نفس بازار مشتقه بورس‌کالا به شماره افتاده است
رخوت پاییزی معاملات آتی
بازار آتی بورس‌کالا در مسیر فراموشی
نمی‌توان از تعداد اندک سررسیدهای فعال بازار آتی بورس‌کالا چشم‌‌‌پوشی کرد؛ چرا که امکان آربیتراژ و پویایی معاملات این بازار را به‌شدت تحت فشار قرار داده و سبب افت جدی حجم و موقعیت‌‌‌های باز موثر نمادهای فعلی شده است. اینکه برای همین معدود کالاهای پذیرش‌شده روی تابلوی آتی بورس‌کالا هم نماد قابل معامله‌ای در سررسیدهای پیش‌رو راه‌‌‌اندازی نشده است، دلیل دیگری است که جریان دادوستد پیمان‌‌‌های آتی را پس از خروج سررسیدهای آبان‌ماه به‌شدت محدود کرده است. زعفران‌پوشال یکی از کالاهای جذاب این بازار بود که پس از خروج آخرین نماد خود از تابلوی آتی بورس‌کالا، هنوز به این بازار نیامده و جای خالی آن در معاملات این روزها برجسته شده است.
در حال حاضر هفت‌نماد فعال در بازار مشتقه بورس کالا امکان دادوستد آتی را دارند که از بین این نمادها، دو نماد مربوط به زیره و پسته هستند و عنوان بی‌‌‌رمق‌‌‌ترین محصولات این بازار را به خود اختصاص داده‌اند. این بی‌‌‌رمقی به میزانی است که برخی روزها بدون معامله هستند یا با حجمی کمتر از انگشتان یک‌دست معامله می‌‌‌شوند.
زنگ خطر بروز رکود آتی به صدا درآمد
سایر نمادهای فعال این بازار مربوط به دو دارایی سرمایهای تابلوی آتی، یعنی واحدهای صندوق طلا و نقره است. هر یک از آنها با دو سررسید و زعفران نگین با تک‌سررسید خود یکه‌‌‌تازان معاملات این بازار به شمار می‌‌‌روند. به این ترتیب می‌توان با یک مقایسه سرانگشتی نسبت به روزهای اوج این بازار، از ورود پیمان‌‌‌های آتی به فاز رکود صحبت کرد که در صورت تداوم این رویکرد در بورس‌کالا و عدم‌بازگشایی نمادهای جدید تا زمان توقف روندهای صعودی، بازار بیشتر به ورطه نزول داده‌‌‌های حیاتی معاملات خود فرومی‌رود. در این شرایط بازگشت رونق به تابلوی آتی غیر‌ممکن نیست، اما با هزینه گزاف موجب نااطمینانی معامله‌‌‌گران نسبت به سیاست‌‌‌های نهاد متولی خواهد شد.
حضور فعال و گسترده سرمایه‌گذاران در تنها بازار پیش‌نگر بورس‌کالا، یعنی بازار آتی، پتانسیل حذف بازارسازی لحظه‌‌‌ای از سوی برخی از سودجویان را در بردارد؛ چرا که با افزایش عمق معاملات تابلوی آتی، حتی با ورود همزمان برخی از این افراد برای گرفتن موقعیت تعهدی، جو کلی بازار برهم نخواهد خورد. روز گذشته دو دارایی سرمایهای این بازار در بیشتر ساعات معاملات، به‌رغم رشد بهای ارز و افزایش اونس جهانی طلا و نقره، افت نرخ تسویه را تجربه کردند که این امر، گواه این ادعاست که این نمادها دستخوش تحرکات غیرمنطقی همراه با بدبینی شده‌‌‌اند؛ موضوعی که با نرخ‌های دارایی پایه و متغیرهای اثرگذار بر این نمادها همخوانی ندارد. بازار آتی، بازاری پیش‌نگر است که انعکاس انتظارات اهالی بازار از آینده قیمتی را نشان می‌دهد، اما با سرکوب سررسیدهای فعال و وارد نشدن کالاهای موجود یا جدید به این بازار نمی‌تواند نقشه قابل اتکایی از آینده قیمتی کالاها ترسیم کند.
بررسی‌‌‌های «دنیای‌اقتصاد» نشان می‌دهد، در جریان معاملات هفته گذشته بازار آتی، ارزش مجموع نمادهای فعال این بازار نسبت به هفته قبل از آن با رشد محدود 3درصدی همراه شد، اما حجم معاملات و موقعیت‌‌‌های تعهدی بازشده در این بازار به‌شدت کاهش داشته است. روند کاهشی این دو داده پراهمیت معاملات از پنج‌هفته گذشته تاکنون تداوم یافته است که خبر خوشایندی برای فعالان این بازار به شمار نمی‌رود.
دادوستد آتی نقره و طلا زیر ذره‌بین
قراردادهای آتی واحدهای صندوق طلای بورس کالا روز گذشته را در حالی سپری کردند که در هر دو سررسید آذر و بهمن‌‌‌ماه، این دارایی سرمایهای افت نرخ تسویه را تجربه کرد؛ به طوری که در لحظه تنظیم این گزارش، نماد ETCAZ00 (قرارداد آتی صندوق طلا تحویل آذر1400) با نرخ تسویه 9هزار و 310 تومان و نماد ETCBA00 (قرارداد آتی صندوق طلا تحویل بهمن 1400) با نرخ تسویه 10هزار و 480 تومان مورد دادوستد قرار گرفت. تحرکات نقدینگی این دو نماد آرام است و تمایل به خروج محدود نقدینگی را نشان می‌دهد. با توجه به بهای دارایی پایه این دو نماد آتی صندوق طلا، نرخ تسویه هر دو سررسید بالاتر از بهای قیمت پایانی معاملات واحدهای صندوق طلای لوتوس است که از شرایط کونتانگو یا فورواردیشن این دو نماد حکایت دارد.
دو متغیر اثرگذار بر نرخ تسویه این دارایی گرانبهای بازار آتی، بهای ارز و اونس جهانی طلاست. سرنوشت نرخ ارز بسیار مبهم است و همبستگی زیادی با مذاکرات اخیر و جریان آزادسازی ارزهای بلوکه‌شده ایران در سایر کشورها دارد. از این رو حداقل تا پایان مذاکرات و مشخص شدن نتیجه نشست برجام، نمی‌توان درباره روند قیمتی بازار ارز به‌صراحت صحبت کرد.
در معاملات جهانی اونس طلا، جرقه‌‌‌های افزایشی محدودی به ثبت رسید. روز گذشته به میزان 5دلار رشد بهای اونس طلا محقق شد و تکانه قیمتی ماهانه این دارایی ارزشمند به رقم مثبت 31/ 0درصد رسید. این در حالی است که هنوز رشد بهای اونس طلا چندان قدرتمند نیست و در کانال قیمتی 1795دلاری نوسان می‌کند. به عبارت دقیق‌‌‌تر، اونس طلا روز دوشنبه پایین‌‌‌تر از کانال 1800دلار در هر اونس باقی ماند؛ زیرا جذابیت این فلز گرانبها به دلیل افزایش ارزش شاخص دلار و رشد بازدهی اوراق قرضه (آمریکا) تحت‌‌‌الشعاع قرار گرفت. ترس و عدم‌اطمینان بازار به دنبال شیوع سویه جدید کرونا (اومیکرون) که سازمان بهداشت جهانی آن را سویه‌‌‌ای نگران‌‌‌کننده نامید، باعث تقویت موقعیت فروش دارایی‌‌‌های پرریسک در اقصی‌نقاط دنیا شد. شاخص دلار مجددا افزایشی شد؛ در حالی که بازدهی اوراق (قرضه دولتی) 10ساله ایالات متحده به 53/ 1درصد در روز دوشنبه افزایش یافت.
نقره، دیگر دارایی سرمایهای بازار آتی است که با دو سررسید آذر و بهمن‌‌‌ماه قابل معامله است. روز گذشته هر دو نماد این فلز گرانبها افت نرخ تسویه را تجربه کردند که البته این صعود به میزان محدود ارزیابی می‌شود. از آنجا که نرخ بنیادین قراردادهای آتی نقره مبتنی بر حاصل‌ضرب هر گرم نقره در میانگین خرید و فروش بهای دلار سنا محاسبه می‌شود، بر اساس نرخ‌های روز گذشته، ارزش ذاتی این دارایی سرمایهای به میزان 19هزار و 763 تومان ارزیابی شد. این در حالی است که هر دو سررسید فعال نقره یعنی SILAZ00 (نقره تحویل آذر 1400) و SILBA00 (نقره تحویل بهمن 1400) به ترتیب به نرخ تسویه 21هزار و 320 تومان و 24هزار و 200 تومان مورد دادوستد قرار گرفتند. از این رو معاملات پیمان‌‌‌های آتی نقره نیز تحت شرایط کونتانگو انجام می‌شود که به دلیل بالاتر بودن نرخ تسویه قرارداد آتی از ارزش ذاتی دارایی پایه آن نشات می‌گیرد.
کلیت معاملات اونس جهانی نقره، حکایت از آن دارد که سرمایه‌گذاران به دنبال ارزیابی اثر نوع جدید ویروس کرونا بر سیاست‌‌‌های پولی و رشد اقتصادهای جهانی هستند. روز گذشته در لحظه تنظیم این گزارش، هر اونس نقره در معاملات آتی بازارهای جهانی با بهای 23دلار و 28سنت مبادله شد و به میزان محدودی از پایین‌‌‌ترین سطح یک‌ماه و نیم گذشته خود بازگشت. دلیل اصلی محدود شدن سود این فلز گرانبها، افزایش شاخص دلار آمریکا بود. در حال حاضر همه نگاه‌‌‌ها به اظهارات پاول، رئیس فدرال‌رزرو آمریکاست که در روزهای سه‌‌‌شنبه و چهارشنبه منتشر خواهد شد. همچنین داده‌‌‌های کلیدی اقتصادی از جمله گزارش مشاغل ایالات متحده در روز جمعه بر جریان بازار اثر قابل‌توجهی خواهد داشت.
