سهامداران از قوانین محدودکننده نیز عبور کردند
استقرار بورس در ابرکانال ۶۰۰
در عین حال، هجوم بی‌امان پول‌های تازه همچنان سایر عوامل و الگوهای ارزشیابی را تحت‌الشعاع قرار داده و پیشران اصلی رشد قیمت‌ها ارزیابی می‌شود. مسیر رشد سهام درحالی ادامه یافت که اجرای دستورالعمل‌های جدید برای محدودسازی معاملات با تردیدهایی از سوی معامله‌گران مواجه است و همین امر باعث شد تا شاهد شوک روانی خاصی در روز شنبه نباشیم.
بورس تهران قصد عقب‌نشینی ندارد
بازار سهام معاملات روز شنبه را درحالی شروع کرد که قریب به اتفاق فعالان سهام انتظار رشد قیمت‌ها را داشتند. چنان که در نظرسنجی سایت تحلیلی «دنیای بورس» مشاهده می‌شود، پیش از آغاز معاملات دیروز، اکثر کارشناسان و سهامداران انتظار تداوم روند صعودی قیمت‌ها را طی هفته پیش رو داشتند. براساس نتایج این نظرسنجی که صبحگاه شنبه منتشر شد، ۶۶ درصد کارشناسان شرکت‌کننده روند شاخص بورس در هفته پیش رو را صعودی ارزیابی کرده‌اند. از نظر تحلیلگران میزان فزاینده ورود پول به بازار مهم‌ترین عامل صعود سهام در روزهای آتی عنوان شده است. مطابق معمول ترکیب این نقدینگی با تورم انتظاری و همچنین کاهش تلاطم‌های شدید بازار جهانی، محرک‌های رشد سهام از سوی تحلیلگران عنوان شده است. این درحالی است که فقط ۱۲ درصد از کارشناسان حاضر در این نظرسنجی انتظار افت قیمت‌ها را طی هفته پیش رو داشته‌اند. ضمن اینکه ۷۸ درصد از سهامداران شرکت‌کننده در نظرسنجی فوق هم به دلایل مشابهی نسبت به رشد قیمت‌ها در هفته پیش‌رو خوش‌بین بوده‌اند.
چنان که ملاحظه می‌شود معاملات دیروز در چنین فضایی آغاز شد. در پی سیطره این خوش‌بینی شاهد صعود ۱۰ هزار و ۶۷۳ واحدی شاخص کل و پرش نماگر اصلی بازار به مرز ۶۰۸ هزار واحدی بودیم. از ویژگی‌های جالب توجه دادوستدهای روز شنبه، پیشروی سریع‌تر شاخص کل در قیاس با شاخص هم‌وزن بود. نماگر هم‌وزن که طبق روال هفته‌های اخیر رالی پرسرعت‌تری را تجربه کرده بود، در معاملات دیروز به رشد ۸/ ۰ درصدی بسنده کرد. درحالی‌که شاخص کل به لطف رشد محسوس تقاضا در سهام شرکت‌های بزرگ توانست به بازدهی ۸/ ۱ درصدی دست یابد.
ذره‌بینی کوچک بر مازاد تقاضای بزرگ
معاملات دیروز از حیث حجم و ارزش معاملات و همچنین میزان تقاضا هم حکایت از تداوم الگوی شتابان رشد می‌داد. در این روز، بیش از ۵۶۰۰ میلیارد تومان سهم در سطح معاملات خرد بورس تهران، میان معامله‌گران دست به دست شد که با احتساب معاملات فرابورس رقمی معادل ۸۲۰۰ میلیارد تومان می‌شود. عبور ارزش معاملات کل بازار سهام (بورس و فرابورس) از سطح ۸ هزار میلیارد تومان و تداوم آن برای بیش از یک هفته، نشان‌دهنده تغییری بنیادی در ساختار بازار و علاقه‌مندی بیشتر برای فعالیت در معاملات سهام از سوی آحاد سرمایه‌گذاران است.
این مشارکت را می‌توان در میزان مازاد تقاضا و شدت صف‌های خرید بازار هم مشاهده کرد. دیروز از بین ۲۹۸ نماد فعال در بورس تهران شاهد رشد ارزش سهام ۱۹۳ بنگاه بودیم. این ارقام یعنی حدود دوسوم از نمادهای بورسی در روز گذشته با برتری تقاضا به کار خود پایان داده‌اند. ضمن اینکه ۱۳۶۰ میلیارد تومان نقدینگی هم در پایان معاملات در پشت صف ۱۱۱ نماد بورسی مجال خرید سهم را نیافت. این اتفاق در شرایطی افتاد که فقط ۲۷ نماد در پایان معاملات در صف فروشی معادل ۱۴۰ میلیارد تومان قفل شدند. در تابلوهای فرابورس هم الگوی مشابهی رقم خورد و حجم پولی معادل ۱۰۵۰ میلیارد تومان در پایان معاملات در صف‌های خرید باقی ماند و در عقب‌نشینی فروشندگان امکان دستیابی به سهام مورد تقاضای خود را پیدا نکرد.
چنان‌که از ارقام فوق ملاحظه می‌شود حدود ۲۴۰۰ میلیارد تومان پول در پایان معاملات در صف خرید بوده است. ثبت چنین مازادی از تقاضا به‌خوبی از اشتهای سیری‌ناپذیر پول‌ها در کل بازار سهام حکایت دارد و همچنان که اغلب فعالان سهام باور دارند، به‌نظر می‌رسد در شرایط فعلی قصد عقب‌نشینی در گردونه معاملات را ندارد. اگر این میزان از نقدینگی را با ارزش معاملات خرد بورس و فرابورس(۸۲۰۰ میلیارد تومان) و همچنین با ارزش کل صف‌های فروش (۲۸۰ میلیارد تومان) مقایسه کنیم مظنه بهتری از عیار تقاضا به دست خواهیم آورد و به عمق این مازاد پی خواهیم برد.
صعود پالایشی‌ها و نگاه مثبت به نفت
سهام گروه پالایشی طی روز گذشته با حجم نسبتا قابل‌توجهی دست به دست شدند. این گروه در جریان دادوستدهای روز شنبه پس از صنعت پتروشیمی در رتبه دوم جدول ارزش معاملات صنایع بورس تهران قرار گرفت. معامله‌گران بورسی در این روز ۵۶۰ میلیارد تومان از سهام پالایشگاه‌ها را بین خود دست به دست کردند که نشان می‌دهد حدود ۱۰ درصد از خرید و فروش‌های دیروز در بورس تهران در این صنعت کالایی انجام شده است. عنوان بیشترین میزان جذب منابع خرد هم در بین صنایع بورسی به گروه پالایشی تعلق گرفت. از طرفی، شاخص قیمت در این صنعت از میانگین بازار پیش افتاد و بیش از ۶/ ۳ درصد ارتفاع گرفت.
یکی از عوامل عمده گرایش به سهام شرکت‌های بزرگ طی روز گذشته را می‌توان پیامد نگاهی دانست که خرید و فروش و مشارکت در بازار را با معیار «جاماندگی» می‌سنجد و اقدام به معامله می‌کند. براساس این نگاه هر سهم یا گروهی که از الگوی عمومی رشد بازار جا مانده، قابلیت صعود دارد و از جذابیت خرید برخوردار است. براساس این منطق، سهام شرکت‌های بزرگ و به‌خصوص کالایی‌ها که جزو جاماندگان از رالی بورس تهران طی یک سال گذشته به شمار می‌آیند، طبعا توجهات را به‌خود جلب می‌کنند.
اما به‌نظر می‌رسد که توجه خاص معامله‌گران به پالایشی‌ها طی روز شنبه از جای دیگر هم آب می‌خورد. یکی از اتفاقات مهمی که می‌تواند همچنان بر سطح عمومی قیمت سهام و به‌طور مشخص بر سهام شرکت‌های پالایشی (فارغ از محاسبات دقیق تحلیلی و بیشتر بر حسب الگویی سنتی) اثرگذار باشد، بهای نفت است. بازار جهانی پایان هفته قبل را در تعطیلی «جمعه مقدس» پشت‌سر گذاشت و عملا فرصت واکنش به نشست وزرای انرژی گروه ۲۰ را نداشت. این نشست پس از توافق اوپک و همپیمانانش بر سر کاهش ۱۰ درصد از کل عرضه جهانی نفت (۱۰ میلیون بشکه در روز) برگزار شد. در این نشست که روز جمعه برگزار شد، اعضای گروه ۲۰ به منظور حمایت از بازار نفت و کاهش تولید به جمع‌بندی رسیدند. از طرفی مکزیک هم با همکاری آمریکا رضایت به کاهش تولید داد تا ضمن رفع نگرانی درخصوص مخالف‌خوانی مکزیک، توافق امیدوارکننده‌ای برای نفت رقم بخورد. البته تحلیلگران در تاثیر طولانی توافق اوپک و غیراوپک بر صعود قیمت نفت تردید دارند و با توجه به تبعات رکودی شیوع کرونا، برآورد می‌کنند که تقاضای نفت کاهشی ۳۰ درصدی را در اثر بحران این بیماری همه‌گیر تجربه‌خواهد کرد و عملا توافق اوپک در مقایسه با ضعف تقاضا اثرگذار نخواهد بود. میزان عدم قطعیت در ارتباط با مساله شیوع کرونا باعث شده تا روند قیمت در این بازار دستخوش نوسانات زیادی شود و همچنان به حمایت‌های مصنوعی چندان دلخوش نباشد. همین تصور مبهم از تاثیر توافق بود که جهش ۸ درصدی نفت در پایان هفته قبل را بدل به عقبگرد ۷ درصدی کرد.
البته تعمیق بحران در بازار جهانی با افزایش بیکاری و همچنین درخواست‌های زیاد بنگاه‌ها برای حمایت‌های مالی، سبب شده تا بانک‌های مرکزی به پمپاژ پول به بازارها ادامه دهند. هفته قبل، علاوه بر افزایش غیرمنتظره میزان اعتبارات و وام‌دهی در چین و صدور مجوز برای انتشار پول در انگلستان، در آمریکا هم از طرح ۳/ ۲ تریلیون دلاری فدرال رزرو برای حمایت از اقتصاد این کشور رونمایی شد و موج صعودی نسبتا محسوسی را در بازارهای مالی در پی داشت. به‌طور کلی به‌نظر می‌رسد بازگشایی این هفته نفت با تعقیب این دو عامل صورت بگیرد؛ یکی همکاری اعضای غیراوپک در کاهش عرضه و از سوی دیگر تعمیق بحران ناشی از کرونا و بسته‌های حمایتی بانک‌های مرکزی در سراسر دنیا. ظاهرا فعالان بورس تهران طی روز گذشته به اثرات مثبت این سیاست‌ها بیش از تاثیر منفی کرونا امید داشتند و همین مساله سبب شد تا موج قدرتمندی از تقاضا در این صنعت بورسی ایجاد شود و قیمت این دسته از سهم‌ها به رشد نسبتا قابل‌توجهی دست یابند.
گرایش به جاماندگان و ایجاد صف در بزرگان
همان‌طور که در سطور قبل هم اشاره شد، در جریان دادوستدهای دیروز شاهد گرایشی عمومی برای خرید سهام شرکت‌های بزرگ بودیم. این موج علاوه بر تقاضای قوی در سهام بزرگان کامودیتی‌محور نظیر پالایشی‌ها، در صف خرید سهام شرکت‌های بزرگ غیرکالایی هم حائز اهمیت و توجه بود. به‌طور مثال می‌توان به تشکیل صف خرید برای نماد شرکت‌های خدمات‌انفورماتیک(رانفور) و کشتیرانی جمهوری اسلامی(حکشتی) در روز گذشته اشاره کرد که حجم نسبتا قابل‌توجهی از کل تقاضا را به‌خود جلب کردند و در ردیف نمادهای پرمعامله شرکت‌های بزرگ قرار گرفتند. به‌طور کلی چرخش محور تقاضا روی این دسته از سهام که عموما از شناوری و حجم مبنای بالایی برخوردارند را علاوه بر جذابیت‌های تورم دارایی و «جاماندگی» از روند عمومی، می‌توان در پرتو تحولات سیاست‌های اقتصادی هم دید که برای جذب نقدینگی موجود در بازار امید بیشتری به شرکت‌های بزرگ بسته و از رشد سهام شرکت‌های کوچک‌تر نگران است. به‌نظر می‌آید محافل بورسی در روزهای اخیر متوجه واکنش سیاست‌گذار کلان اقتصاد کشور به نحوه حرکت شاخص‌های سهام شده و این موضوع را در رفتار خود طی روز گذشته لحاظ کرده‌اند.
پایان قوانین شبانه ناظر بورسی کجاست؟
یکی از اخبار پربسامد بورسی در سه روز اخیر تغییرات جدید در دستورالعمل معاملات بود که انتظار می‌رفت دست‌کم دادوستدهای روز شنبه را تحت‌فشار بگذارد. اما چنین اتفاقی نیفتاد و بازار عملا مسیر عادی خودش را طی کرد. در پایان هفته قبل قوانین شبانه‌ای به بازار ابلاغ شد که غالبا حجم مبنا را هدف می‌گرفت و بوی محدودیت و کنترل بیشتر می‌داد. اخیرا سیاست‌گذار بورسی سنت‌شکنی کرده و بیشتر در پی اعمال محدودیت‌های جدید بر معاملات و کنترل رشد افسارگسیخته قیمت‌ها خاصه در سهامی با حجم مبنای پایین بوده است. تا پیش از صعود شتابان شاخص‌های سهام طی ماه‌های اخیر، صعود بورس به‌عنوان دستاوردی بزرگ برای سیاست‌گذار تلقی می‌شد اما اکنون به‌نظر می‌رسد این رشد دیگر معنای مثبت خود را از دست داده و به تهدیدی برای سیاست‌گذار بدل شده است.
البته اجرای قوانین جدید که قرار است از روز دوشنبه این هفته به اجرا درآید با مساله استعفای رئیس سازمان بورس و اوراق بهادار گره خورده است. به‌نظر تلاقی این دو رویداد و احتمال عدم اجرای تغییرات جدید باعث شده تا بازیگران دستورالعمل‌های جدید را جدی نگیرند. البته احتمال خطای اهالی بازار و اجرای قوانین جدید هم وجود دارد اما مساله این است که حتی خطای بازیگران هم ناشی از سیاست‌های نادرست بوده است. در واقع، سابقه لغو تغییرات در اواخر سال گذشته هم این گمانه‌زنی را تقویت کرده است. موضع‌گیری وزیر اقتصاد با لغو محدودیت دامنه نوسان در اسفند سال قبل و پس از آغاز بحران مالی جهانی یکی از نقاط عطفی است که بازار را نسبت به عدم اعمال محدودیت‌های جدید خوش‌بین کرده است. نکته مهم اینجاست که حتی در صورت اجرای دستورالعمل‌های جدید، این احتمال قوی وجود دارد که بازار سهام مسیر عادی خودش را همچون سابق طی کند. این موضوع از شواهد تجربی هم برخوردار است. چنان‌که اعمال حجم مبناهای بیشتر در اواخر سال گذشته هم نتوانست مانع از ورود حجم انبوه پول‌ها به سمت سهام و تداوم صعود شتابان قیمت‌ها شود. به‌نظر می‌رسد سیاست‌گذار بورسی راهکارهای محدودکننده‌ای همچون حجم مبنای بیشتر را مسیری برای جبران شکست خود در گسترش عرضی بازار لحاظ کرده است.
ماجرای «صبا» و موج عرضه‌اولیه‌های در راه
نماد «صبا» از هفته قبل به یکی از پربسامدترین نام و نشان‌های بازار سهام بدل شد و ضمن کسب لقب عرضه‌اولیه‌ای نسبتا بزرگ، رکورد مشارکت کدهای معاملاتی در بازار اولیه را شکست. البته جذب ۱۸۰۰ میلیارد تومان از منابع موجود در بازار در روز عرضه اولیه نتوانست عطش تقاضا را فروبنشاند به‌طوری که دیروز یعنی طی اولین معاملات نماد «صبا» در بازار ثانویه، حدود ۲۸۰ میلیارد تومان پول در صف خرید این سهم منتظر ماند. ثبت تعداد کدهای مشارکت‌کننده در این عرضه‌اولیه نشان می‌دهد که باد بهاری اخبار مرتبط با سودهای جذاب و بدون‌ریسک عرضه‌های اولیه را به گوش آحاد جامعه رسانده است. حال باید منتظر ماند و دید که عرضه‌های در راه در کنار تصمیم دولت برای واگذاری سهام شرکت‌های تحت مالکیت خود می‌تواند مازاد کنونی تقاضا در بازار سهام را در خودش حل کند و مسیر قیمت‌ها را متعادل‌تر و آرام‌تر کند یا خیر. برخی معتقدند عرضه‌اولیه‌های پیش‌رو که شامل شرکت‌های بزرگی است ضمن جذب تقاضای جدید از طریق ایجاد فشار بر سایر سهم‌های بازار از سرعت روند شاخص بکاهد.
همگام با بازیگران
در روزی که شاخص سهام با رشد ۸/ ۱ درصدی همراه شد، معامله‌گران خرد برای چهاردهمین روز متوالی خالص خرید مثبتی را ثبت کردند. به این ترتیب در پایان معاملات روز شنبه در مجموع حدود ۷۴۹ میلیون سهم به ارزش ۷۲۹ میلیارد تومان به پرتفوی حقیقی‌ها افزوده شد. در میان ۴۰ صنعت بورسی نیز دیروز بیشترین خالص خرید بازیگران حقیقی در سهام زیرمجموعه گروه فرآورده‌های نفتی رقم خورد. از این رو پالایشی‌ها شاهد جابه‌جایی ۲۸۶ میلیارد تومانی در مسیر پرتفوی حقوقی به حقیقی بودند. پس از آن نیز زیرمجموعه‌های گروه رایانه مورد توجه حقیقی‌ها قرار گرفتند و خالص خرید ۱۹۷ میلیارد تومانی را تجربه کردند. پتروشیمی‌ها نیز در این روز شاهد جابه‌جایی ۱۴۶ میلیارد تومان نقدینگی در مسیر حقوقی به حقیقی بودند. دو گروه دیگر کامودیتی محور بازار شامل فلزات اساسی و کانه‌های فلزی نیز در این روز شاهد جابه‌جایی ۳۶ میلیارد و ۷۵۰ میلیون تومان نقدینگی در مسیر حقوقی به حقیقی بودند. در مجموع از ۳۹ صنعت فعال بورسی روز گذشته ۲۰ صنعت شاهد جابه‌جایی سهام خود از پرتفوی معامله‌گران حقوقی به سبد سهام حقیقی‌ها بودند. در مقابل اما ۱۳ گروه بورسی شاهد ثبت خالص فروش مثبت از سوی معامله‌گران خرد بودند.
در میان شرکت‌های بورسی نیز نماد معاملاتی شرکت خدمات انفورماتیک در اولویت خرید معامله‌گران حقیقی بازار قرار گرفت. دیروز بیش از ۷۱ میلیون سهم «رانفور» به ارزش ۱۷۳ میلیارد تومان در سمت حقوقی به حقیقی جابه‌جا شد. در «شتران» نیز روز گذشته افزون بر ۱۶۶ میلیون سهم به ارزش ۱۳۱ میلیارد تومان از پرتفوی حقوقی‌ها به سبد سهام معامله‌گران خرد افزوده شد. سهام شرکت پالایش نفت اصفهان نیز در این روز با خالص خرید ۷۳ میلیارد و ۳۰۰ میلیون تومانی به سمت حقیقی‌ها همراه شد.
در آن‌سوی بازار اما این نمادهای زیرمجموعه دستگاه‌های برقی بودند که با خالص خرید ۱۷ میلیارد و ۵۰۰ میلیون تومانی مورد توجه معامله‌گران عمده بازار قرار گرفتند. گروه فنی و مهندسی نیز طی معاملات روز گذشته شاهد جابه‌جایی حدود ۱۶ میلیارد و ۸۰۰ میلیون تومان نقدینگی در مسیر حقیقی به حقوقی بودند. همچنین دیروز در گروه مواد و محصولات دارویی، ۱۶ میلیارد و ۵۰۰ میلیون تومان به پرتفوی حقوقی‌ها افزوده شد. در میان شرکت‌ها نیز سهام ایران ترانسفو شاهد خالص تغییر مالکیت ۶ میلیون و ۴۰۰ هزار سهم به ارزش حدود ۱۸ میلیارد تومان به سمت پرتفوی حقوقی‌ها بود. «رمپنا» نیز دیروز با خالص حقیقی ۱۶ میلیارد و ۲۰۰ میلیون تومانی از سوی معامله‌گران عمده مواجه شد. «وتجارت» دیگر نمادی بود که در پایان معاملات روز شنبه شاهد جابه‌جایی حدود ۱۴ میلیارد سهم به ارزش ۱۳ میلیارد تومانی در مسیر پرتفوی حقیقی به حقوقی بود.
