بازار مشتقه با داده‌‌‌های متفاوت و رفتار متناقض قیمتی روبهرو شده است
مخابره دو سیگنال قیمتی به بازار آتی
سکان بازار آتی در دست نوسان بهای ارز
در ابتدای امر، می‌‌‌توان رفتار معامله‌‌‌گران در واکنش به نوسان بهای ارز در بازار داخلی را مسبب رخدادهای بازار آتی دانست که با کوچک‌ترین نوسان قیمتی در این بازار، پیمان‌‌‌های آتی که به مبادله دارایی پایه خود با قیمتی مشخص در آینده می‌‌‌پردازند، تحت‌تاثیر قرار گرفته و بازتاب آن را می‌‌‌توان در تغییر قیمت تسویه این اوراق مشاهده کرد. از آنجا که تجربه ثابت کرده است متغیرهای داخلی همچون بهای ارز، بیش از متغیرهای خارجی توان اثرگذاری بر ذهنیت اهالی بازار را دارند، جریان غالب بازار آتی از انعکاس روند قیمتی بازار ارز بر این بازار قابل رهگیری است. به این ترتیب، همان‌طور که بارها در گزارش‌‌‌های متعدد از سوی «دنیای‌اقتصاد» به این موضوع اشاره کردیم، تغییر قیمتی در متغیرهای داخلی بیش از نوسان قیمتی در بازارهای جهانی می‌‌‌تواند انتظارات را تحت‌تاثیر قرار داده و همچون شوک قیمتی در روند معاملات عمل کند. البته در هفته گذشته جریان غالب موجود در معاملات جهانی دو دارایی سرمایه‌‌‌ای بازار آتی یعنی اونس جهانی طلا و نقره نیز از روند کاهشی حکایت داشت. به عبارت دقیق‌‌‌تر، برآیند نوسان بها در دو بازار نقره و اونس جهانی طلا طی هفته گذشته از ثبت ارقام منفی حکایت دارد و دو فلز گرانبهای طلا و نقره به‌ترتیب به میزان منفی ۲/ ۲درصد و ۶درصد کاهش بها را طی هفته گذشته تجربه کردند.
بهای طلا در جریان معاملات روز جمعه تقریبا یک‌‌درصد کاهش یافت و به حدود ۱۹۳۰دلار در هر اونس رسید که پایین‌‌‌ترین رقم در دو هفته اخیر است. در اقتصادهای بزرگ رشد شاخص تورم همچنان ادامه دارد. جروم پاول، رئیس فدرال‌رزرو، در سخنان روز پنج‌شنبه خود در صندوق بینالمللی پول اظهار کرد که افزایش نرخ بهره ۵۰واحدی (نیم‌درصدی) در ماه مه روی میز است. وی تکرار کرد که مقامات فدرال‌رزرو متعهد به مبارزه با تورم هستند. پس از این اظهارنظرها، شاخص دلار از پایین‌‌‌ترین سطح یک‌هفته‌‌‌ای خود تغییر فاز داد، در حالی که بازدهی اوراق خزانه‌‌‌داری ایالات‌متحده به بالای ۹/ ۲درصد بازگشت. در همین حال، سرمایه‌گذاران نسبت به عدم‌قطعیت‌‌‌های ژئوپلیتیک و خطر رکود تورمی محتاط عمل کرده‌اند که ممکن است در روزهای آینده با افزایش تقاضا برای دارایی امن از قیمت طلا حمایت کند. اما طی هفته گذشته سیگنال این بازار به معاملات ابزارهای مالی-کالایی بورس‌کالا کاهشی بود که چهره هر سه بازار گواهی سپرده، صندوق طلا و اوراق آتی بورس‌کالا را قرمزپوش کرد.
کاهش محسوس داده‌‌‌های پراهمیت معاملات در هفته گذشته رقم خورد
از اواسط هفته تا روز پایانی معاملات هفته گذشته، دو سیگنال کاهشی به این بازار جو بازار آتی را به سمت کاهش نرخ در کنار افت حجم و ارزش معاملات سوق دادند؛ به گونه‌‌‌ای که مجموع قراردادهای مورد مبادله از نمادهای فعال بازار آتی که اکنون هشت‌قرارداد هستند، به میزان ۴۹هزار و ۲۴۵واحد به ثبت رسید که نسبت به هفته ماقبل کاهش ۵۶درصدی را تجربه کرد. به این ترتیب، ارزش معاملات نیز با افت محسوس همراه شد؛ چرا که ارزش قراردادهای مبادله‌شده این بازار در هفته گذشته به میزان ۲۱۹میلیارد تومان بود.
از آنجا که در شرایط فعلی هنوز خبر رسمی از ادامه روند مذاکرات منتشر نشده است و نتیجه توافق برجام در هاله‌‌‌ای از ابهام قرار دارد، انتظارات اهالی بازار ابزارهای مالی-کالایی بورس‌کالا نیز با سردرگمی همراه شده است؛ به طوری که معامله‌‌‌گران این بازارها با رصد کردن نوسانات لحظه‌‌‌ای نرخ متغیرهای اثرگذار بر این بازارها، جو بازار را بلافاصله تغییر می‌دهند که در ادبیات مالی چندان دورنمای خوشایندی نداشته و با ادامه این نااطمینانی‌‌‌ها در بلندمدت حجم معاملات را تضعیف خواهد کرد. از آنجا که بازار آتی برای به بلوغ رسیدن نیازمند تعمیق معاملات در بخش‌‌‌های کالایی گوناگون است، با در نظر گرفتن عدم‌ورود سایر محصولات پتروشیمیایی و فرآورده‌‌‌های نفتی و محصولات فولادی به بازار آتی، آن هم در شرایطی که برخی از محصولات پیشین این بازار نیز (همچون زیره، پسته، زعفران پوشال و کاتد مس) به‌تدریج از تابلوی معاملاتی کنار گذاشته شدند، نمی‌‌‌توان انتظار رشد و توسعه بازار آتی و تعمیق حجم دادوستدهای این بازار را تنها با سه محصول یعنی زعفران نگین، واحدهای صندوق طلا و نقره داشت. بنابراین مبادرت به توسعه تنها ابزار پیشنگر بورس‌کالا در سایه بازگشایی سررسیدهای بیشتر برای دارایی‌‌‌های موجود و ورود محصولات پرمعامله و جذاب به این بازار است تا امکان متنوع‌‌‌سازی پرتفوی سرمایه‌گذاران در اوراق مشتقه کالایی افزایش یابد و بتوان از مزیت‌‌‌های پوشش ریسک این اوراق بهره برد.در پایان ذکر این مطلب ضروری است که وضعیت کلی بازارهای جهانی از تناقض جدی برخوردار شده؛ آن‌‌‌هم در شرایطی که رکورد تورمی و مبارزه با آن در کنار تنش‌‌‌های شرق اروپا فضایی برای تحلیل منطقی اوضاع باقی نگذاشته است.
این در حالی است که بهای طلا در شرایط فعلی می‌‌‌توانست در ارقامی بالاتر از نرخ‌های فعلی نوسان کند؛ ولی چنین نشد. اما در بازار داخلی همین تناقض‌‌‌ها را باید با داده‌‌‌های مکمل همراه دانست که اغلب منبعث از مذاکرات ایران و غرب است. اینکه مذاکرات به‌نسبت متوقف شده و پافشاری بر مواضع از طرف ایران به‌صراحت حس می‌شود، هیچ بعید نیست که خبرهای متفاوت و پراکنده از احتمال عقب‌‌‌نشینی آمریکا درست از آب دربیاید و تغییر فاز جدیدی را در بازارها شاهد باشیم.
به نظر می‌رسد بخش اعظم فعالان بازارهای مختلف این احتمال را جدی نگرفته و از بازار خودرو و مصالح ساختمانی گرفته تا بازار سهام و مواد غذایی، همگی احتمال بی‌‌‌نتیجه ماندن مذاکرات را رویکرد غالب خود به شمار آورده‌‌‌اند. اما واقعیت این است که تنها در بازار آتی در مقایسه با سایر بازارها حتی با یک اختلاف در بازار گواهی سپرده، شاهد هستیم که معامله‌‌‌گران احتمال عدم‌رشد بهای ارز و حتی کاهش نرخ آن را در نظر گرفته‌‌‌اند و همین روند تاکنون سرعت‌‌‌گیر اصلی بازار مشتقه بوده است.
نکته مهم آنکه تنها بازار پیشنگر به صورت واقعی در ایران، همین بازار آتی است که از تجربه قابل‌توجهی برخوردار است. اگر معامله‌‌‌گران این بازار محتاطانه رفتار می‌کنند، به این معنی است که شاید بازارها نیاز به احتیاط بیشتری دارند؛ آن‌‌‌هم در شرایطی که اگر برجام به نتیجه برسد، شاید معامله‌‌‌گران بازارهای مالی و مشتقه بورس‌کالا کمتر از بازارهای دیگر ضرر کنند؛ اگرچه هم‌‌‌اکنون نیز برخی معتقدند بازار در نرخ‌های بالایی نوسان می‌کند. در این خصوص طی روزهای آینده می‌‌‌توان با صراحت بیشتری اظهارنظر کرد.
