بررسی ریسک‌های وامدهی ارز دیجیتال
نحوه کار وامدهی ارز دیجیتال چگونه است؟
فرآیند وامدهی ارز دیجیتال تقریبا ساده است. دارایی‌ها را از کیف‌پول ارز دیجیتال خود به پلتفرم وامدهی واریز می‌‌‌‌‌کنید. پلتفرم موردنظر، از ارزهای دیجیتال نگهداری می‌کند و پس از یک سال(یا کمتر از آن) می‌‌‌‌‌توانید دارایی‌های خود را با سود اضافی برداشت کنید.
می‌‌‌‌‌توانید مدت سپردهگذاری در پلتفرم وامدهی را تعیین کنید؛ البته دارایی‌های شما برای مدت خاصی قفل می‌شوند. مدت قفل دارایی‌ها از ۷ روز تا یک سال‌متغیر است. در برخی موارد ارزهای دیجیتال شما قفل نمی‌شوند و هر موقع بخواهید می‌‌‌‌‌توانید آنها را برداشت کنید.
طرف مقابل شما شخص وام‌‌‌‌‌گیرنده است، کسی که دارایی‌های شما را برای سرمایه‌گذاری قرض می‌گیرد. وام‌‌‌‌‌گیرنده باید برای مدتی که سرمایه را قرض گرفته‌است، سود بپردازد. این سود همان‌درصد سود سالانه‌‌‌‌‌ای است که شما برای وامدهی دارایی خود دریافت می‌‌‌‌‌کنید.
شخص وام‌‌‌‌‌گیرنده باید وثیقه یا ضمانت ارائه کند که مقدار آن در هر پلتفرم متفاوت است. در برخی پلتفرم‌‌‌‌‌ها ۱۰۰درصد و در بعضی پلتفرم‌‌‌‌‌ها تا ۱۵۰درصد وثیقه اخذ می‌شود. وثیقه ممکن است به‌‌‌‌‌صورت ارز دیجیتال، توکن بی‌‌‌‌‌همتا (NFT) و سایر دارایی‌های دیجیتال باشد.
با این حال در پشت‌پرده، فرآیند وامدهی بسیار پیچیده‌‌‌‌‌تر است. پلتفرم وامدهی باید سرمایه شما را حفظ کند و معمولا برای این کار آن را به یک کیف‌پول سرد انتقال می‌دهد، همچنین این پلتفرم‌‌‌‌‌ها برای تایید ذخایر خود باید نوعی اثبات ذخیره (Proof of reserve) نیز داشته باشند.
ریسک‌های وامدهی ارز دیجیتال
در ظاهر و در تئوری، وامدهی ارز دیجیتال کاملا امن و بدون‌ریسک است. مبلغی که شما به پلتفرم وامدهی واریز می‌‌‌‌‌کنید، توسط یک وام‌‌‌‌‌گیرنده برداشت می‌شود که باید وثیقه‌‌‌‌‌ای به اندازه ۱۰۰درصد مبلغ (گاهی اوقات ۱۵۰درصد) ارائه کند. با این اطلاعات می‌توان گفت که عرضه، یک نسبت ثابت یک به یک با وام دارد، یعنی وثیقه‌‌‌‌‌ای که از یک وام‌‌‌‌‌گیرنده اخذ می‌شود، پشتوانه دارایی‌هایی است که به‌عنوان وام داده می‌شود. سود سالانه وام‌‌‌‌‌دهنده نیز عمدتا به‌عنوان کارمزد وام توسط وام‌‌‌‌‌گیرنده پرداخت می‌شود.
اما آیا وامدهی ارز دیجیتال واقعا امن و بدون‌ریسک است؟ سال۲۰۲۲ که سال‌بدی برای بازار ارز دیجیتال بود، نشان داد که وامدهی کاملا امن و بدون‌ریسک نیست. بسیاری از شرکت‌های بزرگ مثل وُیجر، جنسیس و حتی صرافی FTX، زیر فشار وام‌‌‌‌‌ها ورشکسته‌شدند. بزرگ‌ترین ریسک وامدهی ارز دیجیتال، مساله اعتماد است. با سپردهگذاری سرمایه خود در یک پلتفرم وامدهی، به آن پلتفرم اعتماد می‌‌‌‌‌کنید که از سرمایه شما درست استفاده کند و آن را به‌کاربران قرض دهد، اما اگر این پلتفرم‌‌‌‌‌ها درست‌‌‌‌‌کار نباشند، سرمایه کاربران را در راه‌‌‌‌‌های دیگر استفاده می‌کنند.
برای مثال ممکن است یک شرکت از دارایی‌های شما برای سفته‌‌‌‌‌بازی و نوسان‌‌‌‌‌گیری استفاده کند، یا حتی ممکن است برای سود بیشتر، با پول شما سرمایه‌گذاری‌های پرریسک انجام دهد. فرض کنید که یک پلتفرم، دارایی‌های شما را در یک استخر نقدینگی پرنوسان سرمایه‌گذاری کند. اگر استخر نقدینگی دچار ضرر ناپایدار شود، شرکت وامدهی سرمایه شما را از دست می‌دهد.
حتی ممکن است این شرکت سرمایه‌گذاری‌های ریسکی‌‌‌‌‌تری هم انجام دهد و با سرمایه شما در بازار فیوچرز یا آپشن، آلت‌کوین‌‌‌‌‌ها را به‌‌‌‌‌صورت اهرمی معامله کند. احتمالات و کارهایی که شرکت می‌تواند با سرمایه شما انجام دهد، تا بی‌‌‌‌‌نهایت ادامه‌دارد.
به‌‌‌‌‌همین دلیل، امنیت یک پلتفرم وامدهی به سابقه و اعتبار تیم آن بستگی دارد. احتمال اینکه یک تیم باتجربه و معروف از پول شما سوءاستفاده کند، بسیار کمتر از یک پلتفرم نوظهور است. قطعا شرکت‌های بزرگ هم اشتباه می‌کنند اما احتمال اشتباه و سوءاستفاده از طرف شرکت‌های معتبر بسیار کم است.
تفاوت پلتفرم‌های وامدهی متمرکز (CeFi) و غیرمتمرکز (DeFi)
پلتفرم‌های وامدهی ارز دیجیتال متمرکز و غیرمتمرکز، تفاوت زیادی باهم دارند. مهم‌ترین تفاوتشان این است که پلتفرم‌های غیرمتمرکز یا دیفای، برای تسهیل تراکنش‌ها بین وام‌‌‌‌‌دهنده و وام‌‌‌‌‌گیرنده از قرارداد هوشمند استفاده می‌کنند، یعنی وام‌‌‌‌‌دهنده و وام‌‌‌‌‌گیرنده به‌جای تعامل با یک سازمان متمرکز، به‌‌‌‌‌طور مستقیم باهم در ارتباط هستند.
برنامه غیرمتمرکز یا DAppهای وامدهی، کل دارایی‌ها را در یک دفترکل عمومی و غیرمتمرکز ذخیره می‌کنند، ضمنا، فرآیند وامدهی نیز به شیوه منحصربه‌‌‌‌‌فردی مدیریت می‌شود. قراردادهای هوشمند فرآیند وامدهی را به‌‌‌‌‌طور کامل اتوماتیک یا خودکار می‌کنند و اجازه هرگونه اشتباه یا سوءاستفاده را به سازمان نمی‌دهند.
تعامل با پلتفرم‌های وامدهی غیرمتمرکز از طریق کیف‌پول‌های خودحضانتی انجام می‌گیرد، یعنی حضانت دارایی‌ها کاملا در اختیار شما است. قرارداد هوشمند تضمین می‌کند که پس از اتمام دوره وام، دارایی‌ها دوباره به کیف‌پول شما واریز خواهند شد.
تمرکززدایی ریسک سوءاستفاده از سرمایه شما را تا حد زیادی کاهش می‌دهد، اما هنوز هم ریسک وجود دارد. این‌بار به‌جای سوءاستفاده توسط پلتفرم وامدهی، ممکن است قرارداد هوشمند هک شده و سرمایه شما سرقت شود؛ در واقع این احتمال خطرناک‌‌‌‌‌تر است، چون هکر سرمایه بیشتری می‌‌‌‌‌دزدد و اغلب امکان بازیابی سرمایه وجود ندارد.
در طول ۲ سال‌اخیر، بیش از ۲میلیارد دلار سرمایه در حوزه دیفای از طریق هک قراردادهای هوشمند سرقت شده‌است. قربانیان این هک‌‌‌‌‌ها اکثرا پلتفرم‌های بریج و پروتکل‌‌‌‌‌های ییلد فارمینگ بودند، با این حال آمار هک و ازدست‌رفتن سرمایه در پلتفرم‌های لندینگ همچنان بالا است. در سال‌میلادی گذشته، در یک حمله وام سریع ۱۳۰میلیون دلار سرمایه از پروتکل وامدهی Cream Finance دزدیده شد. در ماه آوریل، یک برنامه غیرمتمرکز به‌نام Beanstalk در یک هک وام آنی مشابه، ۱۸۱میلیون دلار سرمایه از دست داد. مثال‌‌‌‌‌های زیادی از ناامنی پروتکل‌‌‌‌‌های وامدهی غیرمتمرکز وجود دارد. به‌رغم هشدار و توبیخ سرمایه‌‌‌‌‌گذاران، بازهم سرمایه زیادی از دست می‌رود.
