در گفت‌وگوی ویژه خبری با حضور دست اندرکاران صنعت پسته بررسی شد؛
عرضه در بورس کالا؛ آری یا خیر؟
ایجاد فضای رقابتی و دوری از انحصار
به گزارش «پایگاه خبری بورس کالای ایران» در ابتدای این گفت‌وگو، سلطانی‌نژاد با بیان اینکه طی سال‌های اخیر پسته ایران در بازار جهان یکه تازی می‌کرد، اما اکنون بیش از نیمی از جایگاه خود را در بازار جهانی از دست داده است، گفت: در حال حاضر بازار پسته به‌صورت سنتی مدیریت می‌شود؛ این در حالی است که در دنیای امروزی این نوع از مدیریت با چالش‌های بسیاری همراه است. وی افزود: از آنجا که در حال حاضر مکانیزم کشف قیمت در بازار به‌صورت شفاف و عینی وجود ندارد، در وهله نخست بحث کشف قیمت به میان می‌آید. این موضوع باید مورد توجه قرار گیرد که بورس کالا، محصولی را انحصاری نمی‌کند، بلکه فضای رقابتی به وجود می‌آورد؛ در واقع بورس کالا، محصولی نمی‌خرد بلکه فضای شفافی برای تولیدکننده و خریدار فراهم می‌کند تا کشف قیمت انجام شود.
مدیرعامل بورس کالا با بیان اینکه یکی از راهکارهای کشاورزان و باغداران پیش فروش کردن محصولاتشان پیش از برداشت است، گفت: پسته از جمله محصولاتی است که در مدت زمان کوتاهی برداشت، فروخته و صادر می‌شود. در این زمان است که واسطه‌گران، باغداران را مجبور به فروش محصولات خود با قیمت کمتر از ارزش واقعی و بهای تمام شده محصولات می‌کنند.وی ادامه داد: معضل بعدی بحث ریسک‌های مرتبط با معاملات دوجانبه در بازار پسته است، بسیاری از معامله‌گران پس از معامله پول خود را دریافت نکرده یا زمانی دریافت کرده‌اند که دیگر ارزش زمانی پول منفعت آنها را کم کرده یا از بین برده است.سلطانی‌نژاد درخصوص کیفیت محصول مورد معامله عنوان کرد: در بازار سنتی نظارت قوی بر کیفیت محصول وجود ندارد، از این‌رو به نظر می‌رسد، اتاق شیشه‌ای بورس می‌تواند این دست از چالش‌های بازار پسته را رفع کند.
مدیرعامل بورس کالا در بیان جزئیات ارتباط پسته‌کاران با بورس کالا، بیان کرد: ما انتظار نداریم کشاورزان در اولین سال ورود پسته به بورس، همه محصول خود را به بورس ارائه کنند. ما دوره‌های آموزشی بسیاری برای فعالان بازار پسته در استان‌های فعال در حوزه پسته، برگزار کردیم و ساز و کار بورس را توضیح دادیم. فعالیت‌ها در حوزه پسته باید شفاف‌سازی شود و این شفافیت در حوزه کشاورزی معافیت مالی به همراه دارد، همچنین در حوزه تجارت نیز باید تراکنش مشخصی داشته باشد و این در شرایطی است که گردش مالی پسته بین ۵ تا ۶ هزار میلیارد تومان است. مدیرعامل بورس کالای ایران با تاکید بر اینکه ورود پسته به بورس شفافیت مالی به همراه دارد، افزود: قرار نیست فعالان این بازار از بعد مالیاتی ضرر ببینند، بلکه می‌خواهیم فعالیت حق‌العمل کاری حوزه پسته، به‌عنوان یک فعالیت سالم و شفاف در کشور شناخته شود و در واقع بورس یک بازار است که قصد شفاف‌سازی معاملات این حوزه را دارد.
سلطانی‌نژاد درخصوص فرآیند کارشناسی بودن فروش پسته در بورس، اظهار کرد: ما درخصوص تنوع محصولات پسته‌ای شرایطی را فراهم کرده‌ایم که بر مبنای اطلاعیه عرضه، عرضه‌‌ها انجام شود. وی همچنین درخصوص استقرار نظام انبارداری و معاملات بر پایه گواهی سپرده پسته نیز گفت: در هیچ کجای دنیا انبارها متعلق به بورس‌ها نیستند بلکه در بورس‌ها پذیرش می‌شوند. در این میان انبارهایی که برای پسته در نظر گرفته شده، از استانداردهای لازم برخوردارند؛ همچنین درخصوص بهبود روند پرداخت‌ها در معاملات پسته نیز صندوق‌های کالایی در نظر گرفته شده‌اند. مدیرعامل بورس کالا با اشاره به عرضه فیزیکی و گواهی سپرده محصولات کشاورزی در بورس کالا، گفت: درباره محصولات کشاورزی در بورس ساز و کار مشخصی تعریف شده به‌طوری‌که طی سال ٩٥ ارزش معاملات محصولات کشاورزی در بورس کالا بالغ بر ۳ هزار میلیارد تومان بوده است. وی ادامه داد: در عرضه فیزیکی پسته در بورس کالا از فروشنده تضمین دریافت می‌شود و خریدار نیز باید به تعهدات خود عمل کند. اما در بازار گواهی سپرده کالایی، ما انبارهایی را پذیرش کرده ایم و خرده مالکان می‌توانند محصولات خود را به این انبارها بدهند و گواهی خود را دریافت کنند تا پسته تجمیع شده و برای صادرات بتوان راه‌حل بهتری اندیشید.
مافیایی در بین صادرکنندگان پسته وجود ندارد
عسگراولادی، دیگر میهمان گفت‌وگوی ویژه خبری در ابتدا توضیحاتی درخصوص بازار پسته ارائه کرد و گفت: ایران از ۲۵۰۰ سال پیش تولیدکننده پسته بوده، طبق آمارهای رسمی اولین محموله صادراتی در سال ۱۳۰۱ به روسیه و قرقیزستان صادر شده است. از آن سال تا ۵ سال گذشته ما به مرز تولید ۳۰۰ هزار تنی یعنی بالاترین تولید جهان رسیدیم، در همان سال‌ها با کم آبی استان کرمان مواجه شدیم که در پی آن خشکی باغات پسته رخ داد و سقف تولید پسته ایران به ۲۰۰ هزار تن سقوط کرد.
وی افزود: با بهبود شرایط جوی استان کرمان و انتقال قسمتی از تولید این محصول به پنج استان دیگر، امسال تولید ۲۵۰ هزار تنی را پیش‌بینی کرده بودیم، این در حالی است که در زمان برداشت متاسفانه با پوکی پسته مواجه شدیم که همین مساله باعث شد تولید ۲۵۰ هزار تنی جای خود را به تولید ۲۱۰ هزار تن پسته در سال جاری بدهد. بنابراین با توجه به میزان تولید، تعیین قیمت جهانی با ایران نیست. در ۱۰ سال اخیر آمریکا با تولید حدود یک و نیم برابری ایران، توانسته نبض بازار پسته را در دست بگیرد و تعیین قیمت کند.رئیس اتاق بازرگانی ایران و چین عنوان کرد: در واقع ۴ بازار جهانی مصرف پسته از جمله بازار مصرف ژانویه، بازار مصرف عید پاک، بازار مصرف عید چین و هند و در نهایت بازار مصرف مسلمانان ( عید قربان) وجود دارد. اگر هر کدام از این بازارها را در زمان معین خود از دست بدهیم دیگر امکان جبران آسیب‌های وارد شده، وجود ندارد.
وی درخصوص کشف قیمت پسته عنوان کرد: درخصوص کشف قیمت باید اضافه کنم که در حال حاضر اکثر تولیدکنندگان، بخش صادرات را نیز به عهده گرفته‌اند و زیر فشار واسطه گری نیستند. در واقع با دسترسی باغداران به اینترنت و بررسی قیمت‌های جهانی، آنها هستند که به خریداران قیمت می‌دهند. با این اوصاف مساله کشف قیمت در بازار پسته مطرح نیست.عسگراولادی درخصوص به تعویق افتادن پرداخت پول در معامله‌ها گفت: باید اشاره کنم که چنین قرارهای مدت داری با سود ۳۶ تا ۴۰ درصد در بازار تهران بسته می‌شوند، بنابراین امکان ضرر باغدار در این نوع از فروش نیز وجود ندارد.وی با اشاره به اینکه مافیایی در بین صادرکنندگان پسته وجود ندارد، گفت: در حال حاضر، صادرکنندگان صادرات را به تولیدکنندگان واگذار می‌کنند و خود از کار کنار می‌روند، پس مافیایی وجود ندارد.
رئیس اتاق بازرگانی ایران و چین با بیان اینکه بورس در چارچوب اصلی کلمه فکر خوبی است، افزود: ابتدا باید مقدمات کار فراهم شود. اساسی‌ترین اقدام، تامین انبارهایی است که توانایی ذخیره‌سازی پسته‌ها را داشته باشد. علاوه بر این، ۴۰ نوع پسته در ایران وجود دارد که باید در بورس کارشناسی شوند. بحث مربوط به پرداخت‌ها نیز باید مورد توجه قرار گیرد به‌طوری‌که اکنون پرداخت‌ها به تولیدکنندگان به‌صورت نقدی انجام می‌شود و درخصوص این موضوع نیز باید دقت شود.به گفته عسگر اولادی هم‌اکنون حدود ۳۰ درصد بازار پسته در کرمان است و در استان‌هایی مانند یزد و خراسان نیز کاشت پسته انجام می‌شود، بنابراین باید در آنها نیز زیرساخت‌های بورسی فراهم شود.وی با انتقاد از ورود پسته به بورس کالا گفت: به نظر می‌رسد با توجه به فراهم نبودن زیرساخت ها، با این روش در بازار پسته راه به جایی نخواهیم برد زیرا با این سیستم چرخ صادرات نمی‌چرخد؛ همچنین مالکیت انبارها برای بورس نیست.
وجود انحصار در صادرات پسته ایران
در همین راستا پورابراهیمی با تاکید بر شفافیت قیمت محصولات در بورس کالا، ایجاد مکانیزم قیمت‌گذاری و حمایت از قشر زحمتکش تولیدکننده را در رأس اهداف عرضه پسته در بورس کالا دانست و گفت: در حال حاضر ما بازار سنتی غیرشفافی داریم که با عرضه پسته در بورس کالا تبدیل به یک بازار رسمی شفاف می‌شود.عضو کمیسیون اقتصادی مجلس با رد ادعای عسگراولادی درخصوص صادرکننده بودن کلیه تولیدکنندگان افزود: در حال حاضر صادرات پسته در دست افراد محدودی است که بازار را به‌صورت انحصاری اداره می‌کنند.به گفته وی منظور از قیمت شفاف این است که همه بدانند در لحظه، نوع مشخصی از پسته که صادر می‌شود، چه قیمتی دارد. در این صورت نه صادرکننده متضرر می‌شود و نه تولیدکننده.در اینجا عسگر اولادی با اشاره به انبار کردن پسته در سال‌های گذشته با هدف کنترل و تنظیم بازار گفت: اشتباه آن سال‌ها موجب خراب شدن پسته‌های ایرانی و تبدیل آمریکا به‌عنوان یک رقیب قدرتمند در بازار تولید جهانی شد.
پورابراهیمی با رد این مساله، آن را با بحث مورد نظر بی ارتباط دانست و با اشاره به اینکه عرضه پسته در بورس اولین تجربه اقتصادی ما نیست، افزود: ما برای محصولات دیگری نیز این کار را انجام داده‌ایم و آموزش‌ها و کارهای مربوط به انبارداری انجام شده است. ضمانت‌های مربوط به گواهی سپرده کالایی انجام شده و استانداردهای تعریف شده در حال اجرا است.پورابراهیمی اظهار کرد: در ابتدای کار بزرگی هستیم که طبیعی است در حین انجام کار به بهبود و اصلاح نیاز پیدا کنیم.وی درخصوص تامین اعتبارات با بیان اینکه بخش عمده زیرساخت‌ها انجام شده است، گفت: بانک کشاورزی خود را متولی می‌داند. همچنین بخشی از اعتبارات از محل صندوق توسعه ملی تامین می‌شود و در سال اول نیز، هر بخشی از بازار سنتی که توانایی داشته باشد می‌تواند این کار را انجام دهد.
قیمت‌گذاری پسته در ایران انجام نمی‌شود
رئیس هیات‌مدیره انجمن پسته ایران نیز با تاکید بر شفاف بودن بازار گفت: تصمیمات انجمن پسته روی قیمت پسته تاثیری ندارد، بلکه این مکانیزم بازار و قدرت عرضه و تقاضا و میزان خرید در بازار جهانی است که قیمت پسته را تعیین می‌کند. بنابراین اکنون نیز در ایران این قیمت‌گذاری انجام نمی‌شود و همگی تابع قدرت تولید پسته جهانی هستیم.به گفته محمود ابطحی، در حال حاضر حدود ۱۵۰۰ نفر به خرید و فروش پسته مشغول هستند و نمی‌توانیم بگوییم که در این بازار شفافیت وجود ندارد.در این زمینه سلطانی‌نژاد با بیان اینکه اکنون تعداد تولیدکنندگان رفسنجان و سیرجان بالغ بر ۷۵ هزار نفر است که اکثر آنها به بازارهای جهانی دسترسی ندارند، گفت: این کشاورزان مجبور هستند محصول خود را با قیمت‌های ناعادلانه به واسطه‌ها بفروشند. این در حالی است که طبق آمارهای به دست آمده از تحقیقات میدانی، احتمال تبانی واسطه‌ها در این بازار زیاد است. با این اوصاف تنها کسانی که در این بازار ضرر می‌کنند، تولیدکننده‌ها هستند.
تا چه زمانی پذیرنده قیمت‌ها باشیم؟
وی ضمن طرح این پرسش که تا چه زمانی باید چشم به قیمت‌های جهانی بدوزیم، گفت: با توجه به سبقه طولانی، ایران باید در حوزه زعفران و پسته حرف اول را بزند. اما امروزه شاهد تاثیرگذاری چین در تعیین قیمت جهانی هستیم. ما نیز باید مرجعیت قیمت را در بورس کالا به وجود بیاوریم.رئیس اتاق بازرگانی ایران و چین درخصوص بورس کالای چین اظهار کرد: من بورس کالای چین را قبول دارم اما در بورس کالای ایران زیرساخت لازم برای ساماندهی و عرضه پسته وجود ندارد و فراهم کردن این زیرساخت‌ها یک سال زمان می‌برد.در ادامه ابطحی، فعال بازار پسته نیز درخصوص آشنایی پسته‌کاران با بورس اظهار کرد: نکته‌ای که درخصوص عرضه پسته در بورس وجود دارد این است که پسته کاران با بورس آشنایی ندارند و باید آموزش ببینند. این فعال بازار در پایان گفت: ما در بازار جهانی تعیین‌کننده قیمت و صادرکننده اول نیستیم. ساز و کارهای صادرات پسته طی صد سال گذشته ایجاد شده و در ایران حدود ۲۰۰۰ فعال حوزه پسته داریم که متوسط برداشت آنها دو تن است. مشکل در تقاضای پسته نیست، بلکه در عرضه آن است و باید تعادل بیشتری به آن ببخشیم.
ارسال نظر