«دنیای اقتصاد» دلایل افزایش تقاضا در رینگ فرآورده‌‌‌های هیدروکربوری بورس انرژی را بررسی کرد
رشد تقاضا با واهمه افت عرضه زمستانه
احتمال کاهش عرضه، متقاضیان را به بازار آورد
به شکل سنتی، روند معاملات فرآورده‌‌‌های هیدروکربوری در بورس انرژی کشور در نیمه ابتدایی و نیمه‌دوم سال متفاوت است. افزایش تقاضا برای انرژی گرمایشی در کشور ظرف نیمه‌دوم سال عمدتا باعث کاهش عرضه فرآورده‌‌‌های هیدروکربوری در رینگ صادراتی بورس انرژی می‌شود؛ چراکه سیاستگذار شرکت‌های بالادست تولیدکننده خوراک را ملزم به تحویل محصول به مصرف‌کنندگان داخلی می‌کند و تنها مازاد نیاز اجازه صادرات پیدا می‌کند.
بررسی روند معاملات بورس انرژی ظرف سال 1401 از افزایش نسبت حجم معامله به عرضه در رینگ داخلی و صادراتی بورس‌کالای ایران حکایت دارد. درواقع متقاضیان ظرف مهرماه و سه‌هفته ابتدایی آبان استقبال بیشتری از عرضه‌‌‌های رینگ داخلی و صادراتی داشتند. این موضوع از سویی متاثر از نوسانات نرخ ارز در بازار داخل و از سوی دیگر ناشی از احتمال کاهش عرضه در هفته‌‌‌های بعد با شروع فصل سرما در کشور بود.
افزایش مستمر بهای ارز باعث می‌شود تا متقاضیان داخلی و صادراتی با پیش‌بینی رشد قیمت در هفته‌‌‌های بعد، خریدهای خود را سریع‌تر انجام دهند و به این ترتیب بر میزان تقاضا در بازه‌‌‌های روند صعودی نرخ ارز افزوده شود. بخشی از افزایش حجم معامله نسبت به عرضه ظرف هفته‌‌‌های سپری‌شده از نیمه دوم سال 1401 مربوط به این موضوع بود. در عین حال، متقاضیان فرآورده‌‌‌های هیدروکربوری انتظار دارند که پس از شدت‌گرفتن سرما در کشور، از میزان عرضه برخی محصولات در رینگ فیزیکی بورس انرژی با محوریت رینگ صادراتی کاسته شود، بنابراین هفته‌‌‌های ابتدایی پاییز را فرصت طلایی خرید ارزیابی می‌کنند. پس ظرف این بازه زمانی بر حجم تقاضا در این بازار افزوده می‌شود.
به لحاظ قانونی شرکت‌های پتروشیمی و پالایشی الزامی برای عرضه محصولات خود در بورس انرژی ندارند؛ اما عملکرد مناسب این بازار در روند کشف نرخ شفاف باعث شده است تا عمده عرضه و فروش محصولات این حوزه در بخش فروش داخلی و صادراتی از مسیر این بازار انجام شود. شرکت پالایش و پخش و شرکت ملی نفت ایران بسته به مسوولیت، میزان عرضه صادراتی سایر شرکت‌ها را مشخص می‌کنند. این نسبت با توجه میزان مصرف داخلی و مازاد نیاز تعیین می‌شود.
به‌‌‌عنوان مثال، با توجه به افزایش مصرف بنزین و گازوئیل در بازار داخل ظرف سال‌جاری از میزان عرضه این محصول در رینگ صادراتی برای امسال به شکل قابل‌ملاحظه‌‌‌ای کاسته شد و کاهش حجم عرضه صادراتی به از دست رفتن مشتریان صادراتی این محصولات انجامید. اما خوشبختانه روند عرضه برخی محصولات هیدروکربوری در رینگ صادراتی ظرف سال‌های اخیر به ثبات رسیده و این موضوع باعث یافتن مشتریان جدید صادراتی برای آنها شده است، چراکه ثبات در عرضه، اولین اصل حفظ بازارهای صادراتی است.
رونق با عرضه‌‌‌های جدید
بررسی روند معاملات رینگ داخلی و صادراتی بورس انرژی ظرف سه‌هفته سپری‌شده از آبان‌ماه از رشد حجم معاملات در سومین هفته از این ماه یعنی هفته قبل حکایت دارد. بخش عمده این رشد حجم معاملات به بازگشت عرضه نفتا در این بازار پس از یک‌ماه مربوط می‌شود. در عین حال در سومین هفته آبان‌ماه بر حجم عرضه میعانات گازی در بازار فیزیکی بورس‌انرژی افزوده شد، چرا که پالایشگاه ایلام پس از تقریبا دوسال نسبت به عرضه میعانات در این بازار اقدام کرد که این عرضه با استقبال متقاضیان و افزایش حجم معاملات روبه‌رو شد. استمرار رویه‌‌‌های عرضه می‌‌‌تواند از رونق رینگ داخلی و صادراتی حمایت کند.
برداشت دوره‌‌‌ای گاز مایع و نوسان حجم معاملات در بورس انرژی
بررسی روند معاملات رینگ فیزیکی بازار هیدروکربوری ظرف مهر و آبان امسال از کاهش محسوس حجم عرضه و حجم معاملات در بازه هفتگی و در نتیجه در بازه ماهانه حکایت دارد که این موضوع عمدتا ناشی از کاهش حجم عرضه گاز مایع است. با توجه به نحوه برداشت گاز مایع، عرضه آن به شکل دوره‌‌‌ای و عمدتا در هفته‌‌‌های ابتدایی هر فصل است. بنابراین عموما ظرف هفته‌‌‌های ابتدایی هر فصل رینگ فرآورده‌‌‌های هیدروکربوری با رونق دوچندان به دلیل افزایش حجم عرضه و تقاضا برای این محصول مواجه می‌شود. گاز مایع LPG یکی از فرآورده‌‌‌های مهم نفتی به شمار می‌‌‌آید که با توجه به کاربردها و بازدهی بالا در زمینه تامین انرژی جزو پرتقاضاترین فرآورده‌‌‌های نفتی در بازار داخل و صادراتی تلقی می‌شود.
عرضه قابل ملاحظه گاز مایع در بازار فیزیکی بورس‌انرژی ظرف مهرماه به رونق رینگ داخلی و صادراتی فرآورده‌‌‌های هیدروکربوری انجامید. در این ماه 906هزار تن محصول هیدروکربوری با ارزشی معادل 4/ 127هزار میلیارد ریال در این بازار مورد معامله قرار گرفت که از این میزان 234هزار تن محصول در بازار فیزیکی و 671هزار تن محصول در رینگ بین‌الملل معامله شد. در عین حال از کل 906هزار تن محصول معامله‌شده در بازار فیزیکی فرآورده‌‌‌های هیدروکربوری در بورس انرژی بالغ بر 770هزار تن مربوط به گاز مایع بود که عمده این محصول نیز در دوهفته ابتدایی مهر در این بازار عرضه شد.
در عین حال ظرف مهرماه سال 1400، بالغ بر 2میلیون تن محصول در رینگ فیزیکی بورس انرژی عرضه شد که از این میزان محصول 615هزار تن فرآورده هیدروکربوری مورد معامله قرار گرفت. به این ترتیب نسبت حجم معامله به عرضه در مهر 1400 حدود 30درصد بود. در مهر 1401 بالغ بر یک‌میلیون و 400هزار تن فرآورده هیدروکربوری در بازار فیزیکی بورس انرژی عرضه شد که از این میزان 906هزار تن مورد معامله قرار گرفت و به این ترتیب حجم محصول معامله‌شده نسبت به عرضه به 61درصد افزایش یافت. کاهش عرضه فرآورده‌‌‌های هیدروکربوری در رینگ فیزیکی بورس انرژی عمدتا ناشی از افت عرضه بنزین و گازوئیل به دلیل رشد مصرف داخلی است.
