در دومین روز پنجمین همایش اقتصاد صنایع پلاستیک در ایران بررسی شد
نقشه‌راه تولید پلیمرهای پیشرفته
رسول علیرضایی‌شهرکی
رئیس گروه پتروشیمی دفتر صنایع شیمیایی و پلیمری وزارت صنعت، معدن و تجارت از رشد ۱۷درصدی صادرات مصنوعات پلاستیکی در سال۱۴۰۲ خبر داد. به گزارش «دنیای‌اقتصاد» رسول علیرضایی‌شهرکی، با اعلام این خبر گفت: میزان صادرات مصنوعات پلاستیکی کشور در سال۱۴۰۲ نسبت به سال۱۴۰۱ به لحاظ ارزش، حدود ۱۷درصد رشد داشته‌است و در صورتی‌که این رشد برای ۵ سال‌متوالی پیش‌رو ادامه داشته‌باشد، در پایان ۵ سال‌آینده صادرات مصنوعات پلاستیکی ایران به رکوردهای تازه‌ای در این زمینه دست خواهد‌یافت و حدود ۱۰۰درصد نسبت به سال۱۴۰۲ رشد خواهد داشت.
وی در سخنرانی خود در روز دوم پنجمین همایش اقتصاد پلاستیک در ایران که هشتم و نهم مهرماه برگزار شد، در تشریح وضعیت سرمایه‌گذاری واحدهای موجود، طرح‌ها و مجوزهای صادره در حوزه صنایع تکمیلی در کشور به‌منظور ترسیم دورنمای تقاضای پلیمری، اعلام کرد: در سال۱۴۰۲ در مجموع نزدیک به ۹۲۶هزار‌تن انواع مصنوعات پلاستیکی از کشور با ارزش یک‌میلیارد دلار از کشور صادر شده که این میزان نسبت به مدت مشابه سال‌قبل (۱۴۰۱)، به لحاظ تغییرات وزنی ۱۷.۷درصد رشد داشته‌است. علیرضایی‌شهرکی همچنین درخصوص تازه‌‌‌‌‌ترین برآوردها درباره واردات مصنوعات پلاستیکی به کشور نیز اعلام کرد: در حوزه واردات نیز در سال۱۴۰۲ در مجموع بیش از ۱۲۸هزار‌تن واردات با ارزش بیش از ۵۳۹هزار دلار صورت‌گرفته که در این زمینه نیز رشد وزنی ۱۰درصدی به‌ثبت رسیده‌است. وی درخصوص وضعیت تولید، واردات، صادرات و مصرف پلیمرها در کشور به مقایسه دو مقطع زمانی سال‌های ۱۴۰۱ و ۱۴۰۲ پرداخت و آمار‌های موجود در این زمینه را ارائه کرد. بنا بر اعلام علیرضایی شهرکی، در سال۱۴۰۱ در مجموع ۸میلیون تن انواع محصولات پلیمری در کشور تولید شده‌است. میزان واردات محصولات پلیمری در سال۱۴۰۱ معادل ۲۳۵هزار‌تن بوده و بیش از ۳میلیون و۵۸۴هزار تن انواع محصولات پلیمری در این سال‌از کشور به سایر کشورها صادر شده‌است. میزان مصرف انواع محصولات پلیمری نیز در این سال‌معادل بیش از ۴میلیون و۷۱۲هزار‌تن گزارش شده‌است. وی همچنین درخصوص همین موضوع در سال۱۴۰۲ گفت: در سال۱۴۰۲ میزان تولید انواع محصولات پلیمری در کشور چیزی حدود ۷میلیون و ۹۳۸هزار تن گزارش شده‌است. میزان واردات این محصولات بیش از ۲۹۷هزار تن و صادرات آن بیش از ۲میلیون و۹۰۰هزار تن بوده‌است. مجموع مصرف محصولات پلیمری در سال‌گذشته نیز بیش از ۵میلیون و ۳۰۰هزار تن گزارش شده‌است. به این‌ترتیب شاهد افزایش ۱۳درصدی مصرف انواع پلیمر در سال۱۴۰۲ نسبت به مقطع زمانی مشابه سال‌قبل یعنی سال۱۴۰۱ بوده‌‌‌‌‌ایم.
پلی‌اتیلن رتبه اول مصرف پلیمرها
رئیس گروه پتروشیمی دفتر صنایع شیمیایی و پلیمری وزارت صنعت، معدن و تجارت همچنین درخصوص وضعیت مصرف پلیمرها در سال1402 گفت: از مجموع کل مصارف صورت‌گرفته در حوزه انواع پلیمرها در سال‌گذشته بیشترین سهم مربوط به پلی‌اتیلن با بیش از 2میلیون و 676هزار‌تن مصرف بوده‌است؛ در واقع 50.2درصد از کل مصرف انواع پلیمرها در سال‌گذشته به مصرف پلی‌اتیلن اختصاص داشته‌است. بعد از پلی‌اتیلن بیشترین مصرف مربوط به پلی‌پروپیلن با 17.2درصد، پی‌وی‌سی با 11.2درصد، پت بطری با 6.6درصد، پت نساجی 6.5درصد، پلی‌استایرن 5.9درصد، آی‌پی‌سی 1.3درصد و ای‌بی‌اس 1.3درصد بوده‌است. سهم پلی‌کربنات نیز 0.3درصد گزارش شده‌است. علیرضایی‌شهرکی گفت: اختصاص بیشترین سهم مصرف پلیمرها به پلی‌اتیلن نشان‌دهنده دو موضوع مهم است؛ یکی اهمیت این محصول پلیمری و دیگری مزیت رقابتی آن نسبت به سایر محصولات برای تولیدکننده‌‌‌‌‌ها است. وی با ارائه مقایسه‌‌‌‌‌ای درخصوص وضعیت مصرف پلیمرها طی سال‌های 1401 و 1402 اعلام کرد: براساس آمار‌های بورس‌کالا، معاملات بورسی این محصولات در سال1401 معادل بیش از 4میلیون و 226هزار تن به‌ثبت رسید، درحالی‌که این میزان در سال‌گذشته (1402) به 4میلیون و815هزار‌تن افزایش یافت. علیرضایی‌شهرکی درخصوص میزان مصنوعات پلاستیکی تولیدشده براساس میزان پلیمر مصرف‌شده نیز آمار‌هایی ارائه کرد. براساس اعلام وی، در سال1401 درمجموع بیش از 208هزار‌تن پلیمر مصرف‌شده جهت صادرات محصولات حد واسط به‌ثبت رسیده که این میزان در سال1402 به 418هزار‌تن افزایش یافته‌است. در سال1401 بیش از 4میلیون و712هزار تن انواع پلیمر مصرف‌شده در داخل گزارش شده‌است. در همین سال208هزار تن پلیمر صادرشده تحت‌عنوان کامپاند یا مستربچ و همچنین بیش از 4میلیون و 504هزار‌تن پلیمر مصرف‌شده جهت تولید محصول نهایی بوده‌است. در سال1402 میزان پلیمر مصرف‌شده در داخل معادل بیش از 5میلیون و300هزار تن بود؛ 418هزار‌تن پلیمر صادرشده تحت‌عنوان کامپاند یا مستربچ و همچنین بیش از 4میلیون و 911هزار‌تن پلیمر مصرف‌شده جهت تولید محصول نهایی بوده‌است.
وضعیت جوازهای تاسیس مصنوعات پلاستیک
رسول علیرضایی‌شهرکی همچنین درخصوص وضعیت پروانه‌‌‌‌‌ها و جوازهای تاسیس صادرشده در حوزه مصنوعات پلاستیک گفت: پروانه بهره‌‌‌‌‌برداری برای 9هزار و 939 واحد تولیدکننده مصنوعات پلاستیکی با ظرفیت اسمی بیش از 29میلیون و 657هزار‌تن صادر شده‌است که 877 مورد از این جوازها مربوط به واحدهای تولیدی بالای 70درصد پیشرفت فیزیکی هستند. ظرفیت اسمی تولید این واحدها چیزی معادل بیش از 4میلیون و 388هزار‌تن است. این در حالی است که 73درصد ظرفیت پروانه‌‌‌‌‌های بهره‌‌‌‌‌برداری صادرشده مربوط به رشته فعالیت‌های حوزه تولید انواع فیلم و کیسه، انواع لوله و اتصالات، انواع ظرف، بطری، پریفرم و انواع صفحه و ورق است. همچنین 72درصد ظرفیت جوازهای تاسیس صادرشده بالای 70درصد مربوط به رشته فعالیت‌های گفته شده‌است.
پلیمرهای پلاستیکی؛ فرصتی نیازمند توجه
در دومین روز از پنجمین همایش اقتصاد صنایع پلاستیک در ایران، شروین احمدی عضو هیات‌علمی پژوهشگاه پلیمر و پتروشیمی ایران در سخنرانی خود با عنوان پلیمرهای مهندسی؛ چالش‌ها و فرصت‌های سرمایه‌گذاری؛ به موضوع پلاستیک‌‌‌‌‌های مهندسی و فرصت‌هایی که این رشته می‌تواند ایجاد کند، پرداخت.
به گزارش «دنیای‌اقتصاد» شروین احمدی در این سخنرانی با تاکید بر این موضوع که همه‌چیز در حال تغییر است، عنوان کرد: مواد مصرفی و میزان تقاضا در دنیا روزبه‌روز در حال تغییر است، پس چالش نخست مهم ما این است که چه تولید کنیم و چالش بعدی این است که چگونه تولید کنیم که با کمترین میزان مصرف انرژی و انتشار گاز co2 همراه باشد. وی در ادامه با اشاره به این موضوع که در صنعت پتروشیمی نیز وضع به همین منوال است، بیان کرد: ابتدا باید ببینیم که یک واحد پتروشیمی چگونه کار می‌کند. در پاسخ به این پرسش باید عنوان کرد؛ میزان سرمایه‌گذاری در واحدهای پتروشیمی چندان تغییر نکرده‌است؛ اما با توجه به نوع مصرف انرژی میزان آلایندگی‌‌‌‌‌های آن تغییر پیدا کرده‌است.
در پلیمرهای پلاستیک در کجا قرار داریم؟
این عضو هیات‌علمی پژوهشگاه پلیمر و پتروشیمی ایران در ادامه با اشاره به این موضوع که باید از تولید پلاستیک عمومی به سمت پلاستیک‌‌‌‌‌های مهندسی پیش رفت، خاطرنشان کرد: در وهله نخست باید به این موضوع توجه کنیم که در پلاستیک مهندسی در کجا قرار داریم. در این زمینه چند واحد شکل‌گرفته‌‌‌‌‌اند که چندان نتوانسته‌اند رشد کنند، این موضوع نشان می‌دهد که در پلاستیک مهندسی رشد چندانی نداشته‌‌‌‌‌ایم. البته برای تولید پلاستیک مهندسی باید زنجیره ارزش آن را ایجاد کنیم. در برخی پلیمرها مانند پلی‌‌‌‌‌یورتان رشد کرده‌‌‌‌‌ایم، به این دلیل که زنجیره تولید آن را در داخل تکمیل کرده‌‌‌‌‌ایم یا در زمینه پلی‌‌‌‌‌اتین کار کرده‌‌‌‌‌ایم، چراکه بالادست آن در داخل قابل‌تامین بوده‌است، از این‌رو صنایع پایین‌‌‌‌‌دست آن دوساله تکمیل می‌شود.
پیش‌‌‌‌‌نیازهای پلیمرهای مهندسی
احمدی در ادامه با تاکید بر این موضوع که تولید پلاستیک‌‌‌‌‌های مهندسی نیازمند پیش‌‌‌‌‌نیازهایی است، بیان کرد: برای واحد تولید پلاستیک مهندسی در وهله نخست باید صنایع بالادست آن در کشور وجود داشته‌باشد؛ در وهله بعد باید لایسنس و فناوری معتبر برای واحد آن وجود داشته‌باشد؛ در نهایت باید مکان‌‌‌‌‌یابی درستی انجام گیرد. در زمینه مکان‌‌‌‌‌یابی باید اذعان کرد؛ آمایش سرزمینی درستی انجام گیرد؛ برای نمونه در استان سیستان و بلوچستان ظرفیت نزدیکی به دریا و نیروی کار ارزان وجود دارد، اما در این استان امکانات وجود ندارد و این وظیفه دولت است که این امکانات را ایجاد کند.
دو پلیمر قابل‌توجه؛ پلی‌‌‌‌‌آمید و پلی‌‌‌‌‌استال
وی در ادامه با اشاره به دو نوع پلیمرکه باید به فرصت‌های آن برای سرمایه‌گذاری توجه کرد، گفت: پلی‌‌‌‌‌استال و پلی‌‌‌‌‌آمید دو محصول پلیمری مهندسی است که می‌توان امکانات و فرصت‌های آن را بررسی کرد. پلی‌‌‌‌‌استال یک پلیمر قدیمی است که ما در داخل امکان تکمیل زنجیره و لایسنس آن را داریم. لایسنس‌‌‌‌‌های قدیمی آن انرژی زیادی مصرف می‌کرد، اما فناوری‌های جدید میزان انرژی کمتری استفاده می‌کنند. بازگشت سرمایه آن یک سال‌و‌نیم طول می‌کشد و نزدیک به ۲۱میلیون دلار به سرمایه‌گذاری نیاز دارد. یکی از مزیت‌های ما در پلاستیک مهندسی تولید پلی‌‌‌‌‌استال است که طی حدود دو سال‌جواب می‌دهد.
این عضو هیات‌علمی پژوهشگاه پلیمر و پتروشیمی ایران در ادامه خاطرنشان کرد: پلیمر دیگر برای سرمایه‌گذاری، پلی‌‌‌‌‌آمید است که یک پلیمر ساده و روتین است، البته نیاز به سرمایه‌گذاری بالایی دارد. نیاز به سرمایه‌گذاری ۶میلیون دلاری دارد و بازگشت سرمایه آن سه سال‌طول می‌کشد. پلی‌‌‌‌‌آمید در دنیا مصرف می‌شود که بخشی از آن دورریختنی است که می‌توان از آن دوباره استفاده کرد که این امر می‌تواند میزان هزینه‌های قبل از بهره‌‌‌‌‌برداری آن را کاهش دهد. احمدی در ادامه تاکید کرد: در کشور ما صادرات پلاستیک به‌‌‌‌‌‌شدت عمومی است، درحالی‌که ضروری است به سمت پلاستیک‌‌‌‌‌های خاص و مهندسی پیش‌برویم. در این پلیمرهای خاص می‌توانیم زنجیره تولید را تکمیل کنیم و محصولات نهایی مانند البسه ورزشی تولید کنیم. ما صد‌درصد می‌توانیم به این جایگاه برسیم، منتها برای این امر تنها نیازمند هوشیاری و برنامه‌‌‌‌‌ریزی هستیم.
درک شرایط رکودی
مدیرفنی شرکت تولیدی لوله و اتصالات وحید در روز دوم همایش اقتصاد صنایع پلاستیک به تحلیل عرضه و تقاضای محصولات پلیمری در سال1403 پرداخت. علیرضا صحاف‌امین با اعلام اینکه مقدار رقابت در 6 ماه اول امسال 7.9هزار میلیارد‌تومان بوده‌است، گفت: این رقم نسبت به میزان مشابه سال‌قبل 54درصد کاهش‌یافته ولی با این حال نسبت به رقم سال‌های 1400 و 1401 افزایشی بوده‌است. وی گفت: از همین‌رو سال1402 از نظر رقابت انجام‌شده سال‌خاصی به‌شمار می‌رود. مقدار رقابت در 6 ماهه اول این سال‌به میزان 17هزار‌میلیارد‌تومان بوده‌است که بیشترین رقم را طی سال‌های گذشته نشان می‌دهد. وی در ادامه به مقایسه حجم معاملات در سال‌های گذشته پرداخت و با اشاره به اینکه در 6 ماهه امسال به میزان 2.3میلیون‌تن معامله مواد اولیه انجام گرفته، گفت: این رقم نسبت به رقم 2.4میلیون‌تن سال‌قبل به میزان 5درصد کاهش‌یافته‌است. صحاف‌امین در ادامه به مقایسه میزان رقابت گریدهای مختلف پلیمری اشاره کرد و گفت: بیشترین میزان رقابت در سال‌های گذشته روی پت بطری، پلی‌پروپیلن نساجی، پی‌وی‌سی، پت نساجی، پلی‌پروپیلن شیمیایی و پلی‌اتیلن خطی بوده‌است.
به‌عنوان نمونه در 6 ماهه اول امسال به میزان 36درصد از کل رقابت 7.9هزار‌میلیارد‌تومانی روی پت بطری بوده‌است. در 6ماهه سال‌قبل هم از کل 17هزار میلیارد‌تومان رقابت صورت‌گرفته به میزان 24درصد روی پلی‌پروپیلن نساجی انجام شد. این مدیر صنعتی با اشاره به اینکه این آمار‌ها نشان می‌دهد همواره یکی از مشکلات صنعت مساله رقابت بوده‌است، گفت: در این حوزه چالش‌های دیگری نیز وجود دارد که یکی از اصلی‌ترین آنها به بحران سرمایه‌درگردش برمی‌گردد. وی در این‌خصوص به چند راهکار اشاره کرد که شامل «لزوم درک زنجیره بالادستی از بحران سرمایه‌درگردش در صنایع تکمیلی و پیدا‌کردن راه‌حل اجرایی»، «لزوم کنترل و محدودیت چرخه‌‌‌‌‌های عملیاتی برگشت سرمایه در صنعت تولید صنایع تکمیلی»، «انجام فروش‌های مطمئن به دلیل شرایط انقباضی و وجود شرایط رکودی در اقتصاد ایران»، «لزوم کنترل نسبت بدهی جاری به کل دارایی جاری در کمتر از 30درصد (کنترل حساب‌های دریافتنی)» می‌شود. صحاف‌امین همچنین به شاخص مدیران خرید اشاره کرد که نشان‌دهنده تقاضا در کل اقتصاد و صنعت است. وی اعلام کرد؛ این شاخص از اردیبهشت ماه امسال به‌طور متوالی رو به کاهش بوده که حکایت از وضعیت رکودی اقتصاد دارد. صحاف‌امین یکی دیگر از مشکلات این صنعت را ناترازی انرژی دانست و گفت: میزان زیان ناشی از قطعی برق در صنایع مختلفی همچون فولاد، پتروشیمی و سیمان متفاوت است، اما به‌طور میانگین‌عددی بیش از 1.5 تا 2یورو برای هر کیلووات است. به گفته وی در حال‌حاضر‌عددی که از صنایع پتروشیمی، فولادی و سیمانی جهت زیان ناشی از قطعی برق درنظر گرفته‌شده‌است، بیش از 5میلیارد دلار است. این مدیر صنعتی افزود: در بخش صنعتی از 15 خردادماه با اعلام رسمی دو روز قطعی برق وجود داشته و از 18 مردادماه به صنایع اعلام شد که در سایر روزها نیز سه ساعت قطعی اضافه خواهد شد. صحاف‌امین با اشاره به اینکه در حال‌حاضر 18هزار‌مگاوات ناترازی در صنعت برق وجود دارد و به دلیل عدم‌سرمایه‌گذاری این مورد در سال‌های آتی ادامه‌دار خواهد بود، گفت: علاوه‌بر عدم‌امکان تولید در صورت قطعی برق، آسیب دیدن دستگاه‌های صنعتی، استهلاک خطوط تولید، شکایت مشتریان و ازدست‌رفتن فروش، پایین‌آمدن درآمد کارگران و نارضایتی آنان، ضایعات تحمیل شده به صنعت پلاستیک از سایر صدمات ناشی از این موضوع است.
وی گفت: مطابق با ماده25 قانون بهبود مستمر محیط کسب‌وکار، قرار بر نبودن اولویت بخش‌های خدمات مخابرات، واحدهای تولیدی، صنعتی و کشاورزی در قطع برق و گاز بوده اما تاکنون قربانی این مساله بوده‌اند. صحاف‌امین یکی دیگر از مشکلات را در حوزه مناقصات دولتی دانست و گفت: سرمایه‌گذاری بخش دولتی با استفاده از سرمایه بخش‌خصوصی صورت می‌گیرد و با توجه به تحویل اسناد خزانه در پاییز 1405 و با نرخ تنزیل 0.52 ضرر بسیار زیادی بر سرمایه‌درگردش واحدهای تولیدی دارد. وی همچنین با بیان اینکه وضعیت پرداخت و شرایط تسویه در قراردادهای دولتی و مناقصات به‌طور عمده نامشخص است، گفت: این در صورتی است که مطابق با قانون بر‌‌گزاری مناقصات مصوب 1383 و در بند‌ب ماده10 این قانون، شرایط معامله باید به صراحت همراه با نحوه ضمان تاخیر تعهدات مشخص شود که به‌نظر می‌رسد بخش‌خصوصی باید با اقدام حقوقی در این مورد موجبات اجرای آن را خواهان شود. این مدیر صنعتی همچنین به چالش توقفات ثبت‌سفارش شرکت‌ها در تامین مواد و ماشین‌آلات اشاره کرد و گفت: از ابتدای اردیبهشت امسال صدور کد هشت رقمی مربوط به‌ثبت‌سفارش و انجام این کار به علت عدم‌ثبت برنامه تولید 1403 متوقف شد که صدمه زیادی به تامین موارد ضروری بخش صنعتی و تولیدی کشور داشته‌است. این موضوع در شرکت‌های بازرگانی آثار غیرقابل‌برگشتی مانند عدم‌امکان تمدید انجام ثبت‌سفارش و متروکه‌شدن کالاهای واردشده در گمرکات داشته‌است که به واحدهای کوچک و متوسط تولیدی و بازرگانی ضررهای جبران‌ناپذیری وارد کرده‌است.
