اقتصاد ایران و اثر ترامپ

محمدحسین شاوردی/باشگاه اقتصاددانان مسعود پزشکیان در شرایطی پای به کارزار انتخاباتی گذاشت که احتمالا نمی‌‌‌دانست امکان انتخابش به‌عنوان رئیس دولت چهاردهم بالاست. او سومین گزینه جریان اصلاحات و از ‌‌نامزدهای کمتر شناخته‌شده انتخابات بود که بیشتر به کار در حوزه محلی خود (تبریز و استان آذربایجان‌شرقی) و وزارت بهداشت شهرت داشت. حتی نایب‌‌‌رئیسی او در مجلس یازدهم نیز چیز چندان زیادی از پزشکیان عیان نکرد. وی با همین رویکرد و البته گفتارهای صادقانه و تاکید بر وفاق ملی توانست از انتخابات عبور کند و خود را به پاستور برساند. اما آیا از اینجا به بعد نیز شرایط او به همین منوال است؟ آیا او می‌‌‌تواند با حرکت در مناطق و مواضع کم‌‌‌خطر، هدایت دولت چهاردهم را به ساحل نجات برعهده بگیرد؟ همه‌چیز گویای این موضوع است که تداوم چنین رویکردی چندان کارساز نیست و کشور با چالش‌های بزرگی که نیاز به تصمیمات سخت دارند روبه‌روست. تصمیماتی که اگر بینش‌های روشن از آنها پشتیبانی نکند، مشخص نیست نتایج مطلوبی را در پی داشته باشد.

حادثه تلخ امنیتی برای رئیس دفتر سیاسی جنبش حماس به‌خوبی نشان داد که پزشکیان در شرایط متلاطمی ناخدای کشتی دولت چهاردهم شده است. در این وضعیت، بیم بسیاری از کارشناسان اقتصادی نحوه هدایت دولت در کوتاه‌‌‌مدت است. از آنجا که دولت چهاردهم در واپسین ماه‌‌‌های ریاست‌جمهوری جو بایدن سکان هدایت کشور را در دست گرفته و ایران از ناحیه تحریم، سیاست خارجی و تنش‌‌‌های منطقه‌‌‌ای شرایط خاصی دارد، اثر انتخاب مجدد ترامپ بر اقتصاد کشور غیرقابل چشم‌‌‌پوشی است. این اثر گرچه تا حد چشمگیری به‌واسطه بیش از یک‌دهه حیات با تحریم کمرنگ‌‌‌تر از گذشته است، اما به هیچ وجه قابل اغماض نیست. نفت متغیر کلیدی این داستان است که سالانه درآمد ارزی قابل‌توجهی برای کشور به ارمغان آورده و مسیر انتقال مواد اولیه، قطعات و فناوری برای صنایع داخلی را تسهیل می‌کند. در فقدان این درآمد، کشور سیاست دقیق و روشنی برای جبران این شکاف درآمدی-ارزی ندارد.

کاری که لازم است به‌فوریت از سوی دولت چهاردهم تعیین‌تکلیف شود، فضای ارزی کشور و شرایط صادرات غیرنفتی است که مدت‌‌‌ها تحت فشار سیاست‌‌‌های محدودکننده‌ای  نظیر پیمان‌‌‌سپاری ارزی و... قرار داشته و بنیه صادراتی کشور را تحلیل برده است. استفاده از سیاست‌‌‌های بهتر و فراگیرتر که کمک کند تا پیچ و مهره‌‌‌های اقتصاد ایران در شرایط پرفشار، تاب‌‌‌آوری مناسب داشته باشد، موضعی است که به‌جد به دولت چهاردهم توصیه می‌شود. لازم است استفاده از سیاست خارجی تنش‌‌‌زدا و تعاملی در کنار بهره‌‌‌گیری از فرصت همکاری با همسایگان، دو بال پرواز دولت جدید جهت پیشگیری از تکرار تلخی‌‌‌های سال ۹۷ باشد.  این مهم نیز جز در سایه تصمیم‌گیری صریح و روشن دولت چهاردهم، رئیس‌‌‌جمهور و تیم اقتصادی او ممکن نیست. ادامه مسیر فعلی نه‌تنها به ایمن‌‌‌سازی اقتصاد ایران کمک چندانی نخواهد کرد، بلکه حتی کار را برای تیم سیاست خارجی جهت بازی در منطقه و جهان سخت خواهد کرد. اکنون وقت بازی‌‌‌های جدی و سیاست‌‌‌های روشن در زمین اقتصاد است.