تالار شیشه‌ای
رفت و برگشت سهام در ترافیک توقف‌ها
شرایطی که به تغییر مسیر این نماگر انجامید. در همین راستا در پایان معاملات دیروز نماگر اصلی بورس تهران رشد ۳۵۳۳ واحدی را تجربه می‌کرد. این رشد موجب شد فاصله شاخص کل بورس تهران تا ابرکانال ۴۰۰ هزار واحدی به ۵۵۵ واحد محدود شود. این مهم درحالی رقم خورد که بیش از یک‌چهارم نمادهای معاملاتی طی معاملات این روز به دلیل رشد ۲۰ درصدی در پنج روز معاملاتی متوالی با وقفه مواجه شدند.
به این ترتیب می‌توان امیدوار بود که تا قبل از پایان دهمین ماه سال، این ابرکانال نیز فتح شود. در این خصوص به نظر می‌رسد معامله‌گران جدید با دریایی بی‌کران از پول‌های سرگردان بار دیگر بی‌توجه به معیارهای ارزندگی به انتظار خرید سهم‌ها نشسته و رکوردهای جدیدی را به ارمغان می‌آورند. شاید مهم‌ترین دلیل وقوع این رخداد، مقایسه سهام با دیگر بازارهای موازی است. گرچه بورس از ابتدای سال تاکنون بیش از ۱۲۳ درصد رشد داشته و هشدارهای حباب فعال شده‌اند اما سرمایه‌گذار بازارهای رقیب را با بورس مقایسه می‌کند. در عین حال با وجود اینکه طی سال‌جاری ارزش معاملات تا سطوحی غیرقابل تصور رشد کرده به عمق بازار سرمایه افزوده نشده است. چنین روندی می‌تواند منجر به ابرحباب‌هایی در بورس تهران شود. هفته گذشته در پی وقایعی که ریسک‌های سیستماتیک بازارها را بالا برد، شاهد افت شدید قیمت‌ها در بازار سهام بودیم. به‌طوری که پس از ۶ هفته متوالی با بازدهی مثبت، شاخص کل بورس تهران طی چهار جلسه معاملاتی هفته قبل با افت ۹/ ۷ درصدی مواجه شد. اما با کمرنگ شدن سایه جنگ، معامله‌گران بورس تهران از ابتدای هفته جاری به صف‌های بسیار طولانی خرید سهام پیوستند. در پی این هجوم برای خرید سهام شاهد رشد ۹/ ۱۲ درصدی دماسنج اصلی بورس تهران بودیم که بیشترین رشد هفتگی بازار از هفته اول مهر سال ۹۷ است. در این میان به نظر می‌رسد کاهش دامنه‌نوسان به ۲ درصد در نخستین روز هفته نیز خود رشد هفتگی شاخص کل را محدود کرد. در جریان معاملات روز گذشته بورس تهران از ۳۱۳ نماد معاملاتی، ۱۹۵ نماد با رشد قیمت پایانی (متوسط قیمت در طول یک جلسه معاملاتی) همراه شدند. این درحالی است که قیمت آخرین معامله ۲۱۸ نماد در مدار مثبت معاملات بود. در این بین ۹۶ نماد تجربه‌گر مازاد تقاضا در سقف قیمتی مجاز روزانه بودند. مجموع ارزش این صف‌های خرید در پایان ساعت کاری معاملات دیروز به ۵۵۶ میلیارد تومان رسید. در سمت مقابل تنها یک نماد بود که صف فروشی به ارزش ۱۰۹ میلیون تومان تجربه کرد. ارزش معاملات خرد (بدون احتساب معاملات بلوک و اوراق) این ۳۱۳ نماد به رقم ۲۸۸۵ میلیارد تومان رسید. به این ترتیب متوسط این متغیر از ابتدای دی ماه به ۲۵۳۸ میلیارد تومان رسید. در این بین نکته جالب توجه این است که از ابتدای ماه جاری تنها در دو جلسه ارزش معاملات خرد به کمتر از ۲ هزار میلیارد تومان رسیده است. این دو جلسه هم روزهایی بودند که دامنه نوسان قیمتی به ۲ درصد محدود شده بود. افت ۹/ ۷ درصدی شاخص کل در هفته گذشته در حالی رقم خورد که شاهد حمایت گسترده سهامداران حقوقی از قیمت‌ها بودیم. نمود این حمایت، خالص تغییر مالکیت‌های سهام بود؛ به‌طوری‌که در جریان معاملات هفته گذشته ۳ هزار و ۷۴۳ میلیارد تومان سهم از سبد بورس‌بازان حقیقی به پرتفوی معامله‌گران حقوقی منتقل شد. اما این جریان در هفته جاری عکس شد و این بار خالص خرید سهامداران حقیقی به ۲۹۰۰ میلیارد تومان رسید. سهم روز گذشته از این تغییر مالکیت هفتگی به ۲۴۸ میلیارد تومان رسید.
بی‌عملی مقام ناظر در عمق‌بخشی به بازار
رشد سهام در هفته جاری به‌صورتی بود که روز گذشته شاهد وقفه معاملاتی ۸۶ نماد بورسی و فرابورسی به‌دلیل رشد قیمت بیش از ۲۰ درصدی طی پنج جلسه معاملاتی بودیم. این درحالی است که به دلیل محدودیت ۲درصدی دامنه نوسان در روز شنبه، نهایت رشد ممکن قیمت سهام کمتر از ۲۴ درصد بود. به عبارتی دیگر طی هفته جاری بیش از ۱۵ درصد از نمادهای بازار سهام با رشد بالغ بر ۲۰ درصدی ارزش بازار خود همراه شدند. این درحالی است که سطوح قیمتی بسیاری از این نمادها با هیچ یک از معیارهای ارزندگی سهام همخوانی ندارد. به‌عنوان مثال در جریان معاملات روز گذشته سه صنعت ساخت خودرو و قطعات، فلزات اساسی و بانک‌ها با اختلاف زیادی نسبت به دیگر صنایع در صدر فهرست گروه‌ها با بیشترین ارزش معاملات روزانه قرار داشتند. در این بین خودروسازها و بانک‌ها نزدیک به یک‌چهارم (۵/ ۲۴ درصد) از ارزش معاملات خرد بورس تهران را به خود اختصاص دادند. اصلی‌ترین دلیلی که برای خرید این سهم‌ها عنوان می‌شود افزایش سرمایه آنها از محل تجدید ارزیابی دارایی‌ها است. در اقتصاد هنگامی تورم ایجاد می‌شود که رشد حجم پول افزون بر رشد تولید باشد. این فزونی موجب افزایش تقاضا برای کالاها شده و در نهایت منجر به رشد قیمت کالا و خدمات می‌شود. چنین اتفاقی را در بازار سهام هم می‌توان مشاهده کرد. به‌طوری‌که درحالی متوسط ارزش معاملات خرد در دی ماه ۹۶ حدود ۱۷۷ میلیارد تومان بود که این متغیر طی یک سال تا دهمین ماه ۹۷ با رشد ۱۷۰ درصدی به ۴۷۶ میلیارد تومان رسید. حال با گذشت یک سال دیگر شاهد رشد ارزش میانگین معاملات خرد به ۲ هزار و ۵۳۸ میلیارد تومان هستیم. به عبارت دیگر طی دو سال گذشته این متغیر به‌طور متوسط با رشد ۱۳۳۳ درصدی همراه شده و ۳/ ۱۴ برابر شده است. این در حالی است که طی این مدت تنها ۱۴ نماد جدید در بورس تهران عرضه شده است. در کنار عرضه‌های جدید، دیگر عواملی که می‌تواند موجب تعمیق بازار سهام شود، افزایش سهام شناور یا راه‌‌اندازی ابزارهای جدید مثل استقراض فروش است. با نگاهی به کارنامه عملکرد سازمان طی این دو سال به نظر می‌رسد مقام ناظر در هیچ‌کدام از این زمینه‌ها عملکرد مناسبی نداشته و بازار همچنان کوچک و کم‌گنجایش است. در چنین شرایطی افزایش ارزش معاملات خرد که به مثابه نقدینگی و حجم پول در اقتصاد است، منجر به ایجاد حباب‌های بزرگ در قیمت سهم‌ها می‌شود.
