پرتفوی صندوق‌های سرمایه‌گذاری بررسی شد
موتور پشتیبان بازار بدهی
در حال حاضر نگاهی به پرتفوی صندوق‌های با درآمد ثابت نشان از افزایش سهم بازار بدهی در ترکیب دارایی این نهادهای مالی دارد. به‌طوری که سهم اوراق مشارکت در پرتفوی این نهادهای مالی از ۲۲ درصد در پایان سال ۹۵ به بیش از ۳۳ درصد در اردیبهشت سال ۹۷ افزایش یافته است. سهم وجوه نقد و سپرده‌های بانکی نیز در دوره مورد بررسی از ۷۶ درصد به ۶۲ درصد کاهش یافته است. به این ترتیب برای رعایت مصوبه ابلاغی سازمان بورس و اوراق بهادار مبنی بر سرمایه‌گذاری حداکثر ۵۰ درصدی صندوق‌ها در سپرده‌های بانکی و گواهی سپرده، همچنان باید شاهد کوچ ۱۷ هزار و ۳۰۰ میلیارد تومانی از سپرده‌های بانکی باشیم. در این میان نگاهی به روند ترکیب دارایی صندوق‌ها نشان می‌دهد که به احتمال قوی نقدینگی خارج شده از سپرده‌های بانکی تمایل بیشتری به ورود به بازار بدهی دارد. لزوم تحقق این امر اما توسعه بیشتر بازار بدهی است. در این میان روز گذشته فرابورس ایران در اطلاعیه جدیدی خبر از پذیرش ۴۳ میلیون ورقه اسناد خزانه اسلامی در نمادهای «اخزا۶۲۱»، «اخزا۶۲۲»، «اخزا۶۲۳» و «اخزا۶۲۴» جمعا به ارزش ۴ هزار و ۳۰۰ میلیارد تومان داد. این موضوع هر چند اقدام مفیدی در جهت توسعه بازار بدهی به حساب می‌آید اما همچنان راه طولانی پیش‌روی این بازار برای جذب نقدینگی موجود در صندوق‌های با درآمد ثابت وجود دارد.
تغییر پرتفو از سپرده بانکی به اوراق مشارکت
اقتصاد ایران طی سال‌های اخیر شاهد رشد قابل توجه جایگاه صندوق‌های سرمایه‌گذاری به خصوص صندوق‌های با درآمد ثابت بوده است. بر اساس آمارها در حالی طی سال ۱۳۹۲، ۲۸ صندوق سرمایه‌گذاری با درآمد ثابت در بازار سرمایه کشور فعال بوده‌اند که حالا این تعداد به ۷۰ صندوق رسیده است. ارزش دارایی صندوق‌های سرمایه‌گذاری درآمد ثابت نیز از رقمی نزدیک به ۲هزار و ۲۰۰ میلیارد تومان در ابتدای سال ۱۳۹۲، با رشد ۷۰ برابری، امروز به رقمی نزدیک به ۱۵۳ هزار میلیارد تومان رسیده است. این رشد خیره‌کننده در این مقطع، حاکی از ظرفیت‌های رو‌به رشد یک نهاد مالی متناسب با کارآیی‌های آن در اقتصاد است. ترکیب دارایی این صندوق‌ها به سمت سپرده‌های بانکی متمایل بوده است.
به این ترتیب تا پایان اردیبهشت ماه سال جاری ۶۲ درصد پرتفوی صندوق‌های درآمد ثابت را سپرده‌ها تشکیل می‌دهند و تنها ۸ درصد از سرمایه این صندوق‌ها در بازار سهام سرمایه‌گذاری شده است. هر چند مقایسه این آمار با ترکیب پرتفوی صندوق‌های با درآمد ثابت در پایان فروردین سال جاری (۸/ ۶۲ درصد سرمایه‌گذاری در سپرده‌های بانکی و ۸ درصد سهام) حاکی از تغییر ناچیز پرتفوی این نهادهای مالی در سپرده‌های بانکی است، اما این آمار در مقایسه با پایان سال ۹۵ تغییر قابل توجهی را نشان می‌دهد.
در اسفند‌ماه ۹۵ بیش از ۷۶ درصد از دارایی صندوق‌های با درآمد ثابت در سپرده‌های بانکی قرار داشت و تنها ۴/ ۳ درصد آن به سهام اختصاص داشت. هر چند افزایش ۱۶۷ درصدی سهام در ارزش دارایی صندوق‌ها در کنار کاهش ۸ درصدی سهم سپرده‌های بانکی و وجوه نقد هستیم(از اسفند ۹۵ تا پایان اردیبهشت سال جاری)، با این وجود اما همچنان فاصله قابل توجهی تا سقف مورد نظر ابلاغیه سازمان بورس دیده می‌شود. در این میان نگاهی به صنایع موجود در پرتفوی صندوق‌های بادرآمد ثابت نشان می‌دهد گروه‌های کامودیتی (کالامحور) همچون معدنی - فلزی‌ها در مقایسه با دیگر صنایع بورسی از سهم بیشتری برخوردارند. به این ترتیب به نظر می‌رسد بخشی از افزایش ارزش سهام موجود در پرتفوی این صندوق‌ها مربوط به افزایش قیمت سهام شرکت‌های کالایی بورس تهران به موجب رشد مناسب قیمت‌های جهانی، رشد نرخ دلار و در نتیجه افزایش سودآوری این شرکت‌ها است. به این ترتیب به نظر می‌رسد بخش عمده سرمایه خروجی صندوق‌های با درآمد ثابت از سپرده‌های بانکی روانه بازار بدهی شده است؛ به‌طوری که سهم اوراق مشارکت در پرتفوی این نهادهای مالی از ۲۲ درصد در پایان سال ۹۵ به بیش از ۳۳ درصد در اردیبهشت سال ۹۷ افزایش یافته است.
نگاه آماری به دارایی صندوق‌ها
«دنیای اقتصاد» برای به دست آوردن نتایج قابل مقایسه، به بررسی دارایی ۵۱ صندوق درآمد ثابت که در پایان سال ۹۵ نیز مشغول فعالیت بودند، پرداخت. بر اساس آمار در دسترس، مجموع خالص ارزش دارایی صندوق‌های با درآمد ثابت (۵۱ صندوق) با افزایش ۸/ ۱۲ درصدی، از ۱۲۷ هزار میلیارد تومان از پایان سال ۹۵ به ۱۴۳ هزار و ۵۰۰ میلیارد تومان در پایان اردیبهشت ۹۷ افزایش یافته است. در این میان ارزش نقدینگی این نهادهای مالی در سپرده‌های بانکی و وجوه نقد با کاهش بیش از ۸ درصدی از ۹۷ هزار میلیارد تومان به ۸۹ هزار میلیارد تومان رسیده است. به این ترتیب سهم سپرده‌های بانکی از کل پرتفوی صندوق‌های با درآمد ثابت، با تغییری ناچیز از ۵/ ۷۶ درصد در پایان سال ۹۵ به ۳/ ۶۲ درصد در اردیبهشت ۹۷ کاهش یافته است. اما صندوق‌های با درآمد ثابت که پایان سال ۹۵، ۴ هزار و ۳۰۰ میلیارد تومان (معادل ۴/ ۳ درصد) از دارایی خود را صرف سرمایه‌گذاری در سهام کرده بودند، با افزایش ۱۶۷ درصدی، سهم سهام در ترکیب دارایی خود را افزایش دادند.
به این ترتیب از پایان سال ۹۵ تاکنون، میزان سرمایه‌گذاری صندوق‌های با درآمد ثابت در بازار سهام به ۱۱ هزار و ۶۰۰ میلیارد تومان افزایش یافت تا سهم این بخش از سرمایه‌گذاری در پرتفوی صندوق‌های با درآمد ثابت به ۸ درصد افزایش یابد. در عین حال سهم اوراق مشارکت در پرتفوی این نهادهای مالی طی دوره مورد بررسی افزایش یافته است. به این ترتیب در کنار رشد ۷۲ درصدی ارزش اوراق مشارکت در این بازه زمانی، سهم این دارایی نیز از ۸/ ۲۱ درصد در اسفند ۹۵ به ۱۴/ ۳۳ درصد در اردیبهشت ۹۷ افزایش یافته است. در اینجا نگاهی به وضعیت تغییر پرتفوی صندوق‌های با درآمد ثابت نیز خالی از لطف نیست. آمارها نشان می‌دهد بیشترین میزان افزایش خالص ارزش دارایی در میان صندوق‌های با درآمد ثابت از پایان سال ۹۵ تاکنون، با رشد ۳۶۳۴ درصدی به صندوق با درآمد ثابت سرآمد اختصاص دارد. پس از آن نیز صندوق‌های حکمت آشنا ایرانیان و نیکوکاری دانشگاه الزهرا بیشترین میزان رشد ارزش خالص دارایی‌ها را در همین بازه زمانی ثبت کرده‌اند. با نگاهی جزئی‌تر، بیشترین میزان افزایش در سهم سهام در ترکیب دارایی این نهادهای مالی با رشد ۳۹ واحد درصدی متعلق به صندوق با درآمد ثابت امین ملت است. این صندوق در حالی پایان سال گذشته، هیچ سهامی در پرتفوی خود نداشت که در اردیبهشت ۹۷، ارزش سهام موجود در پرتفوی خود را به ۱۵۹ میلیارد تومان افزایش داده است. صندوق‌های با درآمد ثابت نیکوکاری لوتوس رویان و بانک گردشگری نیز در رتبه‌های بعدی بیشترین میزان افزایش درصد سهام در ترکیب دارایی خود در بازه مورد بررسی قرار گرفتند. در مقابل اما شاهد کاهش سهم سرمایه‌گذاری در سهام در ۶ صندوق با درآمد ثابت از پایان سال ۹۵ تا اردیبهشت ۹۷ بودیم. در این میان صندوق با درآمد ثابت آتیه ملت با کاهش ۳۰ واحد درصدی، بیشترین کاهش سهم در سهام را تجربه کرده است. در کنار این موضوع شاهد افت ۲۴ واحد درصدی سهم سپرده‌های بانکی و وجه نقد در ترکیب پرتفوی این صندوق با درآمد ثابت نیز بودیم. این در حالی است که اوراق مشارکت صندوق با درآمد ثابت آتیه ملت رشدی ۵۵ واحد درصدی را در بازه زمانی مورد بررسی تجربه کرده است. به این ترتیب عمده نقدینگی خارج شده از سهام و سپرده‌های بانکی این صندوق صرف سرمایه‌گذاری در اوراق مشارکت شده است. در نگاهی دیگر اما صندوق با درآمد ثابت نیکوکاری لوتوس رویان سرمایه‌گذاری خود در سپرده‌بانکی و وجوه نقد را از ۱۰۰ درصد در پایان سال ۹۵ به کمتر از ۲/ ۰ درصد در پایان اردیبهشت ۹۷ کاهش داده است. صندوق‌های با درآمد ثابت سرآمد و اوج ملت نیز در این بازه زمانی به ترتیب کاهشی معادل ۹۰ و ۶۷ درصد در سهم سپرده‌های بانکی و وجوه نقد به ثبت رسانده‌اند. در مقابل اما صندوق نیکوکاری دانشگاه تهران میزان سپرده‌های بانکی خود را از حدود ۲۱ درصد در پایان سال ۹۵ به بیش از ۸۹ درصد در اردیبهشت ۹۷ افزایش داده است. این در حالی است که سرمایه‌گذاری در سهام و اوراق مشارکت این صندوق با درآمد ثابت نیز با کاهش نسبت به پایان سال ۹۵ همراه شده است.
موانع تغییر ساختار صندوق‌ها
در حال حاضر اغلب صندوق‌های با درآمد ثابت، زیرمجموعه بانک‌ها هستند. با تحقق کاهش سپرده بانکی صندوق‌ها به ۵۰ درصد، طبیعتا جذابیت صندوق‌های مذکور کاهش یافته و دیگر جذب سپرده از طریق این نهادهای مالی به صرفه نخواهد بود. عمده دلیل توجه به این صندوق‌ها را می‌توان اینگونه توضیح داد. از طرفی صندوق‌های با درآمد ثابت منبعی هستند که سودی بالاتر از سپرده‌های عادی بانکی پرداخت کرده و هم‌زمان ریسک چندانی هم ندارند. با اجرای سقف ۵۰ درصدی برای سپرده، این صندوق‌ها مجبور می‌شوند مابقی سرمایه خود را به بورس وارد کنند که ریسک بالاتری نسبت به سپرده‌ها دارد. بر این اساس در صورت خروج سرمایه این صندوق‌ها از بانک‌ها به احتمال زیاد شاهد افزایش ابطال این واحدهای سرمایه‌گذاری خواهیم بود.
بر این اساس تغییر پرتفوی این نهادهای مالی محدود شده و مشروط به اصلاح ساختاری نظام بانکی می‌شود تا بانک‌ها دیگر عطشی برای جذب نقدینگی از این طریق نداشته باشند. از سوی دیگر، برای رعایت سقف سپرده‌های بانکی صندوق‌های با درآمد ثابت لازم است بیش از ۱۷ هزار میلیارد از سرمایه این نهادهای مالی وارد بازار سرمایه شود. این در حالی است که چنین گنجایشی در بازار سرمایه دیده نمی‌شود. به این ترتیب با انجام اصلاحات فوق، به نظر می‌آید که بازگشت بخشی از منابع این صندوق‌ها به سوی سپرده‌های بانکی اجتناب‌ناپذیر خواهد بود. یکی از راه‌های جلوگیری از این امر می‌تواند تعمیق و گسترش بازار بدهی کشور از طریق افزایش تنوع و حجم اوراق قابل ارائه در این بازار باشد.
ارسال نظر