کارشناسان در گفت‌وگو با «دنیای‌اقتصاد» عنوان کردند
نجات انرژی با سیمان‌های آمیخته
پس از جنگ جهانی دوم کشورها به تدریج به اهمیت مصرف انرژی، تجدید‌ناپذیر بودن برخی منابع انرژی، آلودگی‌های مختلف صنایع گوناگون، حفظ محیط‌زیست، کاهش قیمت تولیدات و … پی بردند. در صنعت سیمان انرژی مصرفی برای تولید کلینکر بسیار زیاد بود و مقدار زیادی آلودگی و گازهای آلاینده تولید می‌شد و در عوض انرژی مصرفی برای آسیاب کردن سیمان کمتر به نظر می‌رسید؛ بنابراین مصرف سوخت برای تولید کلینکر کاهش پیدا می‌کرد و کشورها به این فکر افتادند که با مصرف پوزولان‌های طبیعی یا مصنوعی از مصرف سوخت زیاد و تولید مواد آلاینده و گازهای نامطلوب جلوگیری کنند.
از طرفی تولید ضایعات صنعتی مانند خاکستر بادی، سرباره، دوده سیلیسی و سایر مواد مشابه در کارخانه‌های مختلف مشکلات زیست محیطی حادی را به وجود آورده بود که لزوم جمع‌آوری آنها را تبدیل به یک ضرورت می‌کرد و مسلما پس از جمع‌آوری آنها مشکل انبار کردن و دفن آنها مطرح بود؛ بنابراین مصرف آنها در بتن به صورت افزودنی یا مصرف آنها در تولید سیمان و تهیه سیمان‌های خاص و آمیخته بهترین راه‌حل به نظر می‌رسید که ضمن کاهش قیمت سیمان تولیدی، از مصرف سوخت و ایجاد گازهای آلاینده تا حد امکان جلوگیری می‌کرد. با وجود این هنوز در ایران ضرورت‌های تولید و مصرف این سیمان‌ها به خوبی حس نشده است؛ زیرا به مساله سوخت و انرژی، محیط‌زیست، کاهش قیمت سیمان و … توجه کافی نمی‌شود.
کارشناسان معتقدند بازار سیمان‌های آمیخته در ایران به دلایلی نظیر ارزان بودن سیمان‌های پورتلند، پرداخت یارانه انرژی به صنعت سیمان، کم اطلاعی سازندگان از فواید سیمان‌های جدید در کنار بی‌توجهی دولت به نقش سیمان‌های جدید در کاهش مصرف انرژی از مهم‌ترین عوامل اصلی توسعه نیافتگی سیمان‌های جدید است. در واقع سازنده‌ها که عمدتا از آنها به بسازو بفروش یاد می‌شود، با توجه به ارزانی سیمان تیپ و تامین راحت نیاز‌های ساخت‌وساز، ضرورتی برای محصولات جدید حس نمی‌کنند و تولیدکننده هم که تقاضای لازم را برای تولید سیمان‌های آمیخته در بازار احساس نمی‌کند، وارد این مسیر پرهزینه نمی‌شود. در این میان دولت که سالانه هزاران میلیارد تومان بابت یارانه انرژی به صنعت سیمان می‌پردازد و در تامین این انرژی هم دچار مشکل شده دنبال راهی برای کاهش مصرف انرژی نیست؛ بنابراین در حالی که کشورهای دنیا به دنبال استفاده ۵۰درصدی از مواد افزودنی در سیمان هستند، در کشور ما بدون هیچ‌گونه توجیه فنی یا احساس نیاز، بیش از ۹۰درصد سیمان‌های تولیدی از کلینکر تشکیل شده و برای تولید کلینکر باید انرژی بالایی سوزانده شود.
علی اصغر حمزه گودرزی، کارشناس صنعت سیمان به خبرنگار «دنیای‌اقتصاد» می‌گوید: متاسفانه در خصوص سیمان‌های آمیخته توجه مسوولان را شاهد نیستیم و برنامه‌ای برای تغییر وضعیت این صنعت ندارند؛ در حالی که بخش زیادی از انرژی کشور از طریق سیمان‌های پورتلند هدر می‌رود.
وی افزود: متاسفانه علاوه بر مسوولان، سازندگان و حتی برخی مهندسان هم در خصوص اهمیت سیمان‌های آمیخته اطلاعات لازم را ندارند و ترجیح می‌دهند همان محصولات قدیمی کماکان در پروژه‌ها استفاده شود در حالی که امروز حتی برخی از پروژه‌های عمرانی ما با وجود عمر کمتر از ۱۰ سال دچار آسیب‌های بسیاری در سازه هستند. گودرزی با اشاره به اینکه امروزه بتن را بر اساس کاربرد تولید می‌کنند، اظهار کرد: اجرای پروژه‌های بتنی با استفاده از سیمان‌های آمیخته می‌تواند علاوه بر کاهش مصرف انرژی در کارخانه سیمان، مقاومت و همچنین طول عمر سازه را افزایش دهد.
وی با اشاره به اینکه از ۱۰۰ نوع سیمان فقط ۱۰ نوع آن در ایران تولید می‌شود، گفت: برخی از کارخانه‌های سیمان با توجه به نبود حمایت‌های لازم از طرف دولت و همچنین نبود فرهنگ استفاده از سیمان‌های آمیخته ترجیح می‌دهند کماکان همان سیمان گذشته را با صرف انرژی بالا تولید کنند. در حالی که اگر دولت از شرکت سیمانی به اشکال مختلف حمایت کند، این امیدواری برای شرکت‌ها ایجاد می‌شود؛ کما اینکه در کشورهای اروپایی بین شرکت‌های دانش‌بنیان و شرکت‌هایی که محصولات سنتی را تولید می‌کنند، تفاوت‌های بسیاری از نظر مالیات‌ها وجود دارد. همچنین ابوالحسن رامین‌فر، کارشناس صنعت سیمان به خبرنگار «دنیای‌اقتصاد» گفت: متاسفانه تحقیق و توسعه در صنعت سیمان ما سال‌هاست فراموش شده و حتی آزمایشگاه برخی از شرکت‌های تولیدکننده سیمان تعطیل است. به طور نمونه در مرحله ورود مواد به حوض مخلوط که باید آزمایش لازم روی کیفیت محصول انجام شود، این آزمایش‌ها را شاهد نیستیم.
وی افزود: هراندازه دانه‌های سیمان ریزتر باشد، از کیفیت بالاتری برخوردار است و به این منظور شاخصی به نام «بلین» برای سنجش ریزدانگی تعریف شده که در استانداردهای جهانی ۳۳۰۰ دانه در هر سانتی مترمربع و در استاندارد ایران ۲۷۰۰ دانه در هر سانتی مترمربع تعیین شده اما برخی شرکت‌ها این شاخص را رعایت نمی‌کنند و این باعث زحمت مضاعف برای تولیدکنندگان بتن‌های خاص می‌شود. رامین‌فر خاطرنشان کرد: اگر چه سیمان‌های آمیخته مزایای بی‌شماری دارند اما رعایت الزامات آن هم بسیار مهم است. در واقع باید به‌گونه‌ای عمل شود که ریزدانگی و چسبندگی پوزولان‌ها و سرباره‌های کارخانه‌های ذوب‌آهن به درستی اتفاق بیفتد. در این صورت علاوه بر اینکه سیمان‌های با کیفیت‌تری تولید می‌شود، با کاهش مصرف کلینکر و استفاده از افزودنی‌ها، میزان انرژی به شدت کاهش می‌یابد و در شرایطی که دولت برای تامین گاز کارخانه‌های سیمان دچار مشکلات عمده است، این موضوع می‌تواند مصرف صنعت سیمان را بهینه کند.
وی با اشاره به اینکه هم‌اکنون برخی سیمان‌های آمیخته توسط کارخانه‌ها تولید می‌شود، اظهار کرد: باید فرهنگ‌سازی درستی در خصوص استفاده از سیمان‌های آمیخته صورت بگیرد تا سازندگان، مالکان و جامعه مهندسی این نگرانی را که ممکن است با سیمان‌های جدید دچار مشکل شوند، کنار بگذارند. ضمن اینکه سیمان‌های تیپ با وجود سیمان‌های آمیخته کماکان موردنیاز است.
