آیا کشورهای درحال‌توسعه علاقه‌مند به سرمایه‌گذاری در ارزهای دیجیتال هستند؟
پذیرش رمز ارزها در بازار‌‌‌‌‌های نوظهور
دلیل اصلی علاقه‌‌‌‌‌مندی به ارزهای دیجیتال، ماهیت ذخیره ارزش و همچنین فرصت‌های سودآوری است. سرمایهگذاران در کشورهای درحال‌توسعه می‌توانند پول ملی خود را به ارزهای دیجیتال تبدیل کنند و علاوه‌بر اطمینان از حفظ ارزش آن در‌برابر تورم، این فرصت را داشته باشند تا از نوسان‌های قیمتی کسب درآمد داشته باشند. همچنین ورود و سرمایه‌گذاری در بازار ارزهای دیجیتال آسان است و هرکسی در هر نقطه از جهان با دستگاهی متصل به اینترنت می‌تواند در یک صرافی ثبت‌نام و سپس خرید و فروش ارزهای دیجیتال را به روشی سریع و کم‌هزینه انجام دهد. با توجه به اینکه ارزهای دیجیتال ماهیت ناشناس و غیرمتمرکز دارند، اکثر سرمایهگذاران درباره مقررات و مالیات‌‌‌‌‌ها نیز نیازی به نگرانی ندارند، با این حال برخی دولت‌ها از جمله پاکستان همچنان به مخالفت و سختگیری‌‌‌‌‌ها با ارزهای دیجیتال ادامه می‌دهند. مخالفت‌هایی که به‌نظر می‌رسد اثر قابل‌توجهی در میزان علاقه و استفاده کاربران از بازار نداشته است.
افزایش علاقه به ارزهای دیجیتال
اخیرا دولت پاکستان علاوه‌بر تشدید سختگیری‌‌‌‌‌ها اعلام کرده‌است که ارزهای دیجیتال هرگز در این کشور قانون‌گذاری نمی‌شوند. به‌نظر می‌رسد عدم‌قانون‌گذاری ارزهای دیجیتال در پنجمین کشور پرجمعیت جهان به دلیل جلوگیری از جریمه‌شدن توسط گروه ویژه اقدام مالی یا اف‌ای‌تی‌اف انجام‌شده‌است. علاوه بر آن، پاکستان در حال‌حاضر مذاکرات را با سازمان صندوق بین‌المللی پول ادامه می‌دهد تا حمایت مالی مورد‌نیاز خود را دریافت کند. با توجه به رویکرد منفی صندوق بین‌المللی پول نسبت به ارزهای دیجیتال، این مذاکرات نیز ممکن است اثرات خود را در تصمیمات سختگیرانه این کشور در بازار ارزهای دیجیتال گذاشته باشند.
با این حال، ارزهای دیجیتال در پاکستان همچنان بسیار محبوب است. براساس آخرین گزارش‌های منتشر شده، بسیاری از مردم پاکستان حقوق ماهیانه خود را پس از دریافت به استیبل‌کوین‌‌‌‌‌های تبدیل می‌کنند تا در‌برابر تورم از ارزش پول و سرمایه خود محافظت کنند. ارزش روپیه، پول کشور پاکستان در‌برابر دلار آمریکا طی تقریبا ۶ ماه اخیر بیش از ۲۰درصد کاهش یافته‌است؛ درحالی‌که در همین بازه زمانی بیت‌کوین موفق به‌ثبت رشد قیمتی بیش از ۵۰درصد شده‌است. علاقه مردم پاکستان به ارزهای دیجیتال به میزانی است که این کشور در گزارش منتشرشده شرکت چینالیسیس در سال۲۰۲۲، در رتبه ششم جهانی از نظر پذیرش ارزهای دیجیتال قرار گرفت.
این روند تنها مختص پاکستان نیست و در بسیاری از کشورهای مشابه با وضعیت سخت اقتصادی، مردم علاقه‌مند به خرید ارزهای دیجیتال و سرمایه‌گذاری در این بازار هستند. سالیان گذشته تورم در نیجریه که ششمین کشور پرجمعیت جهان است، رشد قابل‌توجهی داشته و تلاش و وعده‌‌‌‌‌های رئیس‌جمهور جدید این کشور نیز نتایج مناسبی را به‌همراه نداشته است. تجارت نیجریه در وضعیت خوبی قرار ندارد و کمبود دلار دیده می‌شود. با وجود این شرایط نامناسب، نیجریه در گزارش چینالیسیس در رتبه یازدهم جهانی از نظر پذیرش ارزهای دیجیتال قرار گرفت و رتبه اول جهانی را از نظر جست‌وجو عبارت کریپتو در گوگل دارد. آماری که به‌طور واضح نشان می‌دهند مردم نیجریه نیز همانند پاکستان براثر شرایط بد اقتصادی و تورم روبه‌رشد، به بازار ارزهای دیجیتال جذب شده‌اند تا با تبدیل سرمایه و درآمد خود به دارایی و توکن‌‌‌‌‌های دیجیتالی، از ارزش آنها محافظت کنند.
ارزهای دیجیتال در ایران
شرایط اقتصادی و ارزش پول ملی در ایران نیز وضعیت خوبی ندارد و طی چند سال‌گذشته ارزش ریال در‌برابر دلار آمریکا به‌طور مداوم روند نزولی را تجربه کرده‌است. با کاهش ارزش پول ملی، سرمایهگذاران داخلی در تلاش برای پیدا‌کردن راهی هستند تا درآمد دلاری داشته باشند یا در حالت حداقلی، از ارزش سرمایه خود در‌برابر تورم محافظت کنند. درحالی‌که در گذشته تنها دلار و طلا گزینه‌‌‌‌‌های مناسبی برای این هدف به‌شمار می‌رفتند، اما امروزه با گسترش ارزهای دیجیتال و فعالیت صرافی‌‌‌‌‌های متنوع داخلی، سرمایهگذاران و مردم این فرصت را پیدا کردهاند تا به‌راحتی در بازار مالی ارزهای دیجیتال نیز فعالیت داشته باشند. کاربران ایرانی ارزهای دیجیتال اخیرا رشد قابل‌توجهی داشته‌اند و با ادامه روند کاهش ارزش ریال، پیش‌بینی می‌شود این روند روبه‌رشد ادامه پیدا کند.
یکی از شواهد افزایش علاقه ایرانیان به ارزهای دیجیتال، عملکرد مثبت صرافی‌‌‌‌‌های ایرانی است. صرافی‌‌‌‌‌های ایرانی چندین سال‌است که فعالیت خود را آغاز کردهاند، اما از زمان همه‌‌‌‌‌گیری کرونا در سال۱۳۹۸، کاربران این صرافی‌‌‌‌‌ها به‌طور مداوم افزایش داشته‌اند و برخی سال‌ها حتی رشد چندین برابری را ثبت کردهاند. این روند روبه‌رشد حتی در زمان کاهش قیمتی ارزهای دیجیتال در سال۱۴۰۱ متوقف نشد و سرمایهگذاران ایرانی همچنان به این بازار علاقه نشان می‌دهند. ارزهای دیجیتال امروزه بیش از هر زمان دیگری در دسترس افراد قرار دارند و بنابراین افراد بیشتری از جامعه کشورهای درحال‌توسعه به ورود و خرید ارز دیجیتال علاقه نشان می‌دهند. در این بین بسیاری همچنان تنها با هدف حفظ ارزش دارایی‌ها، ارزهای دیجیتال خریداری می‌کنند، روندی که در ایران نیز شدت گرفته‌است.
ریسک‌های سرمایه‌گذاری
سرمایه‌گذاری در بازار ارزهای دیجیتال در کشورهای درحال‌توسعه ریسک‌های خود را نیز دارد. روند همیشگی ارزهای دیجیتال صعودی نیست و همانند دو سال‌گذشته، برخی زمان‌ها ارزهای دیجیتال می‌توانند روند نزولی داشته باشند. کاهش‌‌‌‌‌های مداوم قیمتی یا ازبین‌رفتن ناگهانی ارزش یک ارز اتفاقی جدید در بازار نیست و تا به امروز بار‌‌‌‌‌ها تکرار شده‌است اما با ورود گسترده مردم به بازار ارزهای دیجیتال، ریسک‌های بزرگی برای اقتصاد کشورها ایجاد می‌شود. مهم‌ترین نکته در بازار‌‌‌‌‌های نوظهور کشورهای جهان در این است که مردم سرمایه خود را به سختی به‌دست آورده‌اند و در صورت ازدست‌رفتن آن، احتمال بسیار کمی وجود دارد که دوباره بتوانند ضرر خود را جبران کنند، بنابراین سرمایه‌گذاری گسترده و بدون نظارت کافی در بازار ارزهای دیجیتال در نهایت می‌تواند عواقب غیرقابل جبرانی را با خود به‌همراه داشته باشد و منجر به ازدست‌رفتن سرمایه طیف بزرگی از جمعیت و سرمایهگذاران یک کشور شود.
یکی از راه‌‌‌‌‌های جلوگیری از بروز این اتفاق، قانون‌گذاری شفاف و نظارت بر بازار است. کشور‌‌‌‌‌هایی که تورم بالایی دارند، نمی‌توانند از مردم انتظار داشته باشند تا سرمایه را به بازار کار و چرخه اقتصاد وارد کنند، طبیعی است که در چنین شرایطی سرمایهگذاران تلاش می‌کنند تا در مرحله اول ارزش دارایی‌های خود را حفظ کنند، در نتیجه در این کشورها سرمایه به‌طور گسترده به بازار‌‌‌‌‌های مالی مانند بورس و ارزهای دیجیتال یا دارایی‌های ارزشمند مانند دلار و طلا وارد می‌شود. درحالی‌که در اکثر کشورهای جهانی بازار‌‌‌‌‌های دلار، طلا و بورس به‌طور شفاف و تحت‌نظارت و کنترل دولت انجام می‌شود، اما در این بین بازار ارزهای دیجیتال از بی‌‌‌‌‌قانونی رنج می‌برد که ریسک‌های قابل‌توجهی را برای سرمایهگذاران ایجاد‌کرده‌است. کشورهای جهان و مخصوصا درحال‌توسعه از جمله ایران می‌توانند با توجه به این نکته مهم، چارچوب قانونی مشخص و واضحی را برای بازار ارزهای دیجیتال ایجاد کنند تا از سرمایه کاربران در‌برابر ریسک‌ها و خطرات بازار ارزهای دیجیتال محافظت کنند.
