام به «دنیای‌اقتصاد» گفت: برخی اشخاص که اقدام به جمع کردن نمادها در حجم‌های قابل توجه و در حداقل دامنه نوسان روزانه کرده بودند، شرایط را برای خروج در حداکثر دامنه نوسان قیمتی روزانه مهیا یافته و با عرضه‌های پرحجم به دنبال شناسایی سودهای قابل توجه بودند. این موضوع موجب افت مجدد قیمت سهم‌ها و سلب اعتماد مکرر از سهامداران و خریداران می‌شد. در ۲۰ آبان‌ماه اما با لغو این ممنوعیت شاهد رشد محسوس ارزش معاملات خرد سهام و خروج بازار از کمای معاملاتی بودیم. با وجود این در آبان‌ماه میانگین روزانه ۵ هزار و ۳۷۰ میلیارد تومان دادوستد رقم خورد که نسبت به مهرماه افت ۶/ ۲۷ درصدی را ثبت کرد.
زمان پیش‌گشایش ۱۵ دقیقه شد
در نخستین روز از آخرین هفته آبان‌ماه ناظر بازار از کاهش زمان پیش‌گشایش از ۳۰ دقیقه به ۱۵ دقیقه خبر داد تا از فشار روانی حاکم بر معاملات سهام تا حدودی کاسته شود. پیش‌گشایشی که در بورس‌های جهانی به‌صورت مخفی یا Dark بوده و فرآیند بازار را تحت تاثیر قرار نمی‌دهد.
الگوریتمها همچنان ممنوع
حدود دو ماه از ممنوعیت معاملات الگوریتمی می‌گذرد و تاکنون هیچ سیگنال مثبتی از سوی سیاست‌گذار بورسی برای لغو این ممنوعیت ارسال نشده است. در این میان روح‌الله دهقان، مدیرعامل شرکت مدیریت فناوری بورس تهران به «دنیای‌اقتصاد» گفت: این تصمیم نمی‌تواند خیلی پایدار باشد چون با برگشت بازار به حالت عادی باید شرایط هم به حالت عادی برگردد. در شرایط اضطرار ممکن است چنین محدودیت‌هایی ایجاد شود. حتی در آمریکا هم زمانی که الگوریتمها دچار مشکلی می‌شوند معمولا جلوی این نوع معاملات را می‌گیرند اما فقط برای شرایط اضطراری.
عملکرد صنایع در دومین ماه پاییز
نگاهی به عملکرد صنایع بورسی در آبان‌ماه نشان دهنده رشد میانگین قیمت‌ها در ۹ گروه در مقابل افت شاخص ۲۹ صنعت است. در این میان گروه لاستیک و پلاستیک در این ماه با رشد ۵/ ۱۹ درصدی صدرنشین شد و پس از آن گروه کاشی و سرامیک با افزایش ۶/ ۱۲ درصدی میانگین قیمت سهام زیرمجموعه خود قرار گرفت. در آن‌سوی بازار گروه وسایل ارتباطی با تک سهم «لپارس» که تنها یک روز سبز در دومین ماه پاییز ثبت کرد، با بیش از ۶۰ درصد زیان‌ده‌ترین گروه بورس تهران در این ماه لقب گرفت. صنعت محصولات چوبی دیگر گروه پر زیان بازار سهام بود که آبان‌ماه را با افت ۹/ ۳۹ درصدی پشت سر گذاشت.
بیشترین حجم دادوستد نیز در آبان‌ماه با معامله ۴۷ میلیارد و ۹۲۴ میلیون سهم به ارزش ۱۸ هزار میلیارد تومان از آن زیرمجموعه‌های گروه خودرو و ساخت قطعات شد. بانکی‌ها نیز در این ماه معامله ۲۳ میلیارد و ۲۷۴ میلیون سهمی به ارزش ۹ هزار و ۵۰۰ میلیارد تومان را ثبت کردند.
تغییر زمین بورس‌بازی در دو نیمه آبان
در ۱۸ روز کاری آبان‌ماه، سهامداران حقیقی در ۱۳ روز معاملاتی فروشنده بودند و ۵ روز کاری را در نیز زمین خرید سهام فعالیت کردند. ماحصل این رفت و آمد خروج ۵ هزار و ۲۵۳ میلیارد تومان پول حقیقی از گردونه معاملات سهام بود. در مجموع می‌توان فعالیت بازیگران سهام را در دو نیمه متفاوت بررسی کرد. به این ترتیب در نیمه نخست که تا ۲۱ آبان ماه به درازا کشید، شاهد جابه‌جایی سهامی به ارزش ۷ هزار و ۷۹۳ میلیارد تومان در مسیر حقیقی به حقوقی بودیم. با بازگشت نماگرهای سهام به مسیر صعودی اما زمین بازی سهامداران نیز تغییر کرد و در ۵ روز پایانی این ماه سهامی به ارزش ۲ هزار و ۵۴۰ میلیارد تومان از پرتفوی حقوقی‌ها به سبد سهام معامله‌گران حقیقی بازار منتقل شد. در میان صنایع بورسی، گروه چندرشته‌ای صنعتی که پس از توقف ۵/ ۲ ماهه «شستا» در روزهای پایانی این ماه اصلی‌ترین نماد خود را بازپس گرفت، با بیشترین اقبال حقیقی همراه شد. به این ترتیب صنعت مذکور در دومین ماه پاییز شاهد ورود ۱۶۷ میلیارد تومان پول حقیقی بود که در این میان «شستا» با جابه‌جایی سهامی به ارزش ۴۰۹ میلیارد تومان در مسیر حقوقی به حقیقی همراه شد. پس از آن اما دو گروه کوچک کاشی و سرامیک و حمل و نقل قرار داشتند که در مجموع خالص خرید ۱۷۴ میلیارد و ۳۰۰ میلیون تومانی از سوی سهامداران خرد را تجربه کردند. معدنی‌ها نیز در این ماه شاهد انتقال سهامی به ارزش ۴۴ میلیارد تومان در مسیر حقوقی به حقیقی بودند. در آن‌سوی بازار اما با وجود افزایش اقبال به سهام کامودیتی‌محور در هفته پایانی آبان، اما برآیند ماهانه جابه‌جایی سهام به پرتفوی حقوقی‌ها سنگینی می‌کرد. جایی که زیرمجموعه‌های گروه فلزات اساسی انتقال سهامی به ارزش هزار و ۹۵۱ میلیارد تومان در مسیر حقیقی به حقوقی را ثبت کردند. این روند در پتروپالایشی‌ها در مجموع با جابه‌جایی سهامی به ارزش ۹۱۸ میلیارد و ۴۹۰ میلیون تومان از سبد سهام معامله‌گران خرد به پرتفوی سهامداران عمده دنبال شد. دو گروه بانک و خودرو نیز معاملات آبان‌ماه را با حمایت حقوقی پشت سر گذاشتند. در این راستا بانکی‌ها شاهد خالص خرید یک هزار و ۳۲۲ میلیارد تومانی سهامداران حقوقی و خودروسازان با انتقال سهامی به ارزش ۶۲۳ میلیارد تومان در مسیر حقیقی به حقوقی روبه‌رو شدند.
در مجموع آبان‌ماه معامله‌گران حقیقی سهمی ۸۰ درصدی از خرید سهام را در اختیار داشتند و در مقابل در زمین فروش نیز مشارکت ۸۶ درصدی را ثبت کردند. هر دو متغیر مذکور در مقیاس ماهانه رشد ۷/ ۱ و ۳/ ۰ درصدی را ثبت کرد.
رقبا از بورس عقب ماندند
در حالی که سه ماه گذشته با جاماندگی بورس از دیگر بازارهای سرمایه‌پذیر دنبال شد، در دومین ماه پاییز در برابر افت ۹/ ۱۶ درصدی سکه و عقب‌نشینی ۶/ ۸ درصدی دلار، نماگر سهام به کاهش ۷/ ۴ درصدی بسنده کرد. از این رو به نظر می‌رسد در دومین ماه پاییز بازار سهام با وجود افت میانگین قیمت‌ها توانسته از بازارهای سفته‌بازانه پیش بیفتد. در بازار مسکن نیز هر چند هنوز آمار قابل استنادی از قیمت‌ها در آبان‌ماه منتشر نشده است، اما برآورد می‌شود که میزان تورم ملک از تورم ماهانه کمتر باشد و حتی امکان ثبت افت ماهانه نیز در این بازار وجود دارد.
