به‌رغم رکود نسبی در غالب بازارها، شاهد رقابت برای خرید در بازار فرآورده‌ها هستیم
هیجان خرید در بازار وکیوم‌باتوم
این رقابت قیمتی برای خرید وکیوم‌باتوم از بازار فیزیکی بورس کالای ایران همزمان با رشد قیمت قیر در بازارهای مختلف دنیا بود و به این ترتیب افزایش بهای محصول در بازارهای دنیا از این رقابت‌ها حمایت کرد. البته تغییر نحوه معامله وکیوم‌باتوم در بورس کالای ایران نیز در افزایش رقابت‌ها بی‌اثر نبود، اما به نظر می‌رسد که این اثرگذاری مقطعی بوده و باید منتظر تعدیل این اثر بر روند معاملات در هفته‌های آینده باشیم.
انگیزه‌های رقابتی خریداران
رینگ معاملاتی وکیوم‌باتوم در بازار فیزیکی بورس‌کالا، در عرضه‌های هفته اخیر خود با اوج‌گیری تقاضا و در نتیجه رقابت قیمتی قابل‌ملاحظه‌ای روبه‌رو شده است؛ به گونه‌ای که میانگین بهای معامله هر تن وکیوم‌باتوم از این بازار در هفته منتهی به 17 اردیبهشت با رشدی 6/ 9 درصدی نسبت به قیمت پایه به 6 هزار و 500 تومان به ازای هر کیلوگرم رسیده است. در وهله اول تغییر نحوه عرضه وکیوم‌باتوم در این بازار دلیل اصلی افزایش تقاضا و رقابت قیمتی برای خرید این محصول در بازار به‌شمار می‌رود. اما در این میان نمی‌توان از اثر افت محسوس بهای پایه در افزایش تمایل خریداران به ثبت تقاضا نیز غافل شد.
در 2 هفته ابتدایی اردیبهشت امسال بهای پایه وکیوم‌باتوم افت نرخ محسوسی داشت، به گونه‌ای که میانگین نرخ‌های پایه این محصول که توسط پالایشگاه‌های مختلف در بورس کالا عرضه می‌شد در این 2 هفته به کانال قیمتی 5هزار تومان بازگشت. میانگین قیمت‌های پایه در هفته گذشته برابر 5 هزار و 940 تومان به ازای هر کیلوگرم بود که این نرخ کمترین قیمت پایه پس از هفته منتهی به 10 بهمن بود.
کاهش محسوس بهای پایه در 2 هفته ابتدایی اردیبهشت، آن هم در شرایطی که نرخ‌های جهانی فرآورده‌های نفتی به تبعیت از روند رو به رشد بهای نفت رو به افزایش گذاشته و به این ترتیب خریداران احتمال رشد قیمت در هفته‌های بعد را می‌دهند، عاملی مهم در جهت تقویت تقاضا و رقابت برای خرید مواد اولیه از این بازار ظرف این مدت بوده است.
بهبود بازار مصرف، موضوع دیگری است که بر انگیزه‌های رقابتی خریداران در این مدت افزوده است. ظرف هفته‌های اخیر بهای قیر در بازارهای مختلف دنیا رو به افزایش گذاشته و این موضوع سیگنالی مهم برای خریداران وکیوم‌باتوم به‌خصوص مشتریانی است که با انگیزه صادراتی وارد بازار می‌شوند.
بهای هر تن قیر در بورس (آتی) شانگهای در روز جمعه هفتم ماه مه به 3 هزار و 106 یوآن رسید، از ابتدای سال میلادی تا روز هفتم ماه مه، بهای هر تن قیر در بازار شانگهای رشد 39 درصدی داشته است. اگرچه بهای قیر به شکل منطقه‌ای تعیین می‌شود اما نوسانات بازارهای مختلف و به‌خصوص بازار چین در سایر بازارها اثرگذار است. ظرف 2 هفته اخیر بهای قیر در بازارهای مختلف دنیا رو به افزایش گذاشته که بخشی از این رشد متاثر از رشد نرخ بهای جهانی نفت بوده و در این میان نمی‌توان از تاثیر افزایش تقاضا برای این کالا در اثر افزایش پروژه‌های ساخت و ساز در چین نیز غافل شد.
نشریه آرگوس نیز در گزارش هفته اخیر خود به وضعیت بازار قیر ایران اشاره کرد؛ به گزارش این نشریه تولیدکنندگان ایرانی این روزها به دنبال فروش (صادراتی) محصول خود با نرخ‌های بالاتری هستند، ظرف هفته‌های اخیر ارزش پول ملی در ایران افزایش داشته و همین موضوع باعث می‌شود که دیگر فروش محصول با تخفیف زیاد برای آنها سودآور نباشد.
در‌حالی تولیدکنندگان ایرانی به دنبال فروش محصول خود با قیمت بالاتر هستند که بخش تقاضا در این زمان ضعیف شده است. از سویی گستردگی شیوع کووید-19 در هند باعث شده تا خرید این کشور کاهش یابد و از طرف دیگر با توجه به نزدیکی به تعطیلات عید‌فطر از میزان تقاضا برای قیر از سوی کشورهای حوزه خلیج‌فارس نیز کاسته شده است. با این وجود سیگنال‌های افزایشی جهانی اثرگذارتر از سیگنال‌های نزولی منطقه‌ای عمل می‌کنند. در هفته گذشته هر تن قیر صادراتی فوب بندرعباس در محدوده 315 تا 330 دلار به ازای هر تن معامله شده است، البته برخی محموله‌ها نیز با نرخ 308 تا 315 دلار به ازای هر تن در این زمان فروخته شده‌اند.
با این وجود اکثر فروشندگان قیمتی در محدوده 330 تا 340 دلار به ازای هر تن را برای محصول خود پیشنهاد می‌دهند. با این وجود اغلب تولیدکنندگان ترجیح می‌دهند که خریدهای خود را با انگیزه افزایش و ثبات قیمت به‌تعویق بیندازند.
عدم توازن در عرضه و تقاضا عامل افزایش رقابت
محسن ورزشکار، عضو هیات‌مدیره انجمن قیر ایران در خصوص علت افزایش رقابت قیمتی در معاملات وکیوم‌باتوم (ماده اولیه تولید قیر) در رینگ معاملاتی بورس‌کالا ظرف چند هفته اخیر به «دنیای‌اقتصاد» گفت: تا قبل از اردیبهشت ماه امسال عرضه وکیوم‌باتوم به‌صورت جداگانه برای شرکت‌های دارای خط لوله و سایر شرکت‌ها (که مواد اولیه خود را از طریق تانکر دریافت می‌کنند) در بازار فیزیکی بورس‌کالا برگزار می‌شد.پس از انجام عرضه برای شرکت‌هایی که از طریق تانکر وکیوم‌باتوم را از پالایشگاه تحویل می‌گرفتند و کشف میانگین قیمت پس از رقابت، در عرضه بعدی که برای شرکت‌های دارای خط لوله بود، میانگین قیمت رقابت خورده عرضه قبلی به‌عنوان قیمت پایه عرضه‌های خط لوله تعیین می‌شد. این موضوع به علت عدم‌توازن بین میزان تناژ در عرضه‌های تانکری در مقایسه با عرضه‌های خط لوله، همواره مورد اعتراض شرکت‌هایی قرار داشت که در عرضه‌های تانکری اقدام به خرید وکیوم‌باتوم می‌کردند. در نهایت بورس‌کالا پس از تجربه موفق تجمیع عرضه‌های خط لوله و تانکر در عرضه‌های وکیوم‌باتوم پالایشگاه اصفهان تصمیم گرفت تا عرضه وکیوم‌باتوم خط لوله‌ای و تانکری در بازار فیزیکی بورس‌کالا از ابتدای اردیبهشت امسال در همه پالایشگاه‌های کشور تجمیع شود. همزمان مشاهده شد که در این عرضه‌ها شرکت‌ها برای خرید وکیوم‌باتوم اقدام به رقابت‌های قابل‌توجهی کردند و میانگین قیمت وکیوم‌باتوم در سه هفته اول اردیبهشت رشد قابل‌ملاحظه‌ای داشت.
وی ادامه داد: این رقابت‌ها با در نظر گرفتن کشش بازار صورت گرفته، در واقع هر شرکتی براساس هزینه‌های تولید و شرایط رقابتی بازار خود اقدام به رقابت برای خرید وکیوم‌باتوم می‌کند.
وی افزود: این افزایش رقابت برای خرید وکیوم‌باتوم از بازار فیزیکی بورس‌کالا به معنی ناکارآمدی تصمیم بورس‌کالا در تجمیع عرضه‌ها نیست. این تصمیم به نوبه خود از محاسن و معایبی برخوردار است که برای هرگونه قضاوت در مورد آن باید فرصت مناسبی برای آزموده شدن برای آن در نظر گرفت تا نتایج آن در یک دوره زمانی مشخص آشکار شود.
ورزشکار در پاسخ به اظهار‌نظرهایی که عرضه وکیوم‌باتوم در بورس را عامل نابسامانی در بازار ماده اولیه قیر می‌داند گفت: همانگونه که مستحضرید سالانه حدود 6 میلیون تن وکیوم‌باتوم در کشور تولید و در بورس‌کالا عرضه می‌شود، این در حالی است که بیش از 20 میلیون تن پروانه بهره‌برداری کارخانه قیر در کشور صادر شده، لذا در شرایط رونق بازار رقابت برای تامین خوراک اجتناب‌ناپذیر خواهد بود. درواقع در این شرایط، بورس‌کالا به جز اعمال برخی الزامات قانونی، نقشی قابل ذکری در رقابت‌ها ندارد چراکه خاستگاه رقابت، عدم‌توازن در عرضه و تقاضاست. هرچند که بورس‌کالا می‌تواند با اعمال برخی اصلاحات، به میزان محدودی این عدم توازن را مدیریت کند.
