بررسی‌ها نشان می‌دهد که بدنه اجرایی بورس انرژی برای آغاز این معاملات اعلام آمادگی کرده ولی هنوز تصمیمات مورد‌نظر در بدنه وزارت نفت برای آغاز این معاملات ابلاغ نشده است. همکاری بانک مرکزی و خزانه‌داری در فرآیند عملیات تسویه یکی دیگر از ضروریات این شیوه معامله است، از طرفی هماهنگی بین دو وزارتخانه نفت و اقتصاد از دیگر پیش‌نیازهای آغاز جدی معاملات نفت صادراتی در بورس انرژی است. جذابیت‌های عرضه نفت خام صادراتی در بورس انرژی به‌قدری گسترده است که هرگونه وقفه و تاخیر در اجرایی شدن آن نه‌تنها شایسته نیست، بلکه هزینه‌بر است.

در این رابطه مدیر نظارت بر بازارهای سازمان بورس با بیان اینکه برای تبیین سازوکار بورس نفت (در چارچوب بورس انرژی) و نفت خام قابل عرضه در این بازار منتظر ابلاغ وزارت نفت به سازمان بورس بود، گفت:همکاری بانک مرکزی و خزانه‌داری در فرآیند عملیات تسویه پس از انجام معامله ضروری است.  محسن خدابخش؛ در ادامه با اشاره به اینکه سازوکار فعالیت این بازار و حجم عرضه نفت خام در بورس انرژی به نحوه ابلاغیه وزارت نفت بستگی خواهد داشت، به مبنای ارزی معاملات نفت خام در بورس انرژی اشاره کرد و گفت: این موضوع همکاری جدی خزانه کل کشور و بانک مرکزی را در فرآیند تسویه و اتاق پایاپای سپرده‌گذاری مرکزی می‌طلبد. این در حالی است که اگر تسویه نهایی پس از بازدید کالا مد‌نظر باشد، می‌تواند فرآیند تسویه از مجرای شرکت سپرده‌گذاری مرکزی را فراهم کند.

خدابخش که با خبرگزاری فارس گفت‌وگو کرده با اشاره به ظرفیت‌های بازار سرمایه کشور و شفافیت مالی در این بازار عنوان کرد: تخصیص رانت برای عده‌ای یا ارائه تخفیف‌ آنچنانی به برخی اشخاص در بازار سرمایه قابل رصد و نمایان بوده و از معاملات پشت‌پرده جلوگیری می‌کند.  این مقام مسوول یادآور شد: به دلیل عمق پایین معاملات و فعالیت مشتریان خرد در بورس نفت می‌توان انتظار داشت تحریم‌های آمریکا کمترین آسیب‌ها را برای معاملات و فعالان این بازار در‌بر‌داشته باشد.

بایدها و نبایدهای تشکیل بورس نفت

سید‌علی ادیانی با تاکید بر لزوم راه‌اندازی بورس نفت، گفت: عرضه نفت و میعانات گازی در بورس یک تکلیف قانونی برای دولت است و در برنامه ششم توسعه و در قانون تنظیم مقررات مالی دولت و دستگاه‌های ذی‌ربط به عرضه نفت و میعانات گازی در بورس مکلف شده‌اند، بنابراین این موضوع به‌عنوان یک حکم تکلیفی، از لحاظ قانونی قابل پیگیری است. این عضو کمیسیون انرژی مجلس افزود: در برنامه پنجم توسعه مشابه این تکلیف برای دولت قرار داده شده بود، اما متاسفانه دولت دهم، یازدهم و دوازدهم اقدام جدی و قابل‌قبولی در تقویت بازار بورس نفتی انجام نداده‌اند. وی با بیان اینکه برای نخستین‌بار در سال ۹۰ بخشی از نفت در بازار بورس عرضه شد، ادامه داد: در آن زمان به دلیل اینکه زیرساخت‌ها برای عرضه نفت در بورس آماده نبود این اقدام موقتی صورت گرفت و متاسفانه به تعلیق درآمد و از آن مقطع تاکنون هیچ اتفاق جدی برای خرید و فروش نفت در بازار بورس مشاهده نشد. نماینده مردم قائمشهر، سوادکوه، جویبار و سیمرغ در مجلس با تاکید بر اینکه آماده‌سازی زیرساخت‌های بورس نفت تنها برعهده وزارت نفت نیست، اظهار کرد: سازمان بورس، وزارت امور اقتصادی و دارایی و سایر دستگاه‌های ذی‌ربط برای راه‌اندازی بورس نفت وظایفی دارند که باید هماهنگی‌های لازم بین این دستگاه‌ها برای ایجاد بورس نفت صورت می‌گرفت. وی افزود: متاسفانه دستگاه هماهنگ‌کننده و دستگاه‌های ذی‌ربط در این مجموعه نتوانستند اقدامات لازم را برای ایجاد بورس نفت انجام دهند و آنچه که تکالیف قانونی در این حوزه بوده را محقق کنند، بنابراین این نگاه که تنها وزارت نفت تکلیف قانونی در این بخش داشته نگاه کارشناسی نیست، بلکه دیگر دستگاه‌های ذی‌ربط به حکم قانون و در چارچوب رویه قانونی باید عملیات لازم را انجام دهند که متاسفانه همگان در این بخش دچار اهمال شده‌اند. ادیانی که با خانه ملت گفت‌وگو کرده با بیان اینکه نفت کالایی بوده که همیشه مورد تحریم قرار گرفته است، ادامه داد: در طول ۴۰ سال گذشته همواره عربده‌کشی‌ها و یاغی‌گری‌های نظام سلطه علیه فروش نفت و بازرگانی نفت ایران وجود داشته است که تنگ‌ترین حلقه تحریم‌ها در سال ۹۱ و ۹۲ بود اما آنچه که جای تعجب داشته، این موضوع است که دولت‌ها در این بخش قدم جدی برای آسیب‌پذیرتر نشدن فروش نفت و خنثی‌سازی تحریم‌های نفتی برنداشته‌اند و دولت دهم، یازدهم و دوازدهم (تاکنون) در این بخش کارنامه قابل‌قبولی نداشته‌اند. وی ادامه داد: حوزه‌ای که دولت قدم جدی برای خنثی‌کردن تحریم‌ها و تحریم‌های نفتی علیه ایران انجام داد، در دولت دهم پایه‌ریزی و در دولت یازدهم و دوازدهم عملیاتی شد و آن حوزه خنثی‌سازی تحریم در حوزه بنزین بود. این نماینده مردم در مجلس دهم، با طرح این سوال که چرا آمریکا در شرایط کنونی روی تحریم بنزین مانور نمی‌دهد، تاکید کرد: در دولت دهم، یازدهم و دوازدهم اقدامی ارزنده در حوزه تولید بنزین صورت گرفت که این اقدام احداث پالایشگاه ستاره خلیج فارس است و در این پالایشگاه روزانه ۳۶ میلیون لیتر بنزین تولید می‌شود که فاز اول و دوم آن وارد مدار شده و فاز سوم که تولید ۱۲ میلیون لیتر بنزین است به زودی وارد چرخه بازار می‌شود یعنی ۳۶ میلیون لیتر بنزین در یک پالایشگاه تولید می‌شود که بنزین آن از نوع یورو ۵ است.

بورس این آمادگی را داشته که نفت در آن عرضه شود

ادیانی با اشاره به اینکه ارائه نفت در بورس الزاماتی دارد، ادامه داد: یکی از الزامات برای عرضه نفت در بورس ایجاد زیرساخت مناسب است که در این بخش اقدامات خوبی صورت گرفته و بورس این آمادگی را داشته که نفت در آن عرضه شود. وی با بیان اینکه اخذ مجوزهای لازم از مراجع ذی‌ربط و قانونی برای عرضه نفت در بورس ضروری است، تصریح کرد: در این بخش نیز اتفاقات خوبی رخ داده است، البته نباید تنها اذهان را به عرضه نفت در بورس برد؛ چراکه مهم تر از نفت، عرضه میعانات گازی در بورس است و میعانات گازی حتما باید در بورس عرضه شود تا بخش خصوصی بتواند این میعانات را خریداری کند در غیر این صورت نگهداشت میعانات گازی برای کشور هزینه‌هایی دارد.

عضو کمیسیون انرژی مجلس شورای اسلامی، با تاکید بر اینکه اگر در عرضه نفت و میعانات گازی در بورس به روال سال ۹۰ عمل شود قطعا این اراده شکست می‌خورد، افزود: باید برنامه ریزی جدی‌تری برای عرضه نفت و میعانات گازی در بورس صورت گیرد تا بخش خصوصی بتواند به این موضوع ورود کند، چراکه عرضه این محصولات در بورس به این دلیل است که بخش خصوصی این فرآورده‌ها را خریداری کند.

  نباید بابک زنجانی‌های جدیدی به بهانه تحریم کاسبی کنند

نماینده مردم قائمشهر، سوادکوه، جویبار و سیمرغ در مجلس دهم، با بیان اینکه عرضه نفت در بورس باید نقدی باشد، تاکید کرد: اگر نفت و میعانات گازی تحویل داده و گفته شود که پول آن پس از فروش پرداخت می‌شود، قطعا موضوعی فسادآور بوده و خلاف شفافیت است، چراکه تجربه تحریم سال ۹۰ و ۹۱ به اندازه کافی هشدارهای لازم را به مسوولان داده و مدیران در این بخش تجربه دارند و عدم شفافیت‌ها بود که بابک زنجانی را ایجاد کرد لذا نباید بابک زنجانی‌های جدیدی به بهانه تحریم کاسبی کنند.

  مشتریان جدید نفتی ایجاد شود

وی ادامه داد: به کشورها و شرکت‌هایی که به‌صورت سنتی به آنها نفت و میعانات گازی فروخته می‌شود دیگر نفت عرضه نشود، بلکه بازار جدید در داخل کشور با استفاده از ظرفیت بخش خصوصی ایجاد و همچنین مشتریان جدید در خارج از کشور پیدا شود و این موضوع دقیقا به معنای دور زدن تحریم‌ها و خنثی‌سازی بخشی از تحریم‌های نفتی آمریکا است.

  مجلس تکلیف قانونی دولت را در راه‌اندازی بورس مشخص کرده است

ادیانی با اشاره به اینکه مجلس تکلیف قانونی دولت را در راه‌اندازی بورس مشخص کرده است، اظهار کرد: عدم راه‌اندازی بورس نفت چند دلیل دارد و یکی از مهم‌ترین‌ دلایل این بوده که افراد ذی مدخل در فروش نفت نمی‌خواهند امتیاز فروش نفت را با دیگران تقسیم و بخش خصوصی را در این بخش شریک کنند یعنی مقاومت‌ها خواسته یا ناخواسته، دانسته یا ندانسته منجر به این می‌شود که رویه سابق در فروش نفت پیش رود، در حالی که برای مهار تحریم به خلق بازارهای جدید و مشتریان جدید نیاز است.

عضو کمیسیون انرژی مجلس تصریح کرد: برخی از مدیران ذی‌ربط در حوزه نفت هنوز باور نکرده‌اند که کشور در جنگ اقتصادی قرار دارد و رفتارهای آنها رفتار در شرایط عادی است، بنابراین اگر پذیرفته شود که کشور در جنگ اقتصادی قرار دارد، الزامات و الحاقات مربوط به جنگ اقتصادی در رفتار اقتصادی مسوولان خود را نشان می‌دهد.