نبود تقاضای موثر عامل تعادل قیمتی

 البته چیزی که هم‌اکنون قابل بررسی است ضعف نسبی تقاضاست که اجازه رونق را به بازار نمی‌دهد. این داده هم در معاملات بورس کالا و هم در داد‌و‌ستد در بازار داخلی قابل مشاهده است؛ آن هم در شرایطی که پس از پایان ماه رمضان شاهد بهبود کلی در حجم تقاضا و اوضاع بازار پلیمرها نیستیم. شاید ضعف تقاضا در صنایع تکمیلی بتواند بهترین دلیل برای این ضعف کلی به شمار رود؛ اگرچه قیمت‌های موجود برای محصولات نهایی و مواد اولیه هم می‌تواند یکی از دلایل ضعف تقاضا به شمار رود.

به‌صورت کلی قیمت دلار نیمایی به‌عنوان یکی از پایه‌های نرخ‌گذاری در بورس کالا به نسبت بالاست و هیچ تضمینی وجود ندارد که این نرخ باز هم افزایش پیدا نکند. در این شرایط البته با ضعف تقاضا شاهد افت قیمت‌های پیشنهای در بورس کالا نیستیم و تنها ضعف تقاضا را می‌توان در این خصوص مورد رهگیری قرار داد. از هم اکنون می‌توان ردپای رکود را در بازارهای مختلف رهگیری کرد؛ ولی روزهای آینده بهتر می‌توان در این خصوص اظهارنظر کرد. ضعف معاملات در بورس کالا را باید جدی گرفت؛ زیرا هزینه‌های این رخداد دامن بخش‌های مختلف صنعت را می‌گیرد آن هم در شرایطی که ناخودآگاه دشواری‌های صادرات مواد اولیه افزایش یافته و اگر به هر دلیل بازار داخلی تضعیف شود، این ضعف به اکثر زنجیره‌های تولید زیان وارد می‌کند. رشد قیمت دلار نیمایی تاکنون مهم‌ترین دلیل افزایش نرخ در بورس کالا در چند هفته اخیر بوده است و اگر این روند به هر شیوه اصلاح نشود شاید محدود شدن بازار تداوم یافته و اوضاع باز هم دشوار‌تر از قبل شود.

روز گذشته در بورس کالای ایران بیش از ۶۳ هزار تن از انواع پلیمرها عرضه شد که رقم قابل توجهی به شمار می‌رود. در برابر این حجم از عرضه‌، کمتر از ۳۲ هزار تقاضا به ثبت رسید؛ یعنی رقم واقعی تقاضا نزدیک به نیمی از عرضه‌ها بود که خود یک داده عجیب و کم‌سابقه در بازار پلیمرها به شمار می‌رود. در نهایت نزدیک به ۲۶ هزار تن از انواع پلیمرها در بورس کالای ایران مورد معامله قرار گرفت که رقم قابل ملاحظه‌ای برای این بازار به شمار نمی‌رود. این وضعیت نشان‌دهنده روزهای سخت بازار پلیمرهاست و در صورت عدم تغییر در ساز‌و‌کارهای معاملاتی و رشد تقاضا، روزهای سخت فعلی تداوم یافته و حتی رو به وخامت خواهد گذاشت.

بازار محصولات پتروشیمی در مسیر بازیابی توان از دست رفته خود قرار دارد. این مطلب به این معنی است که بخشی از تقاضای خرید سرکوب‌شده پیشین در بازار آزاد فعال شده و با رشد تقاضا شاهد افزایش حجم معاملات هستیم که البته این روند در بورس و بازار به‌صورت توامان در حال انجام است. البته هنوز روند عمومی قیمت‌ها کاهشی است که با توجه به قیمت‌های پایه برخی از گریدها در بورس کالا، این کاهش نرخ تا حدودی توجیه‌پذیر است؛ ولی برای کلیت بازار شرایط دگرگون خواهد بود.

 تاکنون روند نوسان قیمت‌ها برای هفته‌های اخیر در بازار داخلی در مسیر کاهشی قرار داشته و این روند نزولی تا روز گذشته ادامه داشته است. همین کاهش نرخ اگرچه در کنار افت قیمت‌های پایه و کاهش قیمت‌های جهانی تجربه شده بود ولی در کنار آن باید ضعف جدی تقاضا را هم مدنظر قرار دهیم. این وضعیت کلی به این معنی است که با کاهش قیمت‌های بورس کالا، بازار عقب‌نشینی بزرگ‌تری را تجربه کرده است تا در نهایت قیمت‌هایی نسبتا پایین درج شود.

البته وضعیت بازار به گونه‌ای است که همین قیمت‌ها هم برای خریداران گران بوده تا جایی که از تمایل کلی به خرید حمایت نمی‌کند. به عبارت ساده‌تر اگرچه قیمت‌های فعلی در بازار به نسبت متعادل است، ولی باز هم خرید چندانی را شاهد نیستیم اگرچه برخی داده‌ها ناخودآگاه از پتانسیل بهبود تقاضا و انتظار برای رونق بازار حکایت دارد. جریان کاهشی قیمت‌ها در بازارهای جهانی اگرچه ادامه داشته است ولی از شتاب افت قیمت‌ها کاسته شده و بازارهای بین‌المللی به نسبت گذشته تعادل بیشتری دارند؛ آن هم در شرایطی که احتمال هرگونه تغییر در بازار جهانی نفت خام و مواد اولیه صنعت پتروشیمی وجود دارد. البته دلار نیمایی هم به سمت رشد قیمت‌ها حرکت کرده است و شاید برای هفته آینده قیمت‌های پایه با این افزایش قیمت‌ها مورد محاسبه قرار بگیرد. در کل انتظار داریم تا به مرور زمان حجم تقاضا در بازار داخلی تقویت شود که این داده به معنی جرقه‌هایی پراکنده از رشد قیمت‌ها خواهد بود که در کنار بهبود بنیادین بازار با رشد حجم معاملات مورد توجه قرار می‌گیرد.

از زمانی که شاخص قیمت پلیمرهای دنیای اقتصاد را تعریف کرده‌ایم تاکنون برآورد جریان قیمتی در بازار به شدت ساده شده است. به‌عنوان مثال در هر هفته‌ای که شاخص قیمتی بورس کالا کاهشی است برای هفته بعد از آن انتظار افت قیمت‌ها در بازار داخلی منطقی است و بالعکس اگرچه استثناهایی هم وجود داشته است. این شاخص قیمتی در هفته گذشته در بورس کالا کاهشی بوده است و البته یک افت نرخ جدی ۴ درصدی را تجربه کرد که بزرگ‌ترین افت نرخ از اواخر اسفندماه تاکنون به شمار می‌رود. همین داده سرعت‌گیر اصلی در برابر رشد قیمت‌ها در بازار داخلی خواهد بود. این در حالی است که قیمت‌های پایه هفته جاری هم اثرگذاری بزرگی بر جریان بازار نداشته است اگرچه تاکنون شاهد تداوم روند نزولی نرخ در این بازار هستیم. داده‌های موجود به این معنی است که بازار اگرچه از پتانسیل تغییر برخوردار بوده و این توانمندی در حال تجمیع است، ولی میزان تقاضای موجود تاکنون اجازه رشد گسترده قیمت‌ها را نداده اگرچه این وضعیت تا ابد ادامه نخواهد یافت. البته ضعف تقاضا برای محصولات نهایی در کنار کاهش جذابیت‌های صادراتی را باید مورد توجه قرار دهیم؛ زیرا اجازه رشد قیمت‌ها و بهبود بازار بالاخره از این مسیر صادر خواهد شد.

تاکنون بازار با فرض بالا بودن تقاضا مورد ارزیابی قرار می‌گرفت و می‌توان گفت که بازار به‌صورت کلی در ۵ فصل اخیر با معاملاتی نسبتا جذاب و گسترده و حجم تولید مطلوب در صنایع تکمیلی روبه‌رو بوده است. هم‌اکنون باید هشدار پیشین در مورد زنگ خطر رکود را باز هم مطرح کرد؛ اگرچه شواهد قطعی این ادعا در پایان هفته جاری امکان دستیابی و راستی‌آزمایی دارد. به‌رغم قیمت‌های مطلوب و عرضه‌های کافی، ولی شاهد رشد حجم معاملات نیستیم تا جایی که این قاعده حتی برای گریدهای جذاب هم صدق می‌کند.  البته معاملات روز دوشنبه به نسبت هفته‌های قبل از آن از بهبود نسبی حکایت داشت، ولی انتظار کلی از این بازار بیش از چیزی است که در معاملات درج می‌شود. میزان رقابت برای خرید حتی برای گریدهای جذاب به شدت کاهش یافته که نشان می‌دهد این گروه‌های کالایی هم از روزهای اوج خود فاصله گرفته‌اند. به بحث رکود و اثرات آن در آینده بیشتر می‌پردازیم.