«دنیای‌اقتصاد» روند حرکت اضافه برداشت بانک‌ها از بانک مرکزی را بررسی می‌کند
تعدیل حرارت پول داغ
بانک مرکزی گزارش مربوط به ترازنامه بانک‌ها و موسسات اعتباری را برای شهریورماه به روز کرد. بر مبنای این گزارش میزان بدهی بانک‌ها به بانک مرکزی که در دو ماه اردیبهشت و تیر از روند بلندمدت خود خارج شده بود در شهریور کاهش یافت و وارد ریل بلندمدت شد. اضافه برداشت روزانه بانک‌ها در حالی که در اردیبهشت و تیر به ترتیب ۱۶۴ و ۲۹۲ میلیارد تومان بود در شهریور به هر روز حدود ۸۰ میلیارد تومان کاهش یافت. درخصوص افزایش اضافه برداشت در این دو ماه سه سناریو قابل‌تصور است: اول اینکه به دلیل التهابات بازار ارز سپرده‌گذاران به برداشت سپرده‌های خود روی آورده‌اند. دوم اینکه با توجه به عدم مدیریت سیستمی اضافه برداشت‌ها، بانک‌ها در این دو ماه از روند اضافه برداشت بلندمدت خود تخطی کرده‌اند. سناریوی سوم نیز افزایش تامین مالی بخش خصوصی به‌منظور تقاضای سوداگری پول بوده است. بررسی‌ها نشان می‌دهد علت رشد بدهی بانک‌ها ترکیبی از هر ۳ سناریوی مذکور بوده است.
روند حرکت دارایی بانک مرکزی
این گزارش ترازنامه بانک مرکزی و بانک‌های مختلف را منعکس می‌کند که فعل و انفعالات اتفاق افتاده در زمینه سیاست پولی در شهریورماه را نمایندگی می‌کند. با توجه به اینکه در یک سال گذشته بانک‌ها و موسسات اعتباری با مساله «ریسک اعتباری» مواجه شده و به اضافه برداشت از بانک مرکزی روی آورده‌اند یکی از مهم‌ترین اجزای گزارش مذکور جزء «بدهی بانک‌ها به بانک مرکزی» است که از سوی اضافه برداشت اتفاق افتاده و در ماه‌های اخیر نقش مهمی در تحریک نقدینگی داشته است. بر مبنای گزارش مذکور نقدینگی در نیمه ابتدایی سال‌جاری ۳/ ۹ درصد رشد داشته که عمدتا از منبع پول بوده است. نرخ رشد پول در ۶ ماه ابتدایی سال حدود ۲۵ درصد اما رشد شبه پول حدود ۷ درصد بوده است. به‌عبارت دیگر، در نیمه ابتدایی سال‌جاری تقاضای پول از سول آحاد اقتصادی به میزان قابل‌ملاحظه‌ای افزایش یافته است. در مقیاس ماهانه نیز نقدینگی در شهریورماه حدود ۷/ ۱ درصد رشد یافته است که نسبت به مردادماه کاهشی بوده است. نقدینگی از دو جانب «افزایش پایه پولی» و «ضریب تکاثر پول» رشد می‌کند. با توجه به اینکه پایه پولی تا حدودی از طریق تغییر دارایی‌های بانک مرکزی توضیح داده می‌شود، بررسی دارایی‌های بانک مرکزی تا حدودی علت تغییرات نقدینگی را روایت می‌کند. بررسی‌ها نشان می‌دهد سطح دارایی‌های بانک مرکزی که در مرداد ماه سال‌جاری حدود ۶۹۳ هزار میلیارد تومان بود با ۷/ ۱ درصد افزایش در شهریورماه سال‌جاری به ۷۰۵ هزار میلیارد تومان رسیده است. به‌عبارت دیگر، سطح دارایی‌های بانک مرکزی در آخرین ماه تابستان حدود ۱۲ هزار میلیارد تومان افزایش یافته است. بررسی‌ها نشان می‌دهد عمده تغییرات دارایی‌های بانک مرکزی از طریق دو جزء «دارایی‌های خارجی» و «بدهی بانک‌ها» اتفاق افتاده است. به طوری که از ۱۲ هزار میلیارد تومان افزایش دارایی بانک مرکزی در شهریور، ۱۰ هزار میلیارد تومان آن از ناحیه افزایش دارایی‌های خارجی و ۲ هزار میلیارد تومان آن از جانب افزایش اضافه برداشت بانک‌ها از بانک مرکزی بوده است. به این معنی که اگر تعداد روزهای کاری در شهریورماه ۲۵ روز در نظر گرفته شود، بانک‌ها به‌طور متوسط روزی ۸۰ میلیارد تومان به اضافه برداشت از بانک مرکزی روی آورده‌اند. با توجه به اینکه حدود ۳۶ بانک‌و موسسه فعال در بازار پولی وجود دارد به‌طور متوسط هر بانک حدود ۲ میلیارد و ۲۰۰ میلیون تومان هر روز از بانک مرکزی منابع کمکی دریافت کرده است.
۳ سناریوی افزایش اضافه برداشت
بررسی‌ها نشان می‌دهد که میزان وابستگی اعتباری بانک‌ها و موسسات اعتباری غیر بانکی به اضافه برداشت از بانک مرکزی در ۶ ماه ابتدایی سال‌جاری متفاوت بوده است. به طوری که در تیر و اردیبهشت بانک‌ها بیشترین اضافه برداشت را از بانک مرکزی داشته‌اند. در تیرماه سال‌جاری بانک‌ها به‌طور متوسط هر روز حدود ۲۹۲ میلیارد تومان از بانک مرکزی اعتبار دریافت کرده‌اند. میزان اضافه برداشت روزانه بانک‌ها از بانک مرکزی در مردادماه حدود ۱۶۴ میلیارد تومان بوده است. اما در ۲ ماه مرداد و شهریور میزان اضافه برداشت کاهش یافته و به حدود روزانه ۸۰ میلیارد تومان رسیده است. با توجه به اینکه اضافه برداشت بانک‌ها در تیر و اردیبهشت از روند بلندمدت خود خارج شده این سوال مطرح می‌شود که در این دو ماه چه اتفاقاتی افتاده که بانک‌ها به میزان قابل‌توجهی به سمت اضافه برداشت از بانک مرکزی متمایل شده‌اند؟ بانک‌ها معمولا از ۳ منبع «سپرده‌گذاران» ، «بازار بین بانکی» و «اضافه برداشت از بانک مرکزی» تامین مالی می‌شوند. در برهه‌هایی که بانک‌ها نتوانند از دو منبع اول منابع لازم را دریافت کنند به سمت اضافه برداشت متمایل می‌شود. بنابراین درخصوص دلیل افزایش اضافه برداشت ۳ سناریو می‌توان مطرح کرد: ابتدا ممکن است در این دو ماه صاحبان سپرده متمایل به برداشت سپرده‌های خود شده و این خود تنگنای اعتباری بانک‌ها را افزایش داده و آنها را وادار به منابع بانک مرکزی کرده است. با توجه به اینکه در ۲۱ فروردین دولت بازار ارز را در معرض محدودیت‌های قیمتی و مقداری قرار داده بود و بعد از آن بازار در معرض تغییر قیمت قابل‌ملاحظه قرار گرفت این سناریو که در این دو ماه تنگنای اعتباری بانک‌ها افزایش یافته محتمل است.
سناریوی دوم این است که تنگنای اعتباری بانک‌ها تغییر قابل‌ملاحظه‌ای نکرده باشد اما سیاست‌گذار در مقابل اضافه برداشت بانک‌ها مقاومت لازم را به عمل نیاورده باشد. با توجه به اینکه به لحاظ سیستمی بانک‌ها محدودیت مدیریت شده‌ای درخصوص اضافه برداشت ندارند این سناریو نیز محتمل است. سناریوی سوم این است که بانک‌ها در این دو ماه به تامین مالی افرادی روی آورده‌اند که به دلیل جذابیت بازارهای دارایی‌ها تقاضای سوداگری پول را افزایش داده بودند. با توجه به اینکه در این ماه‌ها رشد سپرده‌های مدت‌دار کاهش و تسهیلات افزایش یافته است به نظر می‌رسد ترکیبی از هر ۳ سناریوی مذکور رشد اضافه برداشت بانک‌ها از بانک مرکزی را توضیح می‌دهد.
ارسال نظر