افزایش شدید قیمت‌های پایه محصولات پتروشیمیایی بورس‌کالا در هفته جاری به ثبت رسید
غبار جنگ اوکراین در بازار پلیمرها
همگرایی افزایشی بهای نیمایی دلار و قیمت‌های جهانی
معادله کشف نرخ پایه محصولات پتروشیمیایی تحت‌تاثیر دو متغیر مستقیم، یعنی بهای نیمایی دلار و قیمت‌های جهانی است که برآیند اثر این دو عامل، قیمت پایه محصولات پلیمری و نیمی از مواد اولیه شیمیایی را در چهارمین هفته از سال‌جاری سبزپوش کرده است. البته جهش قیمت پایه را می‌توان مربوط به عدم‌تاثیرگذاری افزایش قیمت‌های جهانی در هفته گذشته دانست که به دلیل تعطیلی روز شنبه هفته گذشته، از تغییرات نرخ جهانی محصولات پتروشیمیایی چشم‌پوشی شد. بنابراین سبزپوشی قیمت پایه در هفته جاری مربوط به سرشکن شدن تغییرات نرخ جهانی این گروه محصولات طی دو هفته اخیر است.
دیگر عامل اثرگذار بر قیمت پایه محصولات پتروشیمیایی، قیمت مبنای دلار است که از میانگین نرخ خرید و فروش بهای نیمایی دلار طی هفته گذشته به دست می‌‌‌آید. با توجه به روند افزایشی بهای ارز در بازار آزاد، نرخ ارز در سامانه نیما نیز تکانه‌‌‌های افزایشی را تجربه کرد و در نهایت موجب رشد 93/ 1درصدی قیمت مبنای نیمایی دلار در 21 فروردین‌ماه شد. به این ترتیب قیمت پایه در هفته جاری با دلار نیمایی 24هزار و 392تومان محاسبه شد که نسبت به قیمت‌های هفته گذشته، به میزان 462تومان افزایش بها را به ثبت رساند. تمامی محصولات پلیمری بورس‌کالا با رشد قیمت پایه همراه شدند؛ اما سه گرید سنگین اکستروژن بیشترین رشد بهای پایه را در بین این محصولات تجربه کردند؛ چرا که در بازه 6/ 8 تا 5/ 9درصدی افزایش بها داشتند. نرخ پایه پلی‌وینیل کلرایدهای بورس کالا (PVC) نیز با افزایش هر دو متغیر تعیین نرخ پایه، به میزان 12/ 2درصد در تمامی گریدها افزایشی اعلام شدند. البته در برخی از گریدها نظیر پلی‌اتیلن سنگین تزریقی، رشد نرخ پایه به میزان 02/ 1درصد بود که پایین‌‌‌تر از افزایش قیمت مبنای نیمایی دلار است. به این ترتیب شواهد نشان می‌دهد که هنوز در برخی از گریدها نرخ جهانی به میزان محدودی کاهشی است.
افت‌وخیز سیگنال‌‌‌های اثرگذار بر بازارهای جهانی ادامه دارد
در آخرین روز معاملاتی هفته گذشته یعنی 8 آوریل، هر بشکه نفت خام برنت با بهای 102دلار و 40سنت مورد دادوستد قرار گرفت که به میزان 81/ 1درصد نوسان مثبت روزانه را نشان می‌دهد. اما طی هفته گذشته برآیند تکانه‌‌‌های نفت برنت در محدوده منفی قرار گرفت و روند نوسان قیمتی آن طی ماه گذشته از کاهش بیش از 4درصدی قیمت نفت حکایت دارد.
به این ترتیب معاملات آتی نفت‌خام برنت طی روز جمعه در حدود 102دلار در هر بشکه ثابت ماند و در بحبوحه برنامه‌‌‌ریزی برای آزادسازی گسترده ذخایر استراتژیک، به دلیل نگرانی‌های کاهش تقاضای چین به‌عنوان بزرگ‌ترین واردکننده نفت و موضع جنگ‌طلبانه اخیر فدرال‌رزرو، بهای هر بشکه نفت خام برنت با عقبگردی دیگر به سمت دومین کاهش هفتگی متوالی خود حرکت کرد. نرخ پایه بریتانیا در هفته گذشته حدود 4درصد کاهش یافته است و بخش عمده‌‌‌ای از صعود قیمتی مشاهده‌شده از زمان آغاز حمله روسیه به اوکراین در اواخر فوریه را از دست داده است. علاوه بر انتشار 180میلیون بشکه‌‌‌ای که هفته گذشته ایالات‌متحده با هدف کاهش قیمت انرژی اعلام کرد، کشورهای عضو آژانس بین‌المللی انرژی این هفته توافق کردند که 60میلیون بشکه نفت از ذخایر استراتژیک استخراج کنند. در همین حال، از ماه مارس، چین در حال مبارزه با بزرگ‌ترین موج ویروس کرونا تاکنون بوده است و شانگهای اکنون بزرگ‌ترین کانون است و تمام 25میلیون ساکن آن در قرنطینه هستند. پس از آنکه اتحادیه اروپا واردات زغال‌سنگ از روسیه را تحریم کرد، اکنون در حال بررسی تحریم نفت، گاز و سوخت هسته‌‌‌ای این کشور است. از این رو سرمایه‌گذاران با دقت جریان تحریم‌‌‌ها علیه انرژی روسیه را زیر نظر دارند؛ چرا که اثر قابل‌توجهی بر دورنمای قیمتی این بازار دارد.
چرا دورنمای قیمت در بازارهای جهانی افزایشی است؟
نوسان بهای جهانی نفت با وقفه کوتاه‌‌‌مدت می‌تواند نرخ جهانی محصولات پتروشیمی را تحت‌تاثیر قرار دهد؛ چرا که بهای نفتا به‌عنوان اصلی‌‌‌ترین خوراک مایع شرکت‌های پتروشیمی تحت‌تاثیر نوسان بهای نفت قرار دارد. با عقبگردهای متوالی قیمت نفت در بازارهای جهانی، نفتا نیز از قله‌های قیمتی بالای هزار دلاری خود فاصله گرفت و در آخرین روز معاملاتی هفته گذشته یعنی 7 آوریل هر تن از این خوراک، با نرخ 910دلار و 54سنت دادوستد شد. سیگنال‌‌‌های سیاسی که به این بازارها مخابره می‌شود، اثر دوگانه‌ای را تداعی می‌کند؛ به گونه‌ای که روز پنج‌شنبه تحرکات مثبت نرخ در این بازار، آن هم به میزان 26دلار به ازای هر تن به ثبت رسید. با این حال، افت قیمت این محصول در بازارهای جهانی طی یک‌ماه گذشته از کاهش 19درصدی حکایت دارد که بالغ بر 8درصد آن مربوط به افت قیمت نفتا در هفته گذشته است.
بهای هر بشکه نفت‌خام پیش از آغاز جنگ روسیه و اوکراین در مسیر افزایشی نوسان می‌کرد؛ اگرچه پس از آغاز این جنگ شاهد جهش‌‌‌های غیرمنتظره‌‌‌ای بودیم. نکته مهم آنکه با گذار کشورها از پاندمی کرونا فعالیت‌‌‌ها به مسیر طبیعی خود بازگشته و اگر قرنطینه شانگهای را نادیده‌بگیریم، می‌توان گفت دوره جدیدی از رونق اقتصادی آغاز شده است. این در حالی است که سال‌ها بهای نفت کمتر از 100دلار نوسان کرده و از هجوم سرمایه‌گذاری در این بازار خبری نبوده است. به عبارت ساده‌‌‌تر، پس از تزریق‌‌‌های پولی گسترده دوره تورمی فعلی ادامه‌‌‌دار خواهد بود که ساده‌‌‌ترین خروجی آن، رونق نسبی اقتصادی و برتری تقاضا بر عرضه است. این در حالی است که تلاش‌های فدرال‌رزرو برای کاهش تورم آمریکا تاکنون نتیجه خاصی در بر نداشته و اثرات آن در بازارها کمتر از حد انتظار بوده است؛ اگرچه تغییراتی را شاهد بودیم. باتوجه به این موارد احتمال استمرار جریان افزایشی قیمت‌ها وجود دارد. بنابراین احتمالا در آینده باید با نفت بالاتر از 100دلار آشتی کنیم.
افت تقاضای جهانی با قرنطینه شانگهای
در بازارهای جهانی با محوریت محصولات پتروشیمی شاید مهم‌ترین نکته قرنطینه شانگهای است؛ زیرا به صورت واقعی یک داده منفی در فاز تقاضا به بازار وارد شده است. این سیگنال در کنار نوسان بهای نفت‌خام موجب شد تا قیمت نفتا کاهش یابد که این مطلب به عدم‌رشد بهای محصولات پتروشیمی کمک کرد؛ البته چهره بازارها به‌شدت چندگانه است. در اروپای شمالی و حتی اروپای شرقی باتوجه به تنش‌‌‌های ایجادشده شاهد رشد قیمت‌ها هستیم؛ آن هم در وضعیتی که بهای محصولات پتروشیمی در شرق آسیا کاهشی است. این دوگانگی خاطره چندماه گذشته و محدودیت‌های حمل‌ونقل را زنده می‌کند. البته باتوجه به اهمیت شانگهای به عنوان یک بندرگاه بسیار مهم جهانی عجیب نخواهد بود که به‌آرامی شاهد وقفه در حمل‌ونقل باشیم. این در حالی است که شواهد نشان می‌دهد از هم‌اکنون بهای حمل‌ونقل دریایی در شرق آسیا کاهشی است؛ زیرا قرنطینه فضای چندانی برای عرضه و تقاضای فیزیکی محصولات باقی نگذاشته است. اما گذار از این روند به معنی ورود حجم تقاضای بزرگی به این بازار است که رشد احتمالی هزینه حمل را در بر دارد.
با توجه به این موارد می‌توان گفت یک وقفه نانوشته در حمل‌ونقل با محوریت شانگهای آغاز خواهد شد که در کنار پیچیدگی‌‌‌های امنیتی در شمال دریای سیاه، وضعیت شکننده‌‌‌ای را در حوزه حمل‌ونقل به همراه خواهد داشت. بازارها در شرق آسیا و شمال اروپا وارد دوگانگی جدیدی شده‌‌‌اند که اثر واقعی و انتظاری عدم‌قطعیت‌‌‌ها در حوزه حمل‌ونقل تاثیر خود را بر بازار گذاشته و در نهایت می‌تواند آینده پیچیده‌‌‌تری را برای محصولات مختلف به همراه داشته باشد. نکته دیگر آنکه بهای نفت‌خام به‌رغم نوسان‌‌‌های شدید، اکنون نیز در سطوح بالایی قرار دارد و تحریم‌‌‌های روسیه در فازهای اجرایی مختلف خود تاثیر مضاعفی بر کاهش عرضه برجای می‌‌‌گذارد. اما کاهش بهای نفت‌خام بخشی به دلیل آزادسازی ذخایر استراتژیک در اقصی‌نقاط جهان بوده است. اینکه ژاپن ذخایر خود را آزاد کند تاثیر واقعی بر بازارها دارد؛ اما در خصوص ذخایر استراتژیک آمریکا با توجه به ویژگی‌‌‌های فنی ذخیره‌‌‌سازی چندان نمی‌توان به استمرار عرضه نفت باکیفیت در بازه زمانی طولانی‌‌‌مدت خوش‌بین بود.
رشد تدریجی بهای محصولات پتروشیمیایی رقم خورد
اینکه بازار محصولات پتروشیمی در اقصی‌نقاط جهان چه سرنوشتی دارد، اندکی با واقعیت‌‌‌های بازار نفت متفاوت خواهد بود؛ زیرا هر دو فاز عرضه و تقاضا را باید در نظر گرفت. در حال حاضر قیمت نفت‌خام به‌نسبت در سطوح بالایی قرار دارد و احتمال رشد قیمت‌ها را از این مسیر باید جدی گرفت. بنابراین این مطلب یک واقعیت است؛ اما این افزایش نرخ بیشتر بر قیمت تمام‌شده کالاها اثر می‌‌‌گذارد. به عبارت ساده‌‌‌تر، عرضه است که از رشد قیمت‌ها تاثیر می‌‌‌پذیرد. شاید بازارها راهی جز پذیرش رشد نرخ نداشته باشند. روند افزایشی قیمت‌ها بر مبنای رشد قیمت تمام‌شده از روند آرام گام به گام حکایت خواهد کرد؛ یعنی افزایش نرخ قدم به قدم رخ می‌دهد و به معنی آن است که از این پس تنها از مسیر عرضه باید منتظر روند صعودی مستمر و آرام باشیم؛ اما این تمام ماجرا نیست.
نکته دیگر آنکه قیمت‌های نسبی در بازار محصولات پتروشیمیایی به‌نسبت بالاست. بنابراین هر چقدر نفت‌خام و نفتا افزایش نرخ پیدا کنند، به همان میزان فضا برای رشد بهای محصولات پتروشیمی مهیا نیست. در این روند کلی رشد نرخ را باید گام به گام ارزیابی کرد؛ یعنی با افزایش قیمت تمام‌شده در کنار وجود تقاضای موثر حتی برتری تقاضا بر عرضه باید انتظار رشد قیمت‌ها را در نظر گرفت. حال در وضعیتی که قرنطینه شانگهای فضای چندانی برای رشد تقاضا باقی نگذاشته است، عدم‌رشد هیجانی اقتصاد چین را شاهد هستیم. شاید این مسیر محقق نشود. به عبارت ساده‌‌‌تر وقتی فضای بازارها برای رشد نرخ به دو اهرم نیاز دارد، تنها یکی از این اهرم‌‌‌ها در اختیار است. بنابراین قطعیت رشد قیمت‌ها آن‌گونه که انتظار داریم محقق نمی‌شود. خروجی این موارد آن است که نوسان نرخ ارز در بازار محصولات پتروشیمی از یک روند هیجانی تبعیت نخواهد کرد؛ مگر آنکه با برداشته‌شدن قرنطینه شانگهای شاهد هجوم تقاضا باشیم که بعید نیست. به عبارت دقیق‌‌‌تر حتی اگر در بازارهای جهانی احتمال افزایش نرخ را در نظر بگیریم، باز هم رشد هیجانی قیمت‌ها مقطعی خواهد بود و پس از آن باز هم شاهد آرامش بازار هستیم. البته می‌توان از روند افزایشی مستمر تدریجی صحبت کرد؛ به شرطی که اتفاق جدیدی در بازار رخ ندهد. نکته دیگر آنکه بازارها در فاز استراحت قرار دارند؛ اما این استراحت پس از روند صعودی نه‌تنها خوش‌یمن نیست، بلکه می‌تواند عقبگرد یا به عبارت دقیق‌‌‌تر دورخیزی برای رشد قیمت‌های جدید باشد. بنابراین احتمال آغاز روند صعودی در هفته‌‌‌های آینده را نمی‌توان از نظر دور داشت.
با مشاهده موارد ذکرشده باز هم می‌توان جریان غالب در بازارها طی هفته‌‌‌های آینده را افزایشی در نظر گرفت که داده مهمی برای رونق تولید و تقاضاست. در شرایط سخت اقتصاد جهان، روند بازارها با پیچیدگی‌‌‌های خاص خود همراه بوده و اگر رونق جدیدی از مسیر تقاضا به بازارها تزریق شود، چهره متفاوتی از نوسان قیمت‌ها را شاهد خواهیم بود. اما در شرایط فعلی نیز فضای بزرگی برای افت نرخ ندارد. کاهش قیمت‌های شرق آسیا احتمالا مقطعی خواهد بود؛ مگر آنکه کرونا باز هم به بازارها بتازد و آنها را تحت تاثیر قرار دهد.
