«دنیای‌اقتصاد» اثر پروانه‌ای نوسان بهای ارز و فولاد بر بازار پتروشیمیایی‌ها و تورم تولیدکننده را بررسی کرد
شواهد رشد تورم پیش‌نگر
در ششماه نخست سال‌جاری بهای اکثر مواد اولیه رشد بیش از ۱۰۰ درصدی را تجربه کرده است
رشد دو برابری بهای مواد اولیه اثر قدرتمندی بر افزایش هزینه تولید برجای می‌گذارد که سبب ایجاد تورم تولیدکننده خواهد شد. این میزان رشد قیمت مواد اولیه، علاوه برآنکه متاثر از تکانه‌های افزایشی شگفت بهای ارز نیمایی و قیمت‌های جهانی بوده است، اثر پروانه‌ای رکوردهای قیمتی در سایر بازارهای کالایی نظیر مصنوعات فولادی که تغذیه‌کننده انتظارهای تورمی به‌شمار می‌روند، را در دل خود دارد. براین اساس تعبیر روند قیمتی در بازار محصولات پتروشیمیایی با محوریت رشد نرخ پایه، به‌عنوان سیگنال پیش‌نگر برای صنایع پایین‌دستی تعبیر صحیحی است که خبرهای چندان خوشایندی را برای نیمه دوم سال مخابره نخواهد کرد و ترس از مواجهه با موج دیگری از تورم را در بین اهالی بازار ترسیم می‌کند.
سرچشمه رشد نرخ در بازار پتروشیمی
بازار محصولات پتروشیمیایی که بخش بزرگی از صنعت ما را به خود اختصاص داده است، در سایه اوج بی‌سابقه و تاریخی بهای ارز نیمایی، 6 ماه ابتدایی سال‌جاری را با افزایش جدی نرخ پایه پشت سرگذاشت. از آنجا که نرخ ارز در تعیین قیمت پایه محصولات پتروشیمیایی و سایر بازارهای کالایی نقش برجسته‌ای بر عهده دارد، تکانه‌های قیمتی آن توانسته بر بهای سایر کامودیتی‌ها موثر باشد.
ردپای این موضوع را به خوبی می‌توان در رشد نرخ‌های مواد اولیه در بازار آزاد و حتی در بورس‌کالا به وضوح مشاهده کرد. بسته به کشش قیمتی برای هر محصول انعکاس تکانه‌های افزایشی ارز، در بازارهای گوناگون به شکلی متفاوت ظاهر شد.
علاوه بر آن در برخی بازارهای کالایی نظیر بازار مصنوعات فولادی که از قدرت نقدشوندگی بالایی برخوردار هستند و در نیمه اول سال حجم معاملات آن بر صدر دادوستدهای بورس‌کالا قرار داشت، نوسان قیمتی بسیار تاریخی و بی‌سابقه بود. در گزارشی با عنوان «دو منشأ هیجان در بازار فولاد» که روز دوشنبه در «دنیای‌اقتصاد» منتشر شد، میلگرد به‌عنوان شاخص قیمتی بازار مصنوعات فولادی با رشد 100 درصدی یکی از سرچشمه‌های اثر پروانه‌ای بر بازار محصولات پتروشیمیایی معرفی شد. به‌طوری که می‌توان گفت بازار فولاد با بازارهای کالایی همپوشانی نسبی دارد براین اساس میلگرد این قابلیت را دارد که تکانه‌های قیمتی خود را همچون اثر پروانه‌ای به بازار سایر محصولات سرایت دهد و سبب تحریک نرخ کامودیتی‌ها شود.
از این رو افزایش نرخ در بازار فولاد و اثر پروانه‌ای آن بر این بازار عامل قدرتمند دیگری برای تغذیه انتظارات تورمی اهالی بازار به‌شمار می‌رود تا جایی که بررسی رشد نرخ پایه در بین محصولات پلیمری همبستگی قابل قبولی را با بهای میلگرد به‌عنوان شاخص بازار مصنوعات فولادی آشکار می‌کند.
براین اساس می‌توان به‌دلیل نقدشوندگی بالای این محصول در کنار تاثیرپذیری آن از نوسان بهای ارز از این محصول فولادی به‌عنوان شاخص قیمتی در بازار محصولات پتروشیمیایی یاد کرد. آن هم در شرایطی که هر دو این بازارها در مقطعی از زمان هستند که رکوردهای تاریخی قیمتی خود را تجربه می‌کنند و این پتانسیل را دارند که به‌عنوان بازارهای پیش‌نگر در کنار بازار ارز و سکه انتظارات تورمی را به شاخص‌های کلان اقتصادی مخابره کنند.
هشدار دوباره برای رشد قیمت‌ها و ترس از ابرتورم
علاوه بر این جو کلی بازار مواد اولیه پتروشیمیایی با سکانداری استمرار رشد نرخ پایه، سیگنال ورود به فاز تورمی قدرتمند را در بازار این محصولات برای نیمه دوم سال مخابره می‌کند. همان‌طور که نیمه ابتدایی سال حاکی از رشد قیمت تمام‌شده بسیاری از کالاها در صنایع پایین‌دستی بود آن هم به این دلیل که واحدهای تولیدی بتوانند از این راه هزینه‌های افزایشی مواد اولیه خود را پوشش دهند و از تعطیلی فعالیت خود به نوعی جلوگیری کنند.
نرخ‌های پایه محصولات پتروشیمیایی از ابتدای سال تاکنون 69/ 65 درصد رشد میانگین بهای دلار نیمایی را به خود دیده‌اند. اینکه استمرار رشد نرخ ارز نیمایی تا کجا پیش خواهد رفت مساله‌ای است که با اعلام هفتگی نرخ پایه در روز یکشنبه به‌عنوان سوال محوری در ذهن بازیگران این بازار متبلور می‌شود اما پاسخی منطقی برای آن تاکنون پیدا نشده است که براساس آن بتوان تا حدی اثر شوک‌های قیمتی ارز را که بر بدنه بازار محصولات پتروشیمیایی وارد می‌شود خنثی کرد.
بنابراین اولین و قدرتمندترین محرک رشد نرخ پایه محصولات پتروشیمیایی استمرار نوسان‌های افزایشی میانگین نرخ دلار نیمایی محسوب می‌شود و در کنار بهای جهانی این محصولات که تحت‌تاثیر قیمت‌های بازار جهانی نفت‌خام است، هدایت این بازار را برعهده گرفته و انتظار ابرتورمی غیر قابل انکار را برای نیمه دوم سال دور از تصور ترسیم نمی‌کند.
خنثی شدن تکانه‌های منفی بهای جهانی
شیوع ویروس کرونا و ثبت قیمت‌های منفی و عجیب در معاملات بازارهای جهانی نفت‌خام، صعود بهای جهانی محصولات پتروشیمیایی را تا حدودی تضعیف کرد. تا جایی که در کشف نرخ‌های هفتگی ابتدای سال تاکنون، برای برخی از محصولات بهای جهانی کاهشی بود. اما از آنجا که نوسان افزایشی دلار نیمایی محرکی قدرتمندتر ارزیابی شد، مجال بروز این نرخ‌های کاهشی را در دادوستدهای داخلی نداده و روند روبه رشد نرخ‌های پایه همواره ادامه پیدا کرد. مطالعه آمار نرخ پایه از ابتدای سال تاکنون برای محصولاتی نظیر پلی‌پروپیلن شیمیایی و نساجی گواه خوبی بر این ادعاست که بهای جهانی آنها با افت نرخ همراه بوده است.
به‌منظور به تصویر کشیدن آتش انتظارات تورمی در آینه این بازار به بررسی تغییرات نرخ پایه و نرخ جهانی در برخی از محصولات پلیمری خواهیم پرداخت.
پلی‌وینیل کلراید (PVC s65)
پلیمر جذاب بازار محصولات پتروشیمیایی یعنی پلی‌وینیل کلراید گرید s65 در اولین هفته معاملاتی سال 99 با بهای پایه 95 هزار ریال مورد دادوستد قرار گرفت و پس از طی 5 هفته همراه شدن با افت نرخ پایه، درنهایت وارد فاز افزایشی شد و تاکنون روند رشد نرخ پایه را حفظ کرده است.
بررسی دو اهرم اثرگذار بر کشف این نرخ، حکایت از رشد محدود نرخ دلار نیمایی در این بازه زمانی همراه با افت 139 دلاری بهای جهانی این محصول را دارد. اما به تدریج تکانه‌های افزایشی بهای ارز ظاهر شد و بازارهای جهانی نیز پس از یک دوره مبارزه با اثرات شیوع ویروس کرونا سعی در اصلاح نرخ‌ها و بازگشت به دوران پیش از کرونا داشتند.
گرچه قیمت‌های جهانی 608 دلاری ابتدای سال برای این محصول در محاسبات هفته جاری با رشد 38 درصدی به 963 دلار رسید، اما مقایسه نرخ پایه این محصول رشد 129درصدی را حکایت می‌کند که می‌توان تاثیر اهرم دیگر یعنی شوک افزایشی بهای نیمایی ارز را قدرتمندتر ارزیابی کرد. سرانجام این محصول در آخرین جدول اعلامی نرخ پایه از سوی شرکت ملی صنایع پتروشیمی با نرخ پایه 214 هزار و 567 ریالی اعلام شد که رشد قیمت این محصول طی این مدت کوتاه برای مواد اولیه زنگ خطری برای حیات صنایع پایین دست آن به‌شمار می‌رود.
پلی‌پروپیلن شیمیایی و نساجی
این دو گروه پلیمری که در بین بازیگران بازار پلیمرها جذاب بوده و عمدتا رقابت‌های قیمتی بالایی را نیز تجربه می‌کند، رشد نرخ پایه 60 درصدی برای هر دو گروه نساجی و شیمیایی به ثبت رسیده است. درحالی‌که بهای جهانی این دو محصول با افتی حدود 3 درصدی همراه شده است. پلی‌پروپیلن نساجی با قیمت پایه 125هزار و 434 ریال دادوستدهای سال 99 را در بورس‌کالا آغاز کرده و اکنون با رسیدن به بهای 200 هزار و 402 ریالی معاملات هفته جاری را در پیش دارد. همچنین پلی‌پروپیلن‌های شیمیایی نیز از 143 هزار و 820 ریالی در ابتدای سال به نرخ پایه 230 هزار و 866 ریال در هفته جاری مورد معامله قرار گرفته‌اند. برآیند اثر دو اهرم میانگین بهای ارز نیمایی و قیمت جهانی بر کشف نرخ پایه این دو محصول قابل رویت است.
پلی‌اتیلن ترفتالات بطری و نساجی
این دو گروه کالایی نیز نیمه ابتدایی سال‌جاری را با افت نرخ جهانی به ترتیب 8/ 6 و 6/ 9 برای گریدهای بطری و نساجی همراه بودند. به‌رغم این کاهش نرخ جهانی، اما بهای پایه آنها در بورس‌کالا رشد بالای 50 درصدی را تجربه کرد. به گونه‌ای که نرخ پایه پلی‌اتیلن ترفتالات بطری(BG785) از 93 هزار و 308 ریال به 144 هزار و 63 ریال در دادوستدهای نیمه اول امسال رسید و 54 درصد رشد نرخ را در کارنامه بورس‌کالای خود به ثبت رساند. همچنین پلی‌اتیلن ترفتالات نساجی(TG645) نیز در این فاصله زمانی با تجربه رشد 63/ 61درصدی از قیمت 94 هزار و 704 ریال به 153هزار و 78 ریال در هفته جاری رسید.
استایرن بوتادین رابر روشن
گرچه این ماده اولیه پلیمری موارد مصرف به نسبت کمتری در مقایسه با پلیمرهای ذکر شده دارد، اما از تکانه‌های نرخ پایه در امان نماند و رشد 92/ 9 درصدی قیمت‌های جهانی این محصول همسو با میانگین نرخ دلار نیمایی اثر خود را بر این محصول گذاشته و سبب رشد 82درصدی قیمت پایه آن در بورس‌کالا شده است. به‌طوری که در هفته جاری با بهای 275 هزار و 111 ریال مورد معامله قرار می‌گیرد.
همه این موارد را باید در کنار فاصله نرخ ارز آزاد و نیمایی در نظر گرفت. زیرا این فاصله محرک موثری برای ورود تقاضای هیجانی به بازار بوده که منشأ اصلی بروز رقابت‌های قیمتی در دادوستدهای بورس‌کالا به‌شمار می‌رود. زیرا زمان فاصله گرفتن این دو نرخ ارز از یکدیگر بهای محصولات در بازار آزاد سریعا اصلاح شده و با نرخ‌های ارز جدید تطبیق داده می‌شود اما نرخ پایه پتروشیمیایی‌ها در بورس‌کالا با وقفه یک هفته‌ای تعدیل می‌شوند. بر این اساس متقاضیان خرید هر چه بیشتر از بورس‌کالا حتی در شرایطی که رقابت‌های قیمتی بالا را متحمل شوند به نرخ‌های موجود در بازار آزاد ترجیح داده و از این رو قیمت مواد اولیه نه تنها با اهرم رشد نرخ پایه افزایش را تجربه می‌کند، بلکه رقابت‌های قیمتی نیز بر آن اثر دو چندانی می‌گذارد.
