در نشست تخصصی مطرح شد
موتور بورسی اقتصاد هوشمند
اقتصاد هوشمند چیست؟
اقتصاد هوشمند به گستره وسیعی از فعالیت‌های اقتصادی اشاره دارد که از دانش و اطلاعات دیجیتالی به‌عنوان عوامل کلیدی تولید استفاده می‌کنند. اینترنت، محاسبات ابری، داده‌های عظیم، فین‌تک و دیگر فناوری‌های دیجیتال جدید برای جمع‌آوری، ذخیره، تجزیه، تحلیل و به اشتراک‌گذاری اطلاعات دیجیتال، ابزارهای اقتصاد هوشمند هستند. مولفه‌های اصلی اقتصاد هوشمند، دارایی‌های دیجیتال، هویت دیجیتال و قراردادهای هوشمند هستند. به گزارش «دنیای‌اقتصاد» درحالی کشورهای توسعه‌یافته بهره‌گیری زیادی از اقتصاد هوشمند دارند که با رشد روزافزون بسترهای اینترنتی ما نیز باید به این سمت حرکت کنیم. تلفیق اقتصاد سنتی با هوشمند شاید بتواند نخستین گام در راستای تحقق این هدف باشد. در واقع اقتصاد دیجیتال که شبکه‌ای جهانی در اقتصاد از طریق ارتباطات نوین است به یک بستر امن نیاز دارد و دولت‌ها به موجب نقش سنتی خود در تامین بودجه اولیه برای زیرساخت ارتباطی کشور، جزء مهمی از این اقتصاد هستند. در این راستا بازار سرمایه با برخورداری از ابزارهای متنوع و همچنین پتانسیل بالا می‌تواند، نقش مهمی در ایجاد اقتصاد هوشمند و هدایت آن به رشد اقتصادی داشته باشد.
نقش مهم داده‌های اطلاعاتی
در این نشست حسین سلاح‌ورزی، نایب‌رئیس اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی ایران با اظهار این مطلب که درحال‌حاضر داده‌های اطلاعاتی یکی از اصلی‌ترین منابع سرمایه‌گذاری در بازارهای جهانی است، گفت: امروزه این داده‌ها به مساله‌ای مهم برای حکمرانی در جهان نیز تبدیل شده است. دیجیتالی شدن بازارهای سرمایه‌گذاری و همچنین ارتقای بهره‌وری بازار سرمایه ایران نیز متکی به حجم داده‌های دردسترس است.
وی ادامه داد: بررسی گزارش‌های آماری نشان می‌دهد که در سال ۲۰۱۹ بعد از ضریب نفوذ اینترنت در کشورها، تغییر پلت‌فرم دانش‌محور نقش مهمی دارد. به‌طوری‌که از ۸شرکت اینترنتی بزرگ دنیا که در بورس‌های بین‌المللی نیز فعال هستند، ۶شرکت پلت‌فرم محور هستند. سلاح‌ورزی ارتباطی دوسویه میان روند توسعه دیجیتالی شدن و رشد کسب‌وکارهای اقتصاد هوشمند قائل شد و گفت: توسعه شرکت‌های پلت‌فرم محور نیز وابستگی شدیدی به مقیاس‌پذیری بنگاه‌های اقتصادی دارد به‌طوری‌که چنانچه بتوانیم بحث مقیاس‌پذیری را توسعه دهیم، قادر خواهیم بود تا فاصله خود با کشورهای توسعه‌یافته را کاهش دهیم.
نایب‌رئیس اتاق بازرگانی با اشاره به گزارش‌های رقابت‌پذیری منتشر شده از سوی مجمع جهانی اقتصاد، گفت: هر چند ایران بدترین نمره را در رقابت‌پذیری کسب‌وکارها کسب کرده ولی در حوزه مقیاس بازار توانسته نمره بهتری به‌دست آورد. این به آن معنی است که با وجود ضعف در مقیاس‌پذیری کسب‌وکارها، در حوزه مقیاس بازار دارای یک فرصت است.
نقش اتاق در توسعه اقتصاد هوشمند
نایب‌رئیس اتاق ایران درباره نقش اتاق بازرگانی در توسعه اقتصاد هوشمند در کشور گفت: بخش عمده‌ای از موانع نهادی در داخل کشور و در حوزه اقتصاد، اغلب به حکمرانی اقتصادی و کیفیت تصمیم‌گیری بازمی‌گردد. خوشبختانه براساس قانون، اتاق بازرگانی برای رفع موانع توسعه اقتصاد هوشمند، امکان کمک‌رسانی در چند حوزه مختلف را دارد. سلاح‌ورزی گفت: براساس قانون، دو نهاد شورای گفت‌وگوی بازار و بخش‌خصوصی و کمیته ماده ۱۲ به منظور شناسایی موانع کسب‌وکار ایجاد شده‌اند که می‌توانند در این زمینه نقش‌آفرین باشند. در ۱۸ ماه گذشته نیز اقدامات مهمی در این‌خصوص صورت گرفته است و همچنین هیات مقررات‌زدایی نیز می‌تواند در این زمینه فعالیت کند.
وی در ادامه با اظهار این مطلب که اتاق ایران آمادگی دارد تا در سه حوزه مختلف به توسعه اقتصاد هوشمند در کشور کمک کند، گفت: شناسایی موانع، رفع موارد قانونی و تسهیل مقررات سه مولفه‌اصلی در این راستا خواهند بود. سلاح‌ورزی در ادامه تاکید کرد: باید مولفه امنیت قضایی در این حوزه تسریع و تسهیل شود. همچنین با اختیاراتی که به اتاق بازرگانی داده شده، می‌توان با تکیه بر نهادهای مختلف از جمله تشکل ICT و مجمع تشکل‌های دانش‌بنیان و سازمان ملی کارآفرینی، یک مرکز داوری تخصصی و فنی ایجاد کرد. در این راستا ایجاد مرکز داوری تخصصی و فنی در دستور کار قرار دارد.
لزوم عبور از چالش‌ها
سعید اسلامی بیدگلی، دبیرکل کانون نهادهای سرمایه‌گذاری ایران نیز در ادامه با اظهار این مطلب که عصر تحولات جدی در کسب‌وکارها فرارسیده، گفت: با توجه به تحولات ایجاد شده در کل دنیا، نه تنها ایران بلکه برخی دولت‌های دیگر نیز با چالش‌هایی درخصوص ایجاد اقتصاد هوشمند مواجه هستند که باید در گام نخست این چالش‌ها بررسی و رفع شود. البته باید این نکته را نیز اضافه کرد که تصمیم‌گیری در کشور ما از ضعف‌های زیادی برخوردار است و این مساله را تشدید می‌کند.
وی در ادامه افزود: در این میان نباید مشکل را تنها متوجه دولت دانست، بلکه بخش‌خصوصی نیز تمایل چندانی به تغییر شکل اقتصاد و خروج از اقتصاد سنتی ندارد و در این زمینه چابک نیست. در واقع بسیاری از کسب‌وکارهای سنتی اجازه توسعه کسب‌وکارهای نوین و هوشمند را نمی‌دهند.
عضو شورای‌عالی بورس در ادامه با اشاره به اینکه طبیعتا چنانچه نهادهای فعال در هر کشوری، آمادگی لازم را برای تغییر نداشته باشند، مشکلات زیادتری خواهند داشت، گفت: متاسفانه در اقتصاد ایران نظام تصمیم‌گیری کند است و در مقابل سرعت تغییر در دنیا بسیار بالاست و ما نمی‌توانیم صبر کنیم و باید سرعت خود برای تطابق با بازارهای جهانی را افزایش دهیم. اسلامی بیدگلی در ادامه توسعه بازار سرمایه را عاملی مهم در رشد و توسعه اقتصاد هوشمند برشمرد و افزود: با توسعه این نوع از اقتصاد، بحث دستکاری‌های قیمتی، ایجاد دستورالعمل‌های جدید مقرراتی، محدودیت‌های معاملاتی از جمله ایجاد دامنه نوسان قیمتی و در نهایت توقف نمادها در بازار سهام کاهش خواهد یافت.
حسین فهیمی، مدیرعامل شرکت سپرده‌گذاری مرکزی اوراق بهادار و تسویه وجوه (سمات) نیز مهم‌ترین بعد در دستیابی به اقتصاد هوشمند را طراحی هوشمند عنوان کرد و افزود: اگر قرار باشد اقتصاد هوشمند داشته باشیم باید ابتدا زیرساخت‌های آن را به شکل هوشمند طراحی کنیم، باید قراردادهای هوشمند، روابط هوشمند و انسان هوشمند داشته باشیم. وی در ادامه با اظهار این مطلب که با وجود مسائلی همچون پذیرش حاکمیتی و فرهنگ مردم، عزم کافی برای شکل‌گیری اقتصاد هوشمند وجود دارد، گفت: تلاش ما این است که با وجود موانع موجود از این دوره گذر کنیم و به این توسعه دست یابیم. وی با تشریح ظرفیت‌های موجود در کشور افزود: در شرایطی که بیش از ۵۰ میلیون گوشی هوشمند در کشور وجود دارد و ضریب نفوذ تلفن همراه ما بیش از ۱۱۵ درصد است، توسعه اقتصاد هوشمند می‌تواند از هوشمند‌سازی فردی آغاز شود. بنابراین ما به یک طراحی هوشمند در این زمینه نیاز داریم. فهیمی ادامه داد: با توجه به جایگاه اقتصاد هوشمند، بازار سرمایه حرکت به سوی آن را آغاز کرده است. در این رابطه پلتفرمی طراحی شده که درحال تکمیل بوده و می‌تواند پایگاه قابل دسترسی از اطلاعات هویتی فرد باشد و دیگر نیازی به ثبت چندباره این اطلاعات در هر مراجعه نباشد.
مدیرعامل سمات در ادامه با تشریح فرآیند سامانه «سجام» افزود: در این سامانه اطلاعات جامع اعم از اطلاعات هویتی و اطلاعات اقامتی وجود دارد که بدون نیاز به ارائه مدارک کاغذی این مسائل توسط اتصال به سامانه‌های مختلف کشور راستی‌آزمایی می‌شود. پس از این هویت‌شناسی، فرد می‌تواند به هریک از کارگزاری‌های بورسی مراجعه و اقدام به اخذ خدمات مختلف کند.
نقش مهم اطلاعات در تحقق اقتصاد هوشمند
حمیدرضا احمدیان، مشاور کمیسیون فاوا اتاق ایران نیز از اقدامات بازار سرمایه در حوزه دیجیتالی شدن، اظهار امیدواری کرد و گفت: نباید این اقدامات را نادیده گرفت. هر چند هنوز فضای بازار سرمایه برای بسیاری ناشناخته است. وی در ادامه با عنوان اینکه بازار سرمایه یکی از درگاه‌های ورود به اقتصاد هوشمند است، بر لزوم استفاده از ظرفیت‌های این بازار در دستیابی به اقتصاد هوشمند تاکید کرد و افزود: اما هنوز بازار سرمایه بازاری ناشناخته است که باید استفاده بیشتری از این بازار شود. در این راستا می‌توان با انتشار بخش قابل‌توجهی از آنچه امروز در بازار سرمایه به‌عنوان اطلاعات غیرقابل انتشار شناخته می‌شود، بخش زیادی از مشکلات موجود را برطرف کرد. به گفته احمدیان، آنچه بیش از هر چیز اهمیت دارد، توجه به شاخص‌های اقتصاد هوشمند و تعریف پروژه برای بهبود وضعیت آن شاخص است. نباید در این مورد به دنبال پروژه بود بلکه لازم است شاخص‌های مطرح را دنبال کنیم. وی در ادامه تاکید کرد: نگاه ویژه بر اهمیت داده‌ها، اطلاعات و دسترسی آسان به آنها می‌تواند زمینه‌ساز رسیدن به اقتصاد هوشمند باشد.
نقش بازار سرمایه چیست؟
در این بین محسن عامری، مدیر مرکز سرمایه‌گذاری اتاق ایران با بیان این سوال که بازار سرمایه تا چه حد می‌تواند به توسعه اقتصاد هوشمند کمک کند، تصریح کرد: اینکه بازار سرمایه برای تحقق اقتصاد هوشمند اقدامات اجرایی خود را آغاز کرده جای امیدواری دارد. اما با نگاهی به آمار و داده‌ها می‌توان متوجه شد که تنها ۱۵ تا ۲۰ درصد کل تامین مالی از طریق بازار سرمایه انجام می‌شود. در این بین کمتر از ۲۰ درصد تامین مالی‌ها مربوط به بخش‌خصوصی واقعی است. وی افزود: در بودجه سال ۹۹ با توجه به مشکلات ناشی از تحریم بخش قابل‌توجهی از منابع بودجه قرار است از طریق انتشار اوراق بهادار تامین شود و از سویی صندوق‌های تامین مالی بازار سرمایه ملزم هستند تا ۵۰ درصد این اوراق را بخرند.
