ارزش معاملات بورس انرژی در سال گذشته رشد ۲۱۳ درصدی داشت
سقف‌شکنی معاملاتی
حجم دادوستد کل فرآورده‌های نفتی و پتروشیمیایی در سال گذشته در بازار فیزیکی بورس انرژی رقمی نزدیک به ۶میلیون و ۷۷۸ هزار تن بود که بیشترین رکورد ثبت شده در تاریخ فعالیت این بازار را شامل شده است. این رقم در مقایسه با سال پیش از آن از رشد ۷۴/ ۱۲۴ درصدی برخوردار شده که بالاترین رشد سالانه در ۵ سال اخیر به شمار می‌رود یعنی در سال ۹۸ شتاب افزایش حجم معاملات نیز تقویت شده است که خود یک رخداد بسیار مهم در این بازار است. افزایش عرضه‌ها دلیل اصلی رشد حجم معاملات در سال گذشته به شمار می‌رود و با توجه به رشد تعداد عرضه‌کنندگان و ترغیب بخش‌های دولتی برای عرضه محصولات تولیدی و صادراتی شاهد هستیم که زیرساخت اصلی برای رشد حجم و ارزش معاملات در این بازار فراهم شده است. بهبود سازوکارهای معاملاتی آن هم در روزهای سخت تحریم یکی از واقعیت‌هایی است که نمی‌توان از کنار آن به سادگی عبور کرد. به‌عنوان مثال در نیمه نخست سال‌جاری رشد عرضه گازوئیل صادراتی به مقاصد کشورهای همسایه مهم‌ترین عاملی بود که به رشد حجم معاملات کمک کرد، ولی در نیمه دوم سال گذشته اوضاع بهبود یافت و حجم عرضه‌های صادراتی هم تقویت شد. این درحالی بود که ناکامی‌های حاصل از عدم دادوستد نفت‌خام صادراتی نتوانست چهره این بازار را دستخوش تغییر کند و با ورود عرضه‌های جدید همچون عرضه بنزین صادراتی، شاهد بودیم که زیرساخت جدیدی برای رونق معاملات حاصل شد. این وضعیت در شرایطی که محموله‌های دریایی بنزین راه خود را به سمت بازارهای صادراتی پیدا کرده و همچنین حجم عرضه بنزین با کیفیت‌های (اکتان) متفاوت تقویت شد موجب شد تا یک جریان جدید معاملاتی در بورس انرژی ایران به ثبت برسد. روند افزایشی عرضه‌ها هنوز هم ادامه دارد و کالاهایی همچون نفت کوره، گاز مایع و میعانات گازی با عرضه‌های گسترده و جذابی همراه هستند که گام‌های بعدی توسعه بورس انرژی را ترسیم خواهند کرد. اینکه بازار فیزیکی بورس انرژی با همه اما و اگرهای داخلی و تحریم‌های خارجی توانسته مسیر توسعه این بازار مالی را ترسیم کند نکته قابل‌توجه و بااهمیتی است آن‌هم در وضعیتی که توسعه بازار فیزیکی قدرتمند زیرساخت اصلی برای تقویت بازارهای مالی خواهد بود. با توجه به این شرایط توسعه واقعی بورس انرژی هم‌اکنون درحال رقم خوردن است و تغییر فاز این بازار به سمت بازاری با قابلیت دادوستد گسترده‌تر اوراق بهادار مبتنی بر کالا درحوزه‌های مختلف همچون فرآیندهای تامین مالی را امکان‌پذیر جلوه می‌دهد.
رشد حجم معاملات ناخودآگاه افزایش ارزش دادوستد در بورس انرژی را به همراه دارد. در سال گذشته ۳۷ هزار و ۴۳۳ میلیارد تومان ارزش معاملات بازار فیزیکی بورس که در مقایسه با سال قبل از آن رشد ۴۲/ ۲۱۳ درصدی داشت. رشد ارزش معاملات بسیار بیشتر از رشد حجم معاملات بود که نشان می‌دهد در بورس انرژی کالاهایی با قیمت بالاتر مورد معامله قرار گرفته و همچنین نوسان قیمت‌های جهانی هم به کمک این بازار آمده بود. از سوی دیگر افزایش معاملات برق هم در این آمارها مستتر است و می‌توان به افزایش همه‌جانبه معاملات در بازار فیزیکی بورس انرژی اشاره کرد.
شاید ساده‌ترین نگرانی درخصوص دورنمای این بازار را بتوان در نوسان قیمت‌های جهانی جست‌وجو کرد که ترس از کاهش حجم و ارزش معاملات را در بر دارد. البته چنین ادعایی صحیح است یعنی کاهش قیمت‌های جهانی نفت‌خام و فرآورده‌ها در نگاه اول بر ارزش هر معامله اثر می‌گذارد ولی ادبیات گزارشگری برای بورس انرژی متفاوت خواهد بود، زیرا برای این بازار رسمی حجم کل معاملات است که آینده این بازار را ترسیم خواهد کرد و نوسان قیمت‌ها اولویت چندان برجسته‌ای نیست. به‌صورت دقیق‌تر در شرایطی که زیرساخت‌های معاملاتی همچون حجم عرضه فراهم است، پتانسیل استفاده از آن نیز وجود دارد و بورس انرژی تنها با رشد دادوستد بر پایه افزایش عرضه‌ها می‌تواند باز هم به موفقیت‌های جدیدی در این بازار دست یابد. عرضه‌های موجود به قدری زیاد است که همین روند بازاریابی می‌تواند به رشد حجم معاملات کمک کند و در این خصوص چندان هم لازم نیست که نگاهی بدبینانه داشته باشیم.
آخرین وضعیت معاملات در بورس انرژی
معاملات بورس انرژی در ۳ هفته ابتدایی سال‌جاری وضعیت جذابی را نشان می‌دهد که نشانه‌ای از کاهش نگرانی‌ها به دورنمای معاملات در این بازار رسمی است. در سال‌جاری تاکنون حجم معاملات در بازار فیزیکی بورس انرژی رقمی نزدیک به ۳۴۱ هزار تن بود که در مقایسه با تمامی فروردین سال گذشته تقریبا ۳ برابر شده است. این وضعیت در شرایطی ثبت شده که محموله‌های بزرگ و جذابی در این بازار معامله شده که به‌عنوان نمونه می‌توان از دادوستد ۹۳ هزار تن گازوئیل یا دادوستد یک محموله ۷۰ هزار تنی نفتا نام برد. این موارد در شرایطی که باز هم تجارت بنزین از بورس انرژی رونق گرفته نشان می‌دهد این بازار از هم‌اکنون سال خوبی را آغاز کرده است و نگرانی‌های خاصی را در بر نخواهد داشت آن‌هم در وضعیتی که انتظار برای رشد عرضه‌ها جدی است و منتظریم تا نتایج عرضه گسترده نفت کوره و میعانات گازی را در سال‌جاری مشاهده کنیم.
تقریبا همه ساله از رشد حجم و ارزش معاملات در بورس انرژی سخن می‌گوییم و این روند افزایشی گویی به یک رویه عادی در این بازار بدل شده، اما همین روند صعودی به این سادگی‌ها ایجاد نشده اما با توجه به جایگاه صنایع حوزه انرژی در کشور و تولید گسترده فرآورده‌ها در کنار ذخایر عظیم گاز طبیعی می‌توان گفت که این روند صعودی هنوز هم تا رسیدن به جایگاه منطقی خود می‌تواند استمرار داشته باشد. به‌عنوان مثال ارزش معاملات در سال ۹۲ در بورس انرژی رقمی نزدیک به ۴۱۴ میلیارد تومان بود که در سال ۹۸ به ۳۷هزار و ۴۳۳ میلیارد تومان رسیده است و همین ارقام برای توجیه هدف‌گذاری‌هایی فراتر از انتظار کفایت می‌کند.
